arrestigàre , vrb: arrestricare Definizione
pònnere sa restiga a unu trastu, bestire unu trastu (cadira) de restiga
Sinonimi e contrari
afiletai,
impagliai
2.
su fiascu arrestigadu muntenet su binu friscu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empailler
Inglese
to cover with straw
Spagnolo
empajar
Italiano
impagliare
Tedesco
mit Stroh umwickeln.
arrogantàre , vrb: arrogantziare Definizione
foedhare male, arrespòndhere, brigare, coment'e faendho is prepotentes, is barrosos, is tostorrudos, chentza bòllere arreconnòschere s'arrexone de is àteros; fàere is prepotentes / a. su trotu = pretare su dortu, sighire a pretènnere sa resone ischindhe de no ndh'àere
Sinonimi e contrari
abbetiae,
campaniare
Frasi
arrogantat sena frenu e puntígliat pro dogni gnagneria ◊ cudhos sunt torrados a arrogantare cun issu, a bortas a briga e a bortas in paghe ◊ Rosina si los leit amore amore e sos balentes no apeint prus it'e arrogantare ◊ insistis e poi no la piantas, ischindhe chi as tortu e arrogantas! (T.Curcu)
2.
su fogu est arrogantziendhe: peri sa carrela sunt brujendhe pabilu, fozos, e sa zente fuit gridendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
parler avec arrogance
Inglese
to speak with arrogance
Spagnolo
hablar con arrogancia
Italiano
parlare con arroganza
Tedesco
mit Anmaßung sprechen.
arromalletài , vrb Definizione
pònnere romaglietes, frores e cambos po bellesa
Sinonimi e contrari
aflorigiai,
florèssiri,
infiorizare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
orner
Inglese
to deck with flowers
Spagnolo
poner ramilletes,
flores
Italiano
infiorare
Tedesco
mit Blumen schmücken.
arrómu , nm Definizione
est su betare frores o erbas o cambos po bellesa
Sinonimi e contrari
arramadura
Frasi
ant portau fròngia po arromu ◊ po Corpus Domini andastus a segai arromu e arromastus sa bia
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jonchée de fleurs
Inglese
decking with flowers
Spagnolo
el decorar con flores
Italiano
infiorata
Tedesco
Blumenschmückung.
arrubiólu , nm: arrubiou,
orrubiolu Definizione
druche chi assimbígiat a is tzípulas (o est a bocighedha), fatu cun arrescotu (o casu) friscu, orrubiou e corgiolu de aràngiu tratagasau, fríssiu che is tzípulas etotu e cun tzúcuru ispergiau apitzu
Sinonimi e contrari
rujolu
Frasi
sos arrubiolos frissos dhos insundhent in su tzúcoro
Terminologia scientifica
drc
Traduzioni
Francese
berlingot
Inglese
round-cake with soft inside
Spagnolo
buñuelo con queso
Italiano
berlingòzzo
Tedesco
Kringel.
assaghinàre , vrb Definizione
isciúndhere su logu, sa cosa, de saghina, de orrosu
Sinonimi e contrari
issaghinare,
saurrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire devenir humide de rosée
Inglese
to wet with dew
Spagnolo
rociar
Italiano
bagnare di rugiada
Tedesco
mit Tau benetzen.
assanniàda, assannigàda , nf Definizione
cropu de sanna
Sinonimi e contrari
issannada
Frasi
assanniadas e mossos de sirbone ◊ lassa istare sa figu biculada, ca si bi agatas calchiunu bobboi ndhe podes àere un'assannigada… (B.Mureddu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de défense
Inglese
bite with the fangs
Spagnolo
colmillazo
Italiano
zannata
Tedesco
Hieb mit den Hauern.
atanagiàre, atanagliài , vrb: atanallai,
atenatzare,
atenazare,
atonallai Definizione
istrínghere o acapiare a tonàgias
Modi di dire
csn:
atenatzare un'animale = crastare cun sas tenatzas; atenazare a ccn. pro carchi cosa = dàreli a subra, brigàrelu, nàrrereli cosa
2.
est atonallau de sa miséria ◊ totus dhu atenazant a dhi bogare de cabu de fumare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
saisir ou serrer avec des tenailles
Inglese
to grip with pincers
Spagnolo
atenazar
Italiano
attanagliare
Tedesco
mit Zangen greifen.
basónzu , nm Definizione
su istare basandho
Sinonimi e contrari
basadura,
basinzu,
basotamentu
/
cdh. baxugnu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
embrassades
Inglese
smothering with kisses
Spagnolo
besuqueo
Italiano
sbaciucchiaménto
Tedesco
Küssen.
basotaméntu , nm Sinonimi e contrari
basonzu,
basotadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
embrassades
Inglese
smothering with kisses
Spagnolo
besuqueo
Italiano
sbaciucchiaménto
Tedesco
Abküssen,
Küssen.
basotàre , vrb Definizione
su abbarrare basandho, su basare fatuvatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bécoter
Inglese
to smother with kisses
Spagnolo
besuquear
Italiano
sbaciucchiare
Tedesco
küssen.
becósu , agt Definizione
chi est totu becos, essiduras coment'e porros, fintzes cun marcos de maladia de sa pedhe in conca; chi est càrrigu de tíngia; nau de persona po su naturale chi tenet, chi no arrexonat, chi po dónnia cosighedha si arrennegat, perdet luego sa passiéntzia, trotu coment'e unu crabu / curcurighedha becosa = zenia de curcurighedha totu comente e a porros a s'ala de fora
Sinonimi e contrari
abbultzonadu,
tingiosu
/
dirredhu,
latranghigultzu
Frasi
depit portai su fillu a su dotori, ca est becosu, a màncias in conca e perdendi is pius ◊ fit a s'iscútina iscútina ratèndhesi sos becos ca fit becosu
2.
cuss'àrbure de figu est totu becosa: ndhe cheret segada in russu
3.
arrea!… ca como che frundhit totu, becosu…, chi no faghet a li nàrrere nudha!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
teigneux
Inglese
affected with ringworm
Spagnolo
tiñoso
Italiano
tignóso
Tedesco
grindig.
bermigàre , vrb Definizione
pònnere su greme, comente faet in sa linna chi si púdrigat, bècia
Sinonimi e contrari
bermire,
ghermicare,
ifermicare,
imbremigai,
infarraciai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire des vers,
se vermouler
Inglese
to become infested with worms,
to get worm-eaten
Spagnolo
agusanarse
Italiano
inverminire,
tarlare
Tedesco
wurmig werden,
wurmstichig werden.
biscàre , vrb Definizione
aciapare, cassare cun su biscu
Sinonimi e contrari
imbiscare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engluer
Inglese
to spread with birdlime
Spagnolo
enviscar
Italiano
invischiare
Tedesco
mit Vogelleim fangen.
cadeliàre , vrb: cadoliare Definizione
àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu
Sinonimi e contrari
acolomizare,
arresparmiai,
avitare,
istraviare 1
| ctr.
perdimentare,
sperditziai
Modi di dire
csn:
pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai
Frasi
apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente
2.
si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai
Traduzioni
Francese
gagner de quoi vivre à la sueur de son front
Inglese
to gain with sacrifice
Spagnolo
gañar con sacrificio
Italiano
guadagnare con sacrifìcio
Tedesco
mühsam verdienen.
cannitàre , vrb Definizione
fàere s'incannitzau
Sinonimi e contrari
incannitare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ramer,
entourer de chaume
Inglese
to cover with canes
Spagnolo
encañizar
Italiano
incannucciare
Tedesco
mit Rohr umzäunen.
carregàrre , avb Definizione
atacau, própriu tocandhosi carre cun carre
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
au contact du corps
Inglese
on contact with the skin
Spagnolo
piel contra piel
Italiano
a contatto con la pèlle
Tedesco
dicht an der Haut.
cerrixèrri , avb, nm: cerruxerru Definizione
manera de camminare faendho ballare is nàdigas, comente faent is piciocas; genia de pigionedhu (cerruxerru solu pzn.)
Sinonimi e contrari
isculisiscúlisi,
scianchiscianchi
/
cherricherri
Frasi
gi est pagu afragellada, cussa picioca, totu tinta in faci, totu iscianchiscianchi, caminendi cerrixerri! ◊ est benendi cerrixerri, totu apomponissada, totu arrandas e frocus
2.
is pillonedhus bolant schiulendi de una mata a s’àtera: is cerruxerrus, is cruculeus, cadrellinas, calancuna meurra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui se dandine
Inglese
walking with a wiggle
Spagnolo
balanceante
Italiano
sculettante
Tedesco
sich in den Hüften wiegend.
chin , prep: cun Definizione
foedhu chi si ponet innantis de is númenes po bòllere inditare cumpangia, manera, aina e àteru (fintzes suma, s’idea de contras a…)/ cun deo, cun mei, cun megus, cun tegus, cun isse, cun a isse, cun custu, cun a tie
Sinonimi e contrari
paris
/
a
/
contra
| ctr.
chentza
Modi di dire
csn:
cun totu chi… = mancari; cun chi… = si; die cun die, annu cun annu, mese cun mese = donzi die/die die, donzi annu, donzi mese; pònnere una cosa (o a ccn.) cun àtera/u = pònniri impari, ma fintzes aparagonai
Frasi
semus andhados paris cun bois ◊ sas mamas crabarissas disizant un'àteru basu e nois cun a issas (G.Maieli)◊ abbarra cun megus, ca est note ◊ est beniu cun sa mulleri ◊ mamma fait fatuvatu su pani cun tamàtiga
2.
su preide cumènciat is gòcios cun boghe bene intonada, brindhandho a dhi arrespòndhere ◊ segamus su casu cun sa lepa ◊ sa cosa chi faghet si leat cun sa furcheta ◊ s'iscriet cun sa pinna ◊ cun su dinai no si podit comporai totu ◊ deo non bio prus, ma chi tue mi ascurtas bene apo a bíede cun is ogos tuos ◊ dhi at torrau sa scera chin d-unu piciochedhu
3.
fit a turunzu e a maledissiones chin su tempus ◊ la tenzo cun tegus pro su dannu chi mi as fatu ◊ seu inchietu cun issu ◊ ita tenis cun mei?! ◊ sa giustítzia ant domandau: "Cun chini suspetais?" e is fraris ant arrespostu: "Cun nisciunus!" ◊ no tenzo dépidos cun a tie! ◊ si est inchietau cun sa mulleri chi at guastau sa pingiara
4.
cun chi tue mi dias isperàntzia dae me sa tristura ch'est lontana (M.Murenu)◊ deo, cun totu chi apo mente abbiza, s'ànimu no mi bastat chi lu conte ◊ cun totu chi as s'istúdiu, cosas medas no las ischis
5.
como chi ant fatu su lagu amus s'abba annu cun annu ◊ istaiat die cun die cun su sonete a codhu ◊ issa l'iseteit die cun die, annu cun annu
6.
6.custu cun cussu faghet su tantu ◊ una cosa cun s'àtera faghet meda ◊ no mi as a pònniri a Franciscu cun Andria?!… Meda méglius Franciscu!
Etimo
ltn.
cum + in, cum
Traduzioni
Francese
avec
Inglese
with
Spagnolo
con
Italiano
con
Tedesco
mit.
chinchinnàre , vrb Definizione
aprontare, cuncordare bene meda, pònnere is chinchinnos
Sinonimi e contrari
allaputzai,
cumpòniri,
cuncodrai,
mudai
Frasi
chinchinnare s'aradu pro arare
Etimo
ltn.
concinnare
Traduzioni
Francese
préparer soigneusement
Inglese
to prepare with ability and care
Spagnolo
preparar con cuidado
Italiano
preparare con abilità e con cura
Tedesco
geschickt und sorgfältig vorbereiten.