Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abboài , vrb: abbuai Definition abbruxare s'istula, is terrenos de arare; curpire, tocare a népide su laore Synonyms e antonyms abbrugiai, abbruscare, abburare / nabronari / abburvurare, achichinare, afurconare, anneulare Sentences in cudhus campus si bit fumu: stau ca funt abbuendi! Translations French brûler légèrement English to scorch, to affect by smut Spanish quemar, artigar Italian abbruciacchiare, ingolpare German absengen, mit Brandpilzen befallen.

abbrancài, abbrancàre, abbrancàri , vrb Definition aferrare e mantènnere cun fortza; arrapiare, furare Synonyms e antonyms acafai, afarcai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, barrancai, carrabbusai; arrapare 2, furai Sentences si abbrancat a su truncu che sa edra ◊ dh'iant abbrancau e fatu dh'iant mòrrede atzogau ◊ si narat cosa dh'abbrancu! 2. no est piús domo mea, ma àrvule ruta inuve totus colant e abbrancant (G.Chironi)◊ su capedhu mi ndi dh'at abbrancau cussu piciocu! Etymon srd. Translations French saisir English to grip Spanish agarrar Italian abbrancare, aggrapparsi German mit den Krallen packen, sich festhalten.

abbrovendhàe, abbrovendhàre, abbrovennàre , vrb: aproendhare, aproennare, aprovendhare, provendai Definition giare o pònnere sa brovendha a is animales: in cobertantza si narat de gente puru in su sensu de giare cosa po ndh’àere calecunu acotzu o praxere Synonyms e antonyms addascare, aescai, afrongiai Sentences seo intrau a s'istadha pro abbrovendhare su cuadhu ◊ annada mala, abbrovendhandhe sa robba sero e menzanu! ◊ sos massajos in cussa funtana bi aproendhant sos boes Etymon srd. Translations French affourager English to forage Spanish dar forraje, subvencionar Italian abbiadare, foraggiare German mit Hafer füttern.

abbucài , vrb: abbucare, abbuchiare 1 Definition pònnere istrègios cun sa buca a cara a fundhu, conca a bàsciu, afacaos, o a buca apare (ma fintzes betare cosa a covecadura a un'istrégiu); serrare calecuna cosa, mancari no deunudotu; nàrrere cosa a unu coment’e po dhi tupare sa buca, in su sensu de dhu currègere, de dhi foedhare male, de dhu fàere citire Synonyms e antonyms abbucaciai, abbufiare, currèzere, irmurrare, iscontroriare / serrai / covecare, inconchinare, rebbucai Idioms csn: abbucai sa porta = tambàrela unu pagu; abbucare un'àidu, un'abbertura = tupai, serraidhus; abbucai su lentzoru = furriàrendhe unu pagu a subra de s'àtera cuguzura, in conca de letu; abbucaisí = rúere a buca a terra, nadu prus che àteru de isterzu; abbucai su sèmini = carrarzare su sèmene betadu in sa terra arada Sentences nau ca mi nci abbucu a mari chi m'intendu nai "presoni"! ◊ prima ndi est ampuau e apustis si nci est abbucau a iscabiossu ◊ abbuca totu a su cadhaxu! ◊ dèu dep'iap'ai tocau calancunu mucioni e sa pingiada de su trébini si ndi fut abbucada a terra 2. in su cunzadu bi at àidos de abbucare, no b'intret bestiàmine ◊ abbuchedhu bene cuss'àidu, ca sas albeghes podent repítere! 3. su babbu fiat murrungendi e abbuchendi su fillu ◊ su coronellu si ndh'est fichidu e cun boghe alterada l'at abbucadu ◊ dego no ndhe aio cosas de mi nàrrere tue, e mancu commo as de mi abbucare! ◊ si istat bona dh'aiat abbucada canno dh'at intesa faedhanne male! ◊ sa sorre si est posta a fàere sa maca e su frade dh’at abbuchiada Etymon srd. Translations French tancer, rabrouer English to reproach Spanish colmar, caerse de cabeza, reprochar Italian abboccare, cadére a tèsta in giù, rimbrottare German umkippen, mit dem Munde fassen, anlehnen, ausschimpfen.

abbuciconài , vrb: buciconare Definition pigare a bucicones, a cropos de púngiu Synonyms e antonyms acatzotai, apugnigosai, apuinare, apunzare, burtzigare Sentences si funt abbuciconaus paribari Etymon srd. Translations French donner des coups de poing English to punch Spanish pegar una piña Italian cazzottare German mit Fäusten schlagen, boxen.

abburràre , vrb rfl Definition afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu) Synonyms e antonyms abburgare, infangaciai / abburrigare Sentences custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba 2. poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu Etymon spn. embarrar Translations French se crotter English to muddy Spanish enlodar, enfangar Italian infangarsi German sich mit Kot beschmutzen.

acentài, acentàre , vrb Definition pònnere s'acentu Translations French accentuer English to accent Spanish acentuar Italian accentare German mit Akzent versehen.

acioladúra , nf Definition imbullitadura, su pònnere is bullitas a is iscarpas Synonyms e antonyms acioadura, intzoadura, puntzadura Etymon srd. Translations French cloutage English nailing Spanish el embrocar Italian imbullettatura German Beschlagen mit Zwecken.

aciolài , vrb Definition pònnere is aciolus, pònnere is bullitas a su fundhu de is botinos Synonyms e antonyms acioae, atacitai, imbullitare, intzoare 2. portat is crapitas acioladas Etymon srd. Translations French clouter English to nail Spanish embrocar Italian imbullettare German mit Zwecken beschlagen.

aciopài , vrb Definition atzitzare is canes, su dhos mandhare a mossigare a ccn. Synonyms e antonyms alluscai, ateneae, atiare, auntzare, incidai, inciulai, insissiligai, intzullire, tzuntzullare, ubetzare | ctr. caciare Translations French pousser, exciter English to instigate Spanish azuzar Italian aizzare i cani German hetzen (auf, mit Akk.).

acollàda , nf: acollara Definition su giare un'ispinta, su fàere fortza a cropu o totus impare Synonyms e antonyms acirrada, afracada, assuprida, colpu, imberta, impédhida, incollada, ispinta, lómpia Idioms csn: dhi at donau un'acollada!… = l'at fatu un'assuprida!…; un'a. de àcua = una bufada manna de abba, acirrada Sentences s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ at pigau un'acollara in sa vetura e de sa dí at cumentzau a sciolloriai ◊ dhi at donau un'acollada, in s'oru de su mari, e ci dh'at ghetau a s'àcua ◊ toca, mulleri mia, ca est s'úrtima acollada! 2. torrat a domu, pigat sa cullera e via àteras duas o tres acolladas de cudha cosa Etymon srd. Translations French poussée occasionnelle English push with the shoulder Spanish empujón Italian spintóne, spallata German heftiger Stoß, Stoß mit der Schulter.

acorriatàre , vrb Definition fàere tzacurrare is dentes; fàere corriatzu Synonyms e antonyms arrodare, titiriscare, tzacarrai Etymon srd. Translations French grincer English to grind Spanish rechinar Italian digrignare i dènti German fletschen (animalis), mit den Zähnen knirschen (cristianus).

acresuràe, acresurài, acresuràre , vrb Definition serrare a cresura, isserrare Synonyms e antonyms acrisionai / acorrae 1, inserrai Sentences tancaus de bentu apu a cuncordai, tancaus de bentu acresuraus de amori! ◊ ant acresurau sos àidos 2. cambiamentos de umore e tristuras l'abbandhaint dae sa zente, acresuràndhela in d-unu mundhu suu Scientific Terminology srr Etymon srd. Translations French clore de haies English to fence (in) Spanish rodear con setos Italian assiepare German mit Feigenkakteen (meist), Büschen u.s.w. umzäunen.

acuguciài , vrb: acugusciari, acugutzai Definition ammontare sa conca cun cugudhu o àteru, carragiare deunudotu, fintzes cuare; rfl. èssere in s’ibertu de calecuna cosa, apitare, acostire in s’idea de dhi giare cosa Synonyms e antonyms acapuciai, acubudhare, acucullai, acucutare, acugudhai, acurruxonai, incugudhai Sentences est noti de frius, noti de cilixia: trista e sola pipia si acugúciat in foras ◊ si est acuguciau in su letu, no biemu nudha! ◊ si no ti acugúscias ti fait mali, ca est fendi frius ◊ cudh'ómine si est acugutzau in su crucuzone prus cuau e si est ammuntau 2. no ti acugucis ca tanti no est cosa po tui! ◊ si fiat acugucendi, candu at biu ca dhoi fiat cosa Etymon srd. Translations French encapuchonner English to put a hood on Spanish encapuchar Italian incappucciare German mit einer Kapuze, bedeckt.

acumbeniàre , vrb: cumbeniare Definition pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Synonyms e antonyms acumbenentziare Etymon srd. Translations French doter un appartement de tous les conforts English to have, to provide oneself Spanish regalarse comodidades Italian avére o provvedérsi di tutte le comodità German mit allem Komfort versehen.

afenàre , vrb Definition abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Synonyms e antonyms incubae Sentences teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Etymon srd. Translations French affener, contracter la strongylose English to feed on hay, to catch strongylosis Spanish dar el heno, coger la strongilosis Italian affienare, contrarre la strongilósi German mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

afiorizàdu , agt: afrorigiau Definition fatu a frores, totu froriu (nau de pintadura) Synonyms e antonyms froreadu Sentences custa chiterra est tota afiorizada Etymon srd. Translations French orné English adorned with flowers Spanish floreado Italian infiorato German mit Blumen geschmückt.

afitianàe, afitianàre, afitinàre , vrb: fetianare Definition abbitare a fitianu, meda, a ccn. logu o a calecuna cosa, a comporare Synonyms e antonyms abbitai, abesare, atravigare, imbisciare, trassigiai Sentences sos pastores che gighiant sa robba onzi sero a ue fit afitianada ◊ no ti afitianes a cussu cumpanzu ca ti giughet a s'isperdísciu! ◊ sos brufularzos si sunt afitianados a sos úlumos, pro corcare (Q.Falchi)◊ sunt tropu afitianados a su male! Etymon srd. Translations French fréquenter English to frequent Spanish frecuentar Italian frequentare German verkehren mit, verkehren in.

afrochedhàre , vrb: afrochillai, afrochillare Definition pònnere frocos, fàere bella una cosa ponendhodhi frocos, fetas Synonyms e antonyms aflochitai, frochillare, imbitai, infiochitare Sentences su tempus ti at afrochillau de scabudu! (D.Erriu) Etymon srd. Translations French enrubanner English to beribbon Spanish adornar con lazos Italian infiocchettare German mit Schleifchen schmücken.

aggripiài, aggripiàre , vrb Definition aferrare cun is ungas comente faent unos cantu pigiones, furare, leare sa cosa angena cun sa fortza; su si mantènnere o aferrare a calecuna cosa Synonyms e antonyms abbrancai, acafai, afarcai, afarrancae, aggarrai, isculpire / aferrai, aggantzare 2. disisperau, iat circau de s'aggripiai a cancuna cosa, a un'iscusa, a una pregunta chi no connosciat e istentàt a dhu sorighí Etymon ctl. agripar Translations French agripper, attaquer English to assail, to grab Spanish agarrar Italian ghermire, aggredire German mit den Krallen fassen, überfallen.