Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

culaciúdu , agt: culatzudu Definition chi portat culu mannu, nàdigas grussas Synonyms e antonyms culimannu, culudu, inculaciu Etymon srd. Translations French fessu English buttocked Spanish nalgudo Italian naticuto German mit einem großen Gesäß.

cumpadèssere, cumpadèssi , vrb: cumpadèssiri, cumparessi, cumpodèssiri Definition tènnere passiéntzia cun is àteros, cricare de no si ofèndhere o de dhos padire candho istrobbant o pregontant cosa, lassare fàere Synonyms e antonyms cumpatire, iscugiare, lastimai, paedhare Sentences ma ita cumparessi e cumparessi: no mi depu lassai arrovinai! ◊ funt piciochedhus de cumpadessi! ◊ custa cosa est bogandumí de conca: mi depit cumpadessi! ◊ Deus at a cumpadessi is mancàntzias nostas ◊ cumpadessat, ma no est acomenti narat fustei! ◊ lassais currillai is fillus e cumpadesseis chi istrobbint puru! Etymon spn. compadecer Translations French avoir de l'indulgence English to pity Spanish aguantar Italian compatire German nachsichtig sein mit.

erbíre , vrb Definition naschire o pònnere (crèschere, fàere) erba Synonyms e antonyms inderbie, rampudhire, rupire Sentences su logu est totu erbindhe, ma si no torrat a pròere che sicat totu Etymon srd. Translations French engazonner, enherber English to grass over Spanish herbecer Italian inerbire German mit Gras bepflanzen.

eremàre , vrb: aremai, erimai Definition istremenare, calàreche de su terrenu, carragiare e arreprenare de terra, pedra e arena comente dha tragant is errios aundhaos o ue proet a meda (ma si narat fintzes de su fundhu de canales o àteru deasi chi si prenent de terra); fintzes distrúere, abbandhonare Synonyms e antonyms desmuronai, istremenare, sfossonai, smuronai / destruire 2. s'orcu múricat su sambellutau de sas gherras eremandhe sos ortos in frore (A.Mura)◊ brugiade sas armas, eremade sas tanas maleitas prontas a bombitare su fogu de s'inferru! 3. orus orus de su lagu apu agatau unu pilloni erimau de is undas Etymon srd. Translations French s’ensabler English to sand Spanish enarenar Italian insabbiare German mit Sand bedecken.

faedhàre , vrb, nm: favedhare, foedhae, foedhai, foedhare, fuedhai, fuedhari Definition tènnere sa capacidade de nàrrere, manigiare una limba a boghe po nàrrere calecuna cosa mescamente s'unu cun s'àteru; nau de cosa bella meda, chi est ispantosa, faet meravíglia / faedhu su chi ti apo nau! = fàghelu su chi ti apo nadu! Synonyms e antonyms allecare, arragionare, chistionai, cuntrastare, nàrrere / faedhonzu, limbàgiu | ctr. ammudai 1, cagliare, citire Idioms csn: faedhàresi cun unu = saludàresi; no si faedhare cun ccn. = èssere a primma; faedharesindhe, de una cosa = fuedhai de ccn. chistioni, cun ccn., chistionaisí; fuedhai a iscarada = faedhare chentza rispetu; faedhare a unu = chistionaidhu circhendi de dhu cumbínciri, pedendidhi ccn. cosa; faedhare cun d-unu, cun ccn. = istai a chistionu s'unu cun s'àteru; faedhare a unu, una cosa = circai a unu, circai una cosa, aperaulare, itl. prenotare; faedhare male, bene = fuedhai, arrispúndiri a fuedhus malus, nàrriri mali, fuedhai cun arrispetu, cun tinu, isciri chistionai; faedhare in suspu = fuedhai in cobertantza, de cumprèndiri isceti chini iscít sa chistioni, imperendi unu fuedhu pro un'àteru; faedhare a limba lada = fuedhai sentza de nàrriri bèni is fuedhus, acomenti fait s'imbriagu o chini est perdendi is sensus; fuedhai a iscusi = faedhare a s'iscúsia, abbellu, chi azummai mancu s'intendhet si no parendhe s'origra acurtzu; faedhare candho píssiat sa pudha = mai; faedhare a dortu e a rugadis = fuedhai a brétiu, sentza de critériu, sentza de arrexonai Sentences no ti foedho de sos primos annos, candho fia pastoredhu ◊ faedhet donzunu comente ischit, in logu nostru che in aterue ◊ de is figuras chi pintas si nd'eus a fuedhai ◊ apo a essire a foedhare, a nàrrere "Ite bella criatura: ditzosu a chie l'at a incapare!"◊ su mastru nos proibbeit de faedhare sa limba nostra ◊ de cantu est birgonzosu mancu faedhat: si parat mudu, petzi ti abbàidat ◊ Giuanni Batista at foedhau no cun sa boxi isceti ma cun su sànguini suu! 2. portu unu giogu ch'istat fuedhendi! ◊ càstia ita cosa bella: parit ca fuedhat! ◊ mamma fariat is cocòis pintaus a sarreta cun símbula de trigu: pariat ca fuedhànt! 3. iant incumentzau a chistionai in fuedharis istràngius ◊ no si cumprendiat de aundi funta ni de su bestiri e ni de su fuedhari ◊ sa língua de mamma est unu fuedhai de su coru chi intrat ne is venas e àrtziat s'ànima a celu! 4. cheret faedhadu a calicunu si nos podiat azuare ◊ si as bisonzu de lu faedhare no istes a ora a ora ◊ cheret faedhadu unu tratore pro nos arare cussa terra ◊ ndhe depo batire sos durches chi aia faedhadu dae gianteris 5. cun cussos no nos faedhamus ca semus in malas ◊ za sunt parentes, e custrintos puru, ma no si faedhant! ◊ si sunt agatados a costazu apare in crésia e si sunt faedhados 6. si li faedhas male si annicat ◊ de isse ndhe faedhant bene totugantos ◊ innantis ndhe faedhat male, de sa zente, e posca lis faghet su bellu in cara Surnames and Proverbs prb: su fuedhai meda fait sa dí pitia ◊ de su tantu faedhare ndhe sutzedint sos errores ◊ limba chi no faedhat a corcorija si faghet Etymon ltn. fabellare Translations French parler, adresser la parole English to speak Spanish hablar Italian parlare, dialogare, rivòlgere la paròla a qlc German anreden (a, cun = Akk.), sprechen (cun = mit + Dat.), zusprechen.

farcài , vrb: afracai* 1, flacai, fracai 1 Definition fàere pisca de pische o cassa de pigiones a lughe de fogu o de lantione o farca Sentences candu su stàinu est abertu no fait a fracai ◊ a fracai bollit nai a allui sa làmpada e pungi su pisci chi si aciapat Scientific Terminology pscd. Translations French pêcher à la lanterneu English night fishing or chasing with a lamp Spanish cazar con candil Italian frugnolare German mit der Blendlaterne fischen o. jagen.

filetài , vrb Definition pònnere oru o filu de oro a calecuna cosa Translations French border d'or English to edge (with gold) Spanish bordar de oro Italian orlare d'òro German mit Gold umranden.

fincài, fincàre , vrb: frincare Definition lassare, giare o pònnere dinare o àteru po calecuna ispesa, fintzes po unu tanti de dinare etotu de ndhe bogare in prus (agéntzia o créciu) Synonyms e antonyms finantziare Etymon ctl., spn. fincar Translations French investir, hypothéquer English to invest, to mortgage Spanish invertir, hipotecar Italian investire, ipotecare German investieren, anlegen, mit einer Hypothek belasten.

friuvógu , nm Definition calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Synonyms e antonyms cdh. caldafriosa Sentences est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Etymon srd. Translations French fièvre avec des frissons de froid English fever with cold shivers Spanish fiebre con escalofrío Italian fèbbre con brìvidi di fréddo German Fieber mit Schüttelfrost.

frochillàu , pps, agt Definition de frochillare; chi est totu frocos, po bellesa Synonyms e antonyms apomponissau, arrempiconau Sentences fut andau a domu de sa fémina bestiu in custúmini sardu totu frochillau e ricamau Etymon srd. Translations French enrubanné English beribonned Spanish adornado con lazos, laceado Italian infiocchettato German mit Schleifchen geschmückt.

galigàu , agt Definition nau de unos cantu animales, chi giughent su pei a duas unghedhas, a duas gàligas, a duas perras Etymon srd. Translations French fissipèdes English fissiped Spanish fisípedo Italian fissìpede German paarhufig, mit gespaltenen Hufen, Paarhufer, Paarzeher, Zweihufer.

ghinniperàgliu , nm Definition logu inue creschet meda su tzinníbiri, padente de tzinníbiri Synonyms e antonyms tzinnivuràrgiu Translations French genévrière English juniper orchard Spanish enebral Italian ginepréto German mit Wacholder bewachsenes Gelände.

giàra 1 , nf: giarra 1, zara 1 Definition genia de istrégiu mannu de terra, a costaos artos e a buca larga, fatu coment'e a brúngia cun bàtoro asas Synonyms e antonyms giorra, giru Sentences bi aiat ses giarras de pedra de guasi chentu litros onzuna Surnames and Proverbs smb: Giara Scientific Terminology stz Etymon itl. giarra Translations French jarre English jar Spanish jarra Italian giara German Krug mit vier Henkeln.

giòrra , nf: zorra Definition genia de istrégiu mannu de terra, fatu coment'e a brúngia cun bàtoro asas Synonyms e antonyms giara 1 Sentences oe cussos sinnos sunt sidhados ch'in sa giorra de s'istória s'aunint (A.Porcheddu)◊ ch'est intro de s'ostera bufendhe dai oltaedie, solu che giorra arrunzada in unu chizolu Scientific Terminology stz Etymon itl. Translations French jarre English jar Spanish jarra Italian giara German Krug mit vier Henkeln.

illudràre , vrb: illudriare, illurdiare, illutriare Definition imbrutare cun su ludu, de ludu, ma fintzes imbrutare bastat chi siat Synonyms e antonyms afangaciai, alludrae, allurdagai, ammodhocare, illudratzare, illudrionare, illurdinare, illustriare, infangaciai, ludai Sentences colendhe in su caminu totu ludu mi apo illudriadu sos cambutzos Etymon srd. Translations French crotter English to muddy Spanish embarrar Italian infangare German mit Kot beschmutzen.

illudratzàre , vrb rfl Definition imbrutare cun su ludu, fàere a ludu Synonyms e antonyms illudrare, illurdagai, illustriare / ammodhocare Sentences a bortas fachiat fritu e proghiat, illudratzandhe su terrinu Etymon srd. Translations French éclabousser English to splash with mud Spanish embarrarse, enlodarse Italian impillaccherare German mit Kot besudeln.

illudràu , pps, agt: illudriadu Definition de illudrare; chi est totu brutu de ludu, istidhigau de ludu Synonyms e antonyms afoxau, alludrigonau, imbuludradu, ludrigonau, lurdegau | ctr. límpiu, netu 2. si ndhe peseit dae terra totu illudriadu ◊ est brutu che porcu illudriau in s'istradone! Translations French crotté, couvert de boue, éclaboussé English muddied, splashed with mud Spanish embarrado, enlodado Italian infangato, pillaccheróso German mit Kot bedeckt, kotig.

illudriaméntu , nm Synonyms e antonyms illudradura, illurdionzu Etymon srd. Translations French action de crotter English muddying Spanish embarradura Italian infangaménto German Beschmutzen mit Kot.

imbianchitài , vrb Definition giare una passada de bianchita, betare bianchita Translations French blanchir English to paint with white lead (stg) Spanish dar de albayalde Italian imbiaccare German mit Bleiweiß bestreichen.

imbruinàre , vrb: improinai, imprughinare, impruinai, impruinare Definition imbrutare de pruine Synonyms e antonyms impioredhare, impruerinare, imprugherare | ctr. irbruerare, isprugherare Sentences is làgrimas mizant de is ogus faendi surcus in is trempas impruinadas ◊ poita is crapitas de cussa genti no s'impruinant mai? Etymon srd. Translations French couvrir de poussière English to cover with dust Spanish empolvar Italian impolverare German mit Staub bedecken.