Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

maciamúrru , nm: matemurru, matimurru, matzamurru, matzimurru Definition genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu Synonyms e antonyms martiguserzu, matimbródhiu, milciamuredhu / abbunzadura Sentences cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru 2. e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini Etymon itl. Translations French soupe de pain cuit avec de la sauce English bread cooked with sauce, mess Spanish calandraca, sopa de pan y galletas, barullo Italian mazzamurro German eine Brotsuppesorte, Brotbrei mit Tomatensauce, Hudelei, Heidenlärm.

magiàre , vrb: mazare Definition giare una surra, iscúdere a meda, atripare; foedhandho de matas, iscúdere is cambos cun sa pértiga po ndhe fàere orrúere su frutu / mazare a unu a terudha = fai a bregúngia, acomenti faint is féminas chi iscudint is óminis a turra Synonyms e antonyms abbanzare, aciocai, addobbai, arropai, assurrare, atripai, isciúdere, ammaciocai, sussare / fèrrere Sentences ndhe l'apo ghiradu maza maza dae ziru, cussu rundhellu! 2. ses urrutu e as magiau ◊ sas undhas de su mare mazant in sas rocas ◊ oe ndhe mazamus sa nughe ◊ sa mariposa est magiandhe sas alas in sos vridos Etymon srd. Translations French malmener, gauler, chabler English to beat up (down) Spanish pegar, varear Italian malmenare, bacchiare German schlagen, prügeln, mit einer Stange abschlagen (Kastanien u. ä.).

mécus , prn: megus Definition prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu) Sentences tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus! 2. ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus? Etymon ltn. mecum Translations French avec moi English with me Spanish conmigo Italian insième a me, in mia compagnìa German mit mir.

melài , vrb: ammelai* Definition cundhire cun su mele, indrucare Synonyms e antonyms ammerrare, immelai / addruchire, addulcare, indrucai, indurchire Translations French sucrer English to sweeten (with honey) Spanish endulzar con miel Italian addolcire, condire col mièle German mit Honig anmachen.

nabratzólu , agt Definition nau de unos cantu animales (crabas, brebès, pudhas), chi portant nabras, nàidis Synonyms e antonyms nabrau Sentences sos pecos fint mútricos, nabratzolos e biancos nidos Translations French qui a des barbillons English wattled Spanish con carúncula Italian che porta téttole, bargìgli German manche Tiere mit Lappen.

oríre , vrb Definition fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere Synonyms e antonyms orivetai, orizare, orulare 1 / abbessiare | ctr. isorulare 3. sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe Etymon srd. Translations French ébaucher du pain English to sketch the bread Spanish orillar, cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italian abbozzare il pane German mit der Brotvorbereitung beginnen.

ossiminàdu , agt Definition nau de una carena animale, chi portat s'ossamenta, is ossos Translations French osseux English bony Spanish huesudo Italian ossuto, provvisto di ossa German mit Knochen, knochig.

palibróchinu , agt Definition chi portat is codhos bàscios, coment'e calandhochedhi Synonyms e antonyms palivaladu Etymon srd. Translations French qui a les épaules tombantes English falling shoulder Spanish de hombros bajos Italian che ha le spalle cadènti German mit fallenden Schultern.

pidèdha, pidédhu , nf, nm: piredhu 2, piriedha Definition genia de sonu coment'e tródhia (piru) chi si faet cun is lavras po befa contr'a ccn. e bòllere nàrrere chi si tenet un'idea contrària Sentences su capu itzerriàt a boxi manna "Saluto al Duce!" e totus arrespundiant "A noi!", a candu cun càncua pidedha puru ◊ dhus ant istérrius a iscorraciadas de pidedhus! ◊ su piciochedhu t'isfundat is origas cun d-unu pidedhu Etymon srd. Translations French bruit vulgaire de mépris ou dérision English raspberry Spanish pedorreta Italian pernàcchia German furzähnliches Geräusch mit dem Mund.

pletàre , vrb: pretai, pretare 1, pretari Definition èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri Synonyms e antonyms certai, curiai, liticare Sentences chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu 2. su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent! Etymon srd. Translations French se disputer, plaider English to quarrel Spanish litigar, pelear Italian èssere in lite, litigare, contèndere German mit jdm. in Streit geraten, streiten.

privàre 1 , vrb Definition su si pigare cunfidàntzia cun is mannos, pigare is angenos coment'e gente de domo Etymon spn. privar Translations French traiter familièrement English to treat informally Spanish tratar con familiaridad Italian trattare familiarménte German jdn. mit Vertrautheit behandeln.

ruzàre , vrb Definition marrare cun is peis, comente faent unos cantu animales Synonyms e antonyms marragiadai, pateare Translations French piaffer English to paw the ground Spanish piafar Italian zampare German mit den Füssen stampfen.

sciguriài , vrb Definition pònnere istrúpiu, guastare Synonyms e antonyms bisastrare, immelmare, iscariolare, iselmorare, istropiare Sentences sa cara sua de s'assíchidu pariat sciguriada ◊ nc'iat donau sa conca a unu serracu e si fut totu sciguriau Translations French balafrer English to disfigure Spanish marcar, desfigurar Italian sfregiare German mit einem Stich das Gesicht verunzieren.

sconcorràda , nf Definition su sconcorrai; cropu, atumbada de conca a calecunu logu, ma fintzes cropu giau a conca / s. de tronu = tronada, iscratzada, tzacarrada de tronu; s. de prantu = imbucada a prànghere Synonyms e antonyms sconcorru, scorrociada / iscaputzone, istuturrone Sentences apu tentu una sconcorrada in su corru ’e su portellitu de magasinu Etymon srd. Translations French coup de tête English butt (head) Spanish cabezazo Italian capata German Stoß mit dem Kopf.

scongiobài , vrb: iscongiuai*, scongiuai Definition betare abbasanta cun s'ispergiadore, beneíghere (fintzes po badramentu o sanamentu de male) Synonyms e antonyms babbiscare, ischingiolare, ispanzolare, ispergiare Sentences Arega de candu est partiu Ninnedhu no est prus cussa: stau ca mi at a tocai a dha scongiobai! Translations French asperger English to sprinkle Spanish rociar, asperjar Italian aspèrgere German mit Weihwasser besprengen.

sigorrài , vrb: sucorrare Definition nau prus che àteru de is boes, fèrrere a cropos de corru Synonyms e antonyms acorrociai, incorrai Etymon ltn. sub + cornua + -are Translations French encorner English to gore Spanish cornear Italian ferire con le còrna German mit den Hörnern verletzen.

talòpo, talòpu , nm: taropu, tolope, tolopo Definition calidade de àghina bianca de papare, a pibiones matucos e longos, aghedhosa (tzacarradora), bona po pabassa Synonyms e antonyms barofu, gabopu*, palopo, solope Scientific Terminology frt Translations French olivette (raisins oblongs) English pizzutello (italian table grapes) Spanish uva teta de vaca Italian pizzutèllo German Weintraubenart mit länglichen Beeren.

tapessài , vrb: tapetzare, tapissai, tapissare Definition ammontare is muros ponendho paperi, tapetos o àteru, fintzes po bellesa Synonyms e antonyms intapetzare Sentences ita bellu aspetu tenit sa tzitari totu tapissara de manifestinus! (G.P.Macis)◊ ant tapissadu su témpiu de ornamentos 2. Etymon spn. tapizar Translations French tapisser English to paper Spanish empapelar, tapizar Italian tappezzare German tapezieren, mit Teppichen beziehen.

técus , prn: tegus Definition prn. de persona chi s'impreat agiummai solu cun sa prep. cun, chin po inditare prus che àteru cumpangia: chin tecus, cun tegus = cun tui Sentences cun tegus giogo e m'ispasso ◊ cun tegus so istadu note e die ◊ pro no mi èssere cun tecus amicadu no credas oe chi sia pentidu ◊ nois creimus in tegus ◊ ómine perunu at àpidu tratonzu malu chin tecus ◊ sa poesia in tegus est naschida che rosa bella, che rosa dechida (N.Demurtas) 2. la tenzo cun tegus, mih, pro su dannu chi mi as fatu! Etymon ltn. tecum Translations French avec toi English with you Spanish contigo Italian in tua compagnia, insième a te German mit dir.

tèndhere , vrb: tèndiri, tènnere 1 Definition istrecare a alladiare sa pasta fintzes a dha fàere de sa grussària giusta e parívile segundhu sa calidade de pane chi si bolet (o fintzes po fàere a macarrones, es. lisòngias); nau de orrobba o fintzes de àteru, pònnere istérria, istirada; rfl. nau de ccn., su si prestare, giare agiudu / pps. téndhiu, tesu; tèndhere sa manu = (a unu) agiudai, donai una manu de agiudu, ma fintzas ponnirisí a fai faina, aprontai su logu po calincun'àteru trabballu; téndhia de manu = manu de agiudu Synonyms e antonyms acannonare, incannonare 1 / atendiai, ispàlghere, istèndhere, istenniare, istèrrere, istirai, stendiai Sentences tendhindhe su pane a cannedhu cheret chi sas manos fetant fortza paris ◊ a tèndhere bi cheret pratighesa, sinono su pane essit a tretos russu e a tretos fine ◊ a tèndhere su pane como est a màchina ◊ tèndiri pillus de pasta 2. intrat a samunare e sa robba l'at totaganta tesa e ispalta ◊ Marta fit in su cortile tendhindhe sos pannos chi aiat sammunadu 3. issu fut sèmpere prontu a si tèndhere po agiudare is àteros 4. unu massau iat pigau un'incone de terrenu e, brexosu, cumènciat a dhue tèndhere sa manu narbonandhodhu Etymon ltn. tendere Translations French abaisser la pâte avec le rouleau English to roll bread Spanish extender la masa Italian spianare la pasta col matterèllo German den Teig mit dem Nudelholz dehnen.