disigàre , vrb Definizione
bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia
Sinonimi e contrari
indisicare,
indisichire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se consumer de douleur,
avoir de la peine
Inglese
to grow sad,
to pine away
Spagnolo
debilitarse por el dolor
Italiano
intristire,
consumarsi per dolóre
Tedesco
sich verzeheren.
dormidèra , nf Definizione
sa pubúntzula (o conca) inue faet su sèmene su pabaule comente perdet su frore
Frasi
mi portàst a ispibionai dormideras e ispigas, candu fui pipiu
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
spn.
(a)dormidera
Traduzioni
Francese
capsule du coquelicot
Inglese
poppy-head
Spagnolo
cápsula de la amapola (papaver rhoeas),
adormidera (es el papaver somniferum)
Italiano
càpsula del papàvero
Tedesco
Mohnkapsel.
dugonàre , vrb Definizione
bufare meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
boire comme une éponge
Inglese
to booze
Spagnolo
empinar el codo
Italiano
bére spésso e mólto
Tedesco
saufen.
forrogadúra , nf Definizione
su murigare sa terra comente faent is procos, su cricare cosa murigandho totu
Sinonimi e contrari
aterru,
corrovu,
farrogu,
forrogóngiu,
forroxamentu,
isforrogu,
terradura,
tuinzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller du groin
Inglese
rummage
Spagnolo
el hozar del puerco
Italiano
grufatura
Tedesco
Wühlen.
frobbàdu , nm Definizione
una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus
Traduzioni
Francese
raisin "torbato"
Inglese
kind of white grapes
Spagnolo
cepa de uva blanca y el vino que da
Italiano
torbato
Tedesco
eine sardische Wein sorte (trauben).
frochitàda, frochitàra , nf: fruchetada,
furchetada Definizione
su tanti de cosa chi si podet pigare cun sa frochita
Frasi
aditzu aditzu ndi apu acudiu una frochitada de cussus macarronis! ◊ mi fatzu una frochitaredha de pasta a prandi
Traduzioni
Francese
fourchetée
Inglese
forkful
Spagnolo
comida que cabe en el tenedor
Italiano
forchettata
Tedesco
Gabel,
Gabelvoll.
frullanàre , vrb Definizione
messare fenu a frullana
Sinonimi e contrari
farciae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faucher le foin
Inglese
to scythe
Spagnolo
segar,
cortar el heno
Italiano
falciare il fièno
Tedesco
heuen.
gamedhàre , vrb: amedhare* Definizione
betare apare totu a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu, a cònnoschere su pastore, ammasedare; nau de gente, fàere amedhu, avesare a istare impare cun is àteros
Sinonimi e contrari
abbamare,
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
aggrustare,
ammeschiare,
ingamai
| ctr.
iscamedhare,
stagiai
Frasi
sas balenas allatant che a sos animales chi gamedhamus
Traduzioni
Francese
socialiser,
habituer un animal à vivre l'un avec l'autre
Inglese
to socialize
Spagnolo
acostumbrar al ganado a vivir en el rebaño,
socializar
Italiano
abituarsi alla compagnìa,
socializzare
Tedesco
vergesellschaften,
sozialisieren.
giàchida , nf Definizione
su istare o abbarrare in letu, crocaos; nau de una cosa, su èssere posta coment'e crocada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
position couchée
Inglese
lying,
posture
Spagnolo
el estar acostado
Italiano
giacitura
Tedesco
Liegen.
giungidúra , nf: zunghidura Definizione
su giúnghere is boes
Sinonimi e contrari
agiobadura,
agiuamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mise sous le joug
Inglese
yoking
Spagnolo
el uncir
Italiano
aggiogaménto
Tedesco
Einspannen ins Joch.
grisài , vrb: aggrisare,
crisare,
grisare 1 Definizione
nau mescamente de su Sole e de sa Luna, cambiare colore, fàere iscuru, giare prus paga lughe candho Terra e Luna che arresurtant unu ananti de s’àteru e si faent umbra; iscumpàrrere, coment'e cuandhosi, essire de sa vista, fintzes serrare is ogos; assicare, aumbràresi, salargiare; nau de animale fémina, sentire de angiare
Sinonimi e contrari
incrisare,
irgrisire
/
aclisare
Frasi
candho l'ant a cantare "A porta ínferu" paris si ant a grisare sole e luna prontu abberindhe sa porta Lucíferu! ◊ si est grisada sa luna e no apu pótziu isparai a sirboni, a s'orbetu
2.
oh tempus, fis tandho e ses como chena acamu, debbadas ti apo pessighidu, ma tue, lascinosu che colora, ti ses grisadu! (F.Murtinu)◊ su fumu grisat su colore asulu de s'aera ◊ sos ojos as grisadu e as lassadu trummentos in sos coros ◊ grisau ti fiast, chi no ti apu biu prus?
3.
is brebeis si funt grisadas comenti ant biu a margiani ◊ una note sos anzones in s'annile si sunt grisaos e su pastore at pessau chi fit mariane
Cognomi e Proverbi
prb:
onzi cadhu lantadu a sa sedha si grisat
Etimo
itl.
eclissare
Traduzioni
Francese
assombrir,
éclipser
Inglese
moon darkening
Spagnolo
obscurecerse el sol o la luna,
obscurecer
Italiano
mutare,
oscurarsi
Tedesco
sich verfinstern.
ifegàre , vrb: irfecare,
iscegiai,
isfegare,
sfegiai Definizione
cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau
Sinonimi e contrari
ilbarulire,
ismarmire,
scexiai
/
bombitai,
caciae
Frasi
su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cuver son vin
Inglese
to get over one's drunkenness
Spagnolo
desollar,
dormir el vino (la zorra,
el lobo)
Italiano
smaltire la sbòrnia
Tedesco
den Rausch ausschlafen.
iforràre , vrb: ifurrare,
ilfurrare,
inforrai,
inforrare,
inforrari,
infurrare Definizione
su intrare o pònnere sa cosa (pruschetotu su pane) in su forru a còere o fintzes po asciutare bene / a./c. cun ilfurrare a logos narant bogare de su forru; pàrrere dimóniu ifurrendhe pilarda = arrennegadu meda
Sinonimi e contrari
inturrare
| ctr.
irfurrare,
sciorrai
Frasi
cussa fémina candho cochent su pane la mutint a ifurrare ◊ su pane s'iforrat crú e si ndhe bogat cotu ◊ sa buca de su forru essit a sa lolla e acanta dhui est sa paja de inforrai e is fruconis ◊ su pani s'inforrat cun sa pàlia ◊ finidu de inforrare, tia Tatónia che franghiat sos istrezos ◊ apustis incunzadu, pro pònnere su pane in sa mesa tocat a prugare, samunare, maghinare, suíghere, infurrare…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enfourner
Inglese
to bake
Spagnolo
enhornar,
cocer el pan
Italiano
infornare
Tedesco
einschieben.
ifutíre , vrb: irfutire,
sfutiri Definizione
pigare a befa, leare in giru
Sinonimi e contrari
cantonare,
irfútere*,
strochillai
Frasi
l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat
Traduzioni
Francese
se payer la tête,
se ficher
Inglese
to pull s.o's leg
Spagnolo
tomar el pelo
Italiano
sfóttere
Tedesco
aufziehen.
ilviàre , vrb: irbiare,
irviare,
isviare,
iviare Definizione
pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus
Sinonimi e contrari
isdrobbare
/
cassiare,
disviare
/
tasire
Frasi
no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia
2.
pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu!
3.
innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas
Traduzioni
Francese
perdre ou faire perdre son temps
Inglese
to waste one's time
Spagnolo
perder el tiempo
Italiano
pèrdere o far pèrdere tèmpo
Tedesco
Zeit verlieren.
imbujài, imbujàre , vrb Definizione
fàere o essire iscurosu, nau prus che àteru de su chelu e fintzes de sa bisura de chie s’intristat; fàere una cosa o chistione prus pagu crara
Sinonimi e contrari
abbujare
| ctr.
isclarire
/
crarire
Frasi
s'issuriadorzu est candho est imbujandhe ◊ si est peasu su bentu e su chelu si est imbujau ◊ sa Terra si fut imbujada, pariat torrada sa noti
2.
ant imbujadu sas resones craras!
Traduzioni
Francese
s'assombrir
Inglese
to darken
Spagnolo
obscurecer,
fruncir el ceño
Italiano
rabbuiarsi
Tedesco
sich verfinstern.
immelmadúra , nf Definizione
su immermare
Sinonimi e contrari
irmamadura
2.
tenzo duas dies de immelmadura e sa faina in binza est fata!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébourgeonnement,
ébourgeonnage
Inglese
pruning
Spagnolo
el despimpollar
Italiano
scacchiatura
Tedesco
Ausgeizen.
imprinzónzu , nm Definizione
su impringiare
Sinonimi e contrari
impringiàu,
imprinzu,
ingraidànscia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de rendre grosse
Inglese
gravidity
Spagnolo
el preñar
Italiano
ingravidaménto
Tedesco
Schwängerung.
incaminàre , vrb: incamminai Definizione
cumenciare a andhare, cumenciare su camminu, su viàgiu, pònnere in o ammostare su camminu (bonu) de fàere; fàere andhare, bogandhoche a ccn.
Sinonimi e contrari
comentzari,
incarrebai,
tocai 1
Frasi
Deus at a incamminai is passus nostus in sa bia de sa paxi ◊ sa cussorza che fit atesu e si fit incamminadu luego ◊ sa chistioni si podit incamminai fàcias a su giustu ◊ candho creias chi fist arrivadu ti fist pagu prima incaminendhe ◊ s'afari est incamminau ◊ incamminarí e bai a s'ortixedhu!
2.
is serbidoras nci dhas apu incamminadas totu: sa cosa mi dha fàciu dèu
Traduzioni
Francese
acheminer
Inglese
to begin
Spagnolo
emprender el camino,
encaminar
Italiano
avviare
Tedesco
sich auf den Weg begeben.
incanidúra , nf Definizione
su si fàere canu, murru de pilos
Sinonimi e contrari
incanida,
incaninzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blanchissement des cheveux
Inglese
turning white
Spagnolo
el encanecer
Italiano
incanutiménto
Tedesco
Ergrauen.