serronónzu , nm Definizione
su serronare, serronadura, segadura a serrone
Sinonimi e contrari
secadura,
serradura 1,
serramentu,
serrognu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sciage
Inglese
sawing,
cut
Spagnolo
el serrar,
corte
Italiano
segatura,
tàglio
Tedesco
Sägen,
Schnitt.
sícas , nf pl Definizione
genia de ingestu chi si faet ponendho su pódhighe mannu in mesu de is àteros primos duos a púngiu serrau e ispudandho in su matessi tempus, dispretziandho a ccn. o calecuna cosa de mala manera, fintzes naendho Chi ti siches!, Chi si sichet! / pònnere o fàghere sas sicas
Sinonimi e contrari
fica*
Frasi
est partiu dae vidha, sa prima vorta, ponèndheli sas sicas ◊ li at fatu fintzas sas sicas de cantu no lu podet bídere!
Traduzioni
Francese
crachement pour mépris
Inglese
hand superstitious practice
Spagnolo
gesto hecho con el puño cerrado para traer mala suerte
Italiano
fiche
Tedesco
Feigen (derb).
speturriài , vrb: ispetorrare*,
spiturriai Definizione
bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas
Sinonimi e contrari
sborciai
Frasi
si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras
Traduzioni
Francese
découvrir sa poitrine
Inglese
to throw off one's breast clothes
Spagnolo
despechugarse,
descubrir el pecho
Italiano
scoprirsi il pètto
Tedesco
die Brust entblößen.
spitiolài , vrb Definizione
sonare su pitiolu, sa sonàgia
Sinonimi e contrari
pitiolai
Frasi
is tallus spitiolant beulendi in is tancas ◊ seu spitiolendi is crais
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
carillonner
Inglese
to ring long and loudly
Spagnolo
tocar fuerte el timbre
Italiano
scampanellare
Tedesco
lang und heftig läuten.
stalladúra , nf: staxadura Definizione
su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu
Sinonimi e contrari
stallamentu,
stallu 1
2.
una stalladura de linna separàt is duus bixinaus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sortie du troupeau
Inglese
separation from the flock
Spagnolo
el descarriar
Italiano
sbrancaménto
Tedesco
Absonderung aus der Herde.
su , art, prn: ciú,
tzu Definizione
artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene mascu singulare (su babbu, su corpus, su fillu, su logu, su mare, su nàrrere, su pane, su para, su pentzai, su pipiu, su soli, su tempus), si apòstrofat sèmpere cun númenes chi cumènciant cun vocale (s’amore, s’antigóriu, s’artículu, s’ereu, s’erriu, s’ollu, s’ómine, s’ortu, s’ufrore): si ponet sèmpere cun númenes singulares upm. (su chíghere, su frori, su pische, su péssighe, su pibitziri) e candho inditant su paru, sa genia (es. su porcu = totu is porcos, sa porchina; su cuadhu = totu is cuadhos, su paru cadhinu); che a totu is artículos est pronúmene puru (agiummai sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare) e si podet pònnere a su postu de cudhu, cussu, sa cosa, calesisiat cosa o idea; cun prep.: a, cun, de, in, pro su (sèmpere istacaos ca no mudat ne art. e ne prep.); pl. is, sos / a/c.: cun númene de parentella inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona 3ˆ in sa fràsia (es. su pobidhu – de sa fémina chi seus naendho – est andau a segai linna) o unu calesiògiat, in generale; su sardu no ponet mai artículu ne cun númene personale e ne cun sambenau / su ’e… (númene de bidha) = sartu, terrinos de… (bidha); su ’e domo = chini est de domu, chie faet parte de sa famíglia; como, su chi est est! = est aici e citu!, si acuntentaus de cussu, comenti est si dhu pigaus; su de…, su no… (+ vrb) = lómpidas a…, cunsiderau su fatu chi…; cussu [efetu, arresurtau] est su… + prop. = po curpa, po neghe de…
Sinonimi e contrari
ita
Frasi
o su pastore! o su meri! o su dutore! o su mastru!
2.
su de domo podet istare fintzas gai ma su de fora, un'istranzu, cheret tratadu menzus ◊ fai su chi bolis! ◊ nàrami su chi so, no su chi fia! ◊ dhus alabant po su chi faint ◊ si fait su chi si podit ◊ custu est su chi dhoi fiat iscritu ◊ su chi mi ses tue mi est isse ◊ su chi est su minore est su mannu ◊ su chi tenet cosa in contràriu si abboghet! ◊ su chi faghes andhat bene ◊ su chi benit nos leamus! ◊ su chi mi azuat lu pago ◊ chini est su chi ti at saludau? ◊ sa zente narat fintzas su chi no est ◊ depes ligi su ci mi ant iscritu!
3.
su de s'intèndhere totu custa moida cheret nàrrere chi est proindhe meda ◊ su de fàghere gai isse cheret nàrrere chi andhaiat bene gai! ◊ su de no èssere torradu a como, at tentu dannu ◊ non mi mancat su de fàere! ◊ sunt annados a sant'Antoni in su de Macumere ◊ su porcu forrogat ◊ su barracoco s'iferchit in sa méndhula ◊ bae a ti fàghere fintzas una zoronada: su chi est est! ◊ proite l'iscries su de mi nàrrere? ◊ cussu est su nu èssi torrau prima! ◊ cussu est su no ti ndhe pesare chito!
4.
Damiana fiat ascurtendi is contzillus de su pobidhu
Etimo
ltn.
ipsu(m)
Traduzioni
Francese
le,
celui,
ça
Inglese
the,
that
Spagnolo
el,
lo
Italiano
il,
quéllo,
ciò
Tedesco
der.
sulitài , vrb Definizione
sonare su sulitu; istare a surbiedhu
Sinonimi e contrari
afruschiare,
ammuinai 1,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
múere,
sulietai,
sulvare,
surbiai,
zumiai
Frasi
ndi fiat lómpiu un'ómini basciotu, sulitendi: fiat s'uscieri ◊ no serbit chi suliti po cuaranta po cantu su burricu est tanti acanta! (C.Saragat)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jouer du pipeau
Inglese
to pipe
Spagnolo
tocar el caramillo,
silbar
Italiano
zufolare
Tedesco
die Hirtenflöte blasen.
surbúschiu , nm Definizione
su surbuschiare
Sinonimi e contrari
arràmiu,
giarràspidu,
irbórchidu
Frasi
pipajolos de guàrdias a un'ala e surbúschios de sirbones a s'àtera ◊ a múlios, a surbúschios, a tzàrridos, a órrios, a mílios, a apedhos, a pílios curriant sas béstias a sos frúschios (A.G.Solinas)◊ labadidhu abbrungiuladu, a surbúschios no bogat foedhu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
soufflement
Inglese
snort
Spagnolo
el bufar
Italiano
stronfiaménto
Tedesco
Schnauben,
Murren.
tartalía , nf, nm: tataliu,
tatalliu,
tratabia,
tratalia,
trataliu,
tratalliu,
trotobie,
trotoia Definizione
sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu
Sinonimi e contrari
fressura,
revea,
tatareu
Frasi
femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu
Terminologia scientifica
mng
Etimo
itl.
frattaglie
Traduzioni
Francese
fressure à la broche
Inglese
pluck roasted on the spit
Spagnolo
asaduras asadas en el espetón
Italiano
coratèlla còtta allo spièdo
Tedesco
am Spieß gebratene Geschlinge.
tramúdu, tràmudu , nm: tramuru,
tràmutu Definizione
bestimentu càmbiu, límpiu; fintzes cambiamentu de logu
Sinonimi e contrari
muda,
mudadura,
mudóngiu
/
tràmmudu
/
tramuda
Frasi
mi apo bestidu su tràmudu chi mi at ammanitzadu mamma
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vêtements propres,
changer le linge
Inglese
change of clothes
Spagnolo
el mudarse de ropa
Italiano
càmbio della biancherìa,
dei vestiti
Tedesco
Wäsche zum Wechseln.
tratèsa , nf Definizione
su si tratènnere
Sinonimi e contrari
biltentu,
intertenimentu,
intratesa,
istallia,
stentu
Frasi
in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de rester
Inglese
entertainment
Spagnolo
el quedarse,
entretenimiento
Italiano
tratteniménto
Tedesco
Unterhaltung.
tróulu , nm Definizione
su troulare, su andhare orrumbulandho / èssere a t. de risu = arriri a rúmbulus, aici meda de no si aguantai istrantaxus
Sinonimi e contrari
arrúmbiu,
bórinu,
bórtule,
carrúmbulu,
córriu,
lúdhuru,
ródhule,
rúmbulu,
torulonzu
Frasi
est a tróulu a tróulu che crastu falanne de sa roca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
roulement
Inglese
rolling
Spagnolo
el rodar en el suelo
Italiano
rotolaménto
Tedesco
Fortrollen.