abbucài , vrb: abbucare,
abbuchiare 1 Definizione
pònnere istrègios cun sa buca a cara a fundhu, conca a bàsciu, afacaos, o a buca apare (ma fintzes betare cosa a covecadura a un'istrégiu); serrare calecuna cosa, mancari no deunudotu; nàrrere cosa a unu coment’e po dhi tupare sa buca, in su sensu de dhu currègere, de dhi foedhare male, de dhu fàere citire
Sinonimi e contrari
abbucaciai,
abbufiare,
currèzere,
irmurrare,
iscontroriare
/
serrai
/
covecare,
inconchinare,
rebbucai
Modi di dire
csn:
abbucai sa porta = tambàrela unu pagu; abbucare un'àidu, un'abbertura = tupai, serraidhus; abbucai su lentzoru = furriàrendhe unu pagu a subra de s'àtera cuguzura, in conca de letu; abbucaisí = rúere a buca a terra, nadu prus che àteru de isterzu; abbucai su sèmini = carrarzare su sèmene betadu in sa terra arada
Frasi
nau ca mi nci abbucu a mari chi m'intendu nai "presoni"! ◊ prima ndi est ampuau e apustis si nci est abbucau a iscabiossu ◊ abbuca totu a su cadhaxu! ◊ dèu dep'iap'ai tocau calancunu mucioni e sa pingiada de su trébini si ndi fut abbucada a terra
2.
in su cunzadu bi at àidos de abbucare, no b'intret bestiàmine ◊ abbuchedhu bene cuss'àidu, ca sas albeghes podent repítere!
3.
su babbu fiat murrungendi e abbuchendi su fillu ◊ su coronellu si ndh'est fichidu e cun boghe alterada l'at abbucadu ◊ dego no ndhe aio cosas de mi nàrrere tue, e mancu commo as de mi abbucare! ◊ si istat bona dh'aiat abbucada canno dh'at intesa faedhanne male! ◊ sa sorre si est posta a fàere sa maca e su frade dh’at abbuchiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tancer,
rabrouer
Inglese
to reproach
Spagnolo
colmar,
caerse de cabeza,
reprochar
Italiano
abboccare,
cadére a tèsta in giù,
rimbrottare
Tedesco
umkippen,
mit dem Munde fassen,
anlehnen,
ausschimpfen.
bàsciu , avb, prep: bassu Definizione
cun sa prep. a inditat logu a manu de fundhu; s'impreat fintzes coment'e prep. / logu de punta a bàsciu = logu in calada; bàsciu su podere, bàsciu sa fidi, bàsciu pena de… = asuta, suta, in podere de…; bàsciu de…, bàsciu chi…, in bàsciu chi… (cun vrb. ind.)= innantis de…; bàsciu su genugu = a manu de suta de su benugru
Sinonimi e contrari
imbàsciu,
giosso
| ctr.
asuba
Frasi
immoi nci abàsciu a bàsciu ◊ ancu, si no ses mortu, abberu morzas e de s'inferru che cales a bassu! (L.Marteddu)◊ che los so bidindhe in cudhane bassu ◊ piús a in bàsciu bi at abbas bonas
2.
mi furriotada totu su logu cumenti a unu bòtu in logu de punta a bàsciu!
3.
Cristos istesit crutzificadu bàsciu su podere de Póntziu Pilatu ◊ bàsciu sa carta de su visurrei iat pótziu oberri un’imprenta in Castedhu ◊ sufrestis medas doloris bàsciu is imperadoris Diocletzianu e Massimilianu ◊ bàsciu is ispétzias de su pani e de su binu, s'eucaristia cuntenit corpus, sànguini, ànima e divinidadi de Cristus
4.
bàsciu de bènniri s'ora no dhu podemu fai ◊ bàsciu chi est ora no ti ndi pesis! ◊ in bàsciu chi no t'isciàcuas is manus no papas!
Etimo
ltn.
bassus
Traduzioni
Francese
dessous,
sous
Inglese
down,
under
Spagnolo
debajo,
abajo
Italiano
giù,
sótto
Tedesco
unten,
unter (+ Dat.).
foliài , vrb: fruliare,
fugliare,
fuliae,
-ai,
-are,
fulliai,
-are Definizione
imbolare, betare a un'ala, atesu, a terra calecuna cosa chi no serbit prus; lassare o lassàresi orrúere, o fàere orúere a terra; foedhandho de laores, batire o bogare frutu, giare resa / fugliare una cosa a cantu curret bratzu = atesu meda, cantu prus si podet
Sinonimi e contrari
bessai,
bocare,
frundhire,
ghetai,
imbolare,
iscavulai,
sciuliai 1,
strumpai
/
bundhare
| ctr.
allogae,
collire
Frasi
pigant su fiascu e nci dhu fóliant a su spirifundu de su mari ◊ fruliade sas falches, manigadores de pane e chibudha! (F.Sechi)◊ gighet bestes chi cherent fruliadas, totu mughedhu ◊ candho mi ant bidu betzu mi che ant fuliadu che un'istratzu ◊ sa carrada est fuliendi: tocat a ndi bogai unu pagu de binu ◊ portu unu tussi… seu sempri fuliendi!
2.
sa maladia l'at fulliau a terra ◊ no ti fúlies in terra ca t'imbrutas! ◊ sa mata ndi dh'at fulliara su bentu ◊ fulliau mi so in s'istoja a titillias de fritu
3.
suta de sa luna chi frúliat prata, mih s'istradone! ◊ innòi at a cresci trigu de fuliai a trinta! ◊ de issa s'innamorant sos piús pro chi sa gràscia fúliat a mojos (P.Mossa)
Traduzioni
Francese
jeter
Inglese
to throw away,
to knock down
Spagnolo
echar
Italiano
buttar via,
buttar giù
Tedesco
wegwerfen,
hinunterwerfen,
hinabwerfen.
giòssa, giòsso, giòssu , avb, nm: zosso Definizione
su logu in bàsciu / biajosso, avb. = in bàsciu, in zosso
Sinonimi e contrari
agiossu,
bàsciu,
imbàsciu,
ingiosso
2.
a s'intrada de sa domo issoro bi fit su giosso
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)iosso, (De)iossos, (De)josso
Etimo
ltn.
deorsum
Traduzioni
Francese
bas,
en bas
Inglese
down
Spagnolo
abajo
Italiano
giù
Tedesco
belästigen,
unten (stato),
herunter (avvicinamento),
hinunter (allontanamento).
imbàsciu , avb Definizione
in bàsciu
Sinonimi e contrari
bàsciu,
giosso
Frasi
fit abbaidendhe a imbàsciu dendhe sa manu a sos chi deviant pigare
Traduzioni
Francese
bas,
en bas
Inglese
down
Spagnolo
abajo
Italiano
giù
Tedesco
unten.
zòsso, zòssu , avb: giosso* Definizione
su logu prus in bàsciu (ma a bortas fintzes solu a sa parte de is peis, es. in su letu): si ponet mescamente cun prep. (a, in, de)chi inditat movimentu o su istare
Sinonimi e contrari
agiossu,
bàsciu,
imbàsciu
| ctr.
asuba
Modi di dire
csn:
colare totu zosso = passai totu in su tretu a sa parti de asuta, in sa parti prus bàscia de unu logu; falare in z. = calai o ispostai a parti de bàsciu, faci a is peis
Frasi
so falendhe a zosso ◊ issos che sunt a in zosso e bae e ischi candho ant a pigare! ◊ custa cosa est pro zosso, cussa pro subra
2.
faladiche prus in zosso pro ti cuguzare sa conca, in su letu!
Traduzioni
Francese
bas,
en bas
Inglese
down
Spagnolo
abajo
Italiano
giù
Tedesco
unten.