abasciàu , pps, agt: abbassiau Definizione
de abasciai; chi ch'est abbasciau
Sinonimi e contrari
calau,
faladu
| ctr.
artziau,
pigadu
Traduzioni
Francese
descendu,
baissé
Inglese
got down
Spagnolo
bajado
Italiano
scéso
Tedesco
heruntergekommen.
abbacài, abbacàre , vrb: abbacuai,
abbacuare,
abbracare Definizione
fortzare prus pagu, menguare, abbasciare de calecuna cosa, nau mescamente de fortzas o de cosas chi faent fortza; tròchere e abbasciare sa parte prus arta, incrubare
Sinonimi e contrari
abblandai,
abbonantzai,
allentai,
ammellare,
assebiai,
assussegai,
illebiare,
imbacari
/
abbambiai 1
/
abasciai,
imbasciai,
muciare
| ctr.
acadriare,
afortiai,
apretai,
incrispai
Frasi
testimonzas de isperas gallizant lieras pro sempre saidadas dae unu bentu chi niune at a poder abbacare (C.Puddu)◊ su ventu at abbacatu ◊ abbacare su dolore ◊ su temporali est abbacau ◊ abbàcala sa barra! ◊ sos boes ant abbacau su passu ◊ abbacuit su fogu! ◊ che li fut morta sa muzere e pro abbracare su dispiaghere corcaiat cun sa teraca
2.
abbaca sa fune!
3.
fuit abbacanne sa conca po saludu ◊ colanne at abbacadu sa bannera pro saludu a sas autoridades ◊ prus ti abbacas e prus su culu si paret!
Traduzioni
Francese
calmer,
ralentir,
diminuer
Inglese
to calm,
to slow down,
to diminish
Spagnolo
calmar,
reducir,
bajar
Italiano
calmare,
rallentare,
scemare
Tedesco
beruhigen,
abnehmen.
abbàtere , vrb: abbàtiri Definizione
betare o fuliare a terra; pèrdere de ànimu, fàere pèrdere su coràgiu
Sinonimi e contrari
abbatire,
abbilgonzare,
isarcare
| ctr.
animai,
audire,
incorai
Frasi
ndhe at abbàtidu un'àrbure
2.
si est abbàtidu pro nudha ◊ sa mala fortuna mi abbatit
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
abattre
Inglese
to pull down
Spagnolo
abatir
Italiano
abbàttere
Tedesco
niederwerfen.
abbertighedhàre , vrb: Definizione
foedhandho de is matas chi portant frutu, iscúdere a pértiga a is cambos po ndhe fàere orrúere a terra su frutu
Sinonimi e contrari
abbertighitare,
magiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gauler
Inglese
to beat down
Spagnolo
varear
Italiano
abbacchiare,
bacchiare
Tedesco
abschlagen.
abbonantzài , vrb: abbonatzare Definizione
pònnere, torrare o fàere torrare in bonu, nau de su tempus e fintzes de gente
Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
achedare,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai,
illenare
Frasi
dh'at abbonantzau cun unu bàsidu ◊ apustis de su certu s'est abbonantzau ◊ su tempus si est abbonantzau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se calmer
Inglese
to calm down
Spagnolo
apaciguar
Italiano
abbonacciare
Tedesco
beruhigen.
abboníri , vrb Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
abboniai,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
calmer
Inglese
to calm down
Spagnolo
apaciguar
Italiano
rabbonire
Tedesco
begütigen.
acavacài , vrb: acovecai,
acrobecare,
acrovecai,
cavacai Definizione
betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret
Sinonimi e contrari
abbucai,
acuguzare,
apatigai,
bíncere,
furriai,
tavacare
| ctr.
iscavacare
Frasi
chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus
2.
tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat!
3.
li ant covacadu sa carena in su putu
4.
cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
retourner,
renverser
Inglese
to turn upside down
Spagnolo
volcar,
dar la vuelta
Italiano
capovòlgere
Tedesco
auf den Kopf stellen.
achirràre , vrb: achirriare Definizione
bènnere o andhare a unu chirru, a una bandha, e fintzes pònnere o acostire, andhare o lòmpere a iscúdere a ccn.
Sinonimi e contrari
abasciai,
andhare,
assèndhere,
bènnere,
brincae,
falare,
pòniri
| ctr.
alciare,
ampiai,
pigai 1
Frasi
achirriare a Tàtari ◊ su mudiore achirrat de repente: no s'intendhent prus chidérios de pessones, de animales (L.Loi)
2.
achirratinne dae cadhu! ◊ canno proet, s'abba achirrat dae sas nues ◊ a su postale si li fint secatos sos frenos in sa pénnita e fit achirratu che unu raju a supra de su carru ◊ a Cristos nche l'ant achirratu dae sa ruche ◊ lampu de focu chi li achírriet!
3.
a sa zanna l'at achirriau s'istanca ◊ a Cherchedhu l'ant achirratu s'apoerju "Sindrajolu"
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
descendre
Inglese
to get down
Spagnolo
venir,
ir,
bajar
Italiano
venire,
andare,
scéndere
Tedesco
kommen,
gehen,
absteigen.
acóntu , nm Definizione
parte chi si pagat o chi si giaet de unu tanti chi si depet
Frasi
apo bocau sa cartera pro li dare un'acontu pro sa tanca
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
acompte
Inglese
down payment
Spagnolo
anticipo
Italiano
accónto
Tedesco
Anzahlung.
aculigionài, aculingionài , vrb: aculungionai,
aculunzonare,
aculurgionai,
acurruxonai Definizione
nau de gente e de animales, fàere coment'e a culurgione, totu arregortu, coment’e acancarronau; fàere totu a pinnigas, atzirbisonau, nau de pedhe o cosas deasi; fàere a bocitedhas (nau de casu, de farra e àteru)
Sinonimi e contrari
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
acugutzare,
acurruxonai,
ammacionai,
pinnichedhare
/
acuguciai,
ammischinai
/
arrunzai
/
abballinare,
allomborae,
arrombulonai
| ctr.
istirare
2.
ita in s'ierru, ca ti ndi acurruxonas acanta, in letu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se pelotonner
Inglese
to crouch down
Spagnolo
agazaparse
Italiano
rannicchiarsi
Tedesco
sich zusammenkauern.
afassú, afassúa , avb Definizione
a s'a. = a coredhu, ghetau apari, totu a méschiu chentza órdine perunu, a passiu, afaiu, a su chi unu at in gana
Traduzioni
Francese
pêle-mêle en vrac
Inglese
upside down
Spagnolo
en desorden
Italiano
catafàscio
Tedesco
durcheinander.
allentài , vrb: allentare Definizione
abbacare una cosa tropu càdria, tropu tirada, fàere prus lentu, prus lenu, prus pagu forte
Sinonimi e contrari
abbambiai 1,
aflusciai,
afrincai,
allenare,
illebiare,
illenare
| ctr.
acadriare,
apretai,
incrispiai
Frasi
ant allentau su passu e si sunt firmadas ◊ a mie faghet dannu su lentore ca mi allentat piús de su fenu
2.
de coro Ti pregamus, o Signore: allenta su rigore!
Traduzioni
Francese
ralentir
Inglese
to slow down
Spagnolo
ralentizar,
disminuir
Italiano
rallentare
Tedesco
lockern.
allisàda , nf: allisiada,
allixada Definizione
su allisare
Sinonimi e contrari
allisadura,
allisamentu
Frasi
su pitzinnu andhat a si pompiare in s'ispricu e si dat un'allisiadedha a pilos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bichonnage,
attifement
Inglese
smoothing down
Spagnolo
alisadura
Italiano
lisciata
Tedesco
Glätten.
allupíri , vrb rfl: allupriri,
allurpire,
allurpiri Definizione
su si betare che lupu, papare che lupu, aira
Sinonimi e contrari
afarcai,
allupiare 1,
botzicare,
ingolopire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se jetter sur la nourriture,
se gaver
Inglese
to throw oneself like a wolf,
to gulp down
Spagnolo
atracar,
hartar
Italiano
avventarsi come un lupo,
ingozzarsi
Tedesco
gierig essen.
apéssu , nm Sinonimi e contrari
billa 1,
imbussulatura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bordage
Inglese
turning down
Spagnolo
doblez
Italiano
rimboccatura del lenzuòlo
Tedesco
Umschlag.
arrembulài , vrb: arrumbiai,
arrumbuai,
arrumbulai,
orrumbulai,
romulare Definizione
andhare coment’e cosa tundha, a bisura de orroda (segundhu de ite si foedhat, no tanti bene, andhare cun dificurtade)
Sinonimi e contrari
arrodulare,
cadhinare,
codulare,
istirigare,
lodhurare,
lumburare,
rodhulare,
trodhulare,
tromedhare,
trumbulare
Frasi
arrúmbula sa carrada po dh'isciacuai! ◊ nc'est arrumbulau de s'iscala ◊ est pitichedhedhu e arrúmbuat puru cument'e unu cíxiri
2.
sa vida fut andendu ainnantis arrúmbua arrúmbua
Etimo
ltn.
rhombus
Traduzioni
Francese
dégringoler (dans),
rouler
Inglese
to tumble down
Spagnolo
rodar
Italiano
ruzzolare
Tedesco
hinunterrollen.
arrevésciu , agt: arrevessu,
arrovésciu,
orrovésciu,
rebessu* Definizione
chi est su contràriu de comente depet èssere, de comente depet andhare, fatu a s'imbesse; nau de gente, chi o chie portat arrevesciori, chi est revessu, chi abbétiat po su trotu, chi no adduit a s’arrexone
Sinonimi e contrari
contràriu,
deghésciu
/
rebelde,
testarrudu,
traessu
| ctr.
giustu
/
achistiadu,
arrejonadu,
atinadu,
giudisciosu
Frasi
ses arrevésciu e tostorrudu coment'e unu burricu! ◊ fait pràngius bonus chi faint ammodhiai marirus arrevèscius ◊ est prus arrevésciu de sa figu morisca
Traduzioni
Francese
à l'envers,
revers,
sot
Inglese
upside down,
foolish
Spagnolo
revés,
necio
Italiano
rovèscio,
stólto
Tedesco
verkehrt,
töricht.
asseriài, asseriàre , vrb Definizione
abbrandhare unu movimentu; nau de ccn., su si fàere sériu, serionzu, acabadu, pentzamentosu, tristu; fàere a mancu, arrisparmiare de fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai
/
asseriatzare,
seriari
| ctr.
agegherai,
salarzare,
seguzare
/
allegrare
Frasi
s'arriu surrungiosu si est asseriau ◊ fit una rundhinedha, ma como si est asseriada abberu ◊ sos canes si sunt asseriaos ◊ candho at intesu gai, s’aira sua contra a issu si est asseriada
2.
fit unu pitzinnu asseriadu impresse, chena risos ◊ arrispundendi, cuss'ómini brullanu si fiat asseriau
3.
biadu a chie assériat, assumancu a betzu!
4.
assériadi, asséria, de ti cojare: sa vida est menzus bajana!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se calmer,
devenir sérieux
Inglese
to calm down,
to become sad
Spagnolo
calmarse,
entristecerse
Italiano
calmarsi,
rattristarsi
Tedesco
sich beruhigen,
traurig werden.
aterrài , vrb: aterrare Definizione
betare o calare a terra, pònnere in terra (mescamente nau de màchinas chi si pesant a bolare in is aeras, candho ant acabbau su bólidu); nau in cobertantza, fàere a bregúngia a unu, o fintzes andhare in contràriu a unu de mala manera; umiliare, cunsiderare cun umilesa / andai, movirisí aterra aterra = bassos bassos, cuatos cuatos
Sinonimi e contrari
aterrighinare,
isterricrare,
isterrighinare,
istragorzare
/
afachilare
Frasi
sos ariopranos aterrant in s'arioportu ◊ un'ariopranu at aterradu in d-unu paris ◊ tui aterradí e no ti movast ca funt iscudendi de perda!
2.
no apo aterrau sa mama, ma apo difesu su fizu ◊ at fatu domandha a sos carabbineris, l’ant fatu àbbile, ma in su Comunu ant aterradu totu e no l’ant fatu partire
3.
ma chini si esaltat in supérbia at a èssiri umiliau e aterrau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
terrasser
Inglese
to knock down
Spagnolo
aterrizar
Italiano
atterrare
Tedesco
niederwerfen.
aterramènta , nf Definizione
su aterrare, betare a terra a cropu, mescamente su isfundhare o segare matas a paris de terra
Traduzioni
Francese
abattage
Inglese
pulling down
Spagnolo
derribo
Italiano
abbattiménto
Tedesco
Fällen.