súta , avb, prep: assuta,
issuta Definizione
sa parte de fundhu de una cosa o de unu logu, o fintzes solu a manu de fundhu, prus in bàsciu: coment'e prep. arrechedit aifatu àtera prep. puru (de o a)
Sinonimi e contrari
| ctr.
subra
Modi di dire
csn:
èssereche s. = àere dépidu; giogare suta a ccn. = zogare in ungras, bènnere a betu, cumbinare de si ndhe pagare; fàghere suta che a sa patata = fàghere a sa muda, leare detzisiones chentza ndhe dare a ischire; cotàresi o cartàresi suta a ccn. = istrumpaidhu a terra ponendidhu asuta po dhu iscúdiri; sere, pasare suta de un'àrbure = acanta, suta de is cambus e nais
Frasi
cussu babbautzu ch'est dadu suta e l'amus ischitzadu ◊ custa cosa la ponimus suta a modhita ◊ s'isterrimenta si ponet suta
2.
como che semus suta, cun s'ira de ispesas chi amus tentu
3.
su foghile est suta de sa ziminera ◊ fit acrodhadu suta de s'àlvure de sa pruna limoninca (S.Patatu)◊ sos pitzinnos ant cuatu sas frunnedhas in suta de sas tramatzas ◊ a manu de suta de su poju bi fit s'ortu ◊ tiat èssere a che fulliare a s'ispioca canes mannos e bracutzedhos suta de mesa (A.Cossu)◊ cussas bidhas abbarrant suta su monte, in su peale ◊ própriu in suta nostru vi aviat bàtoro o chimbe tumbas ◊ dae s'artura, suta mia fio bidindhe bestiàmine
Etimo
ltn.
subtus
Traduzioni
Francese
dessous,
sous
Inglese
down,
under,
below
Spagnolo
debajo
Italiano
sótto
Tedesco
unten,
unter.
tipidíu , nm, nf: tipitia,
tipitiu Definizione
pruinedhu chi si faet mescamente manigiandho laore; pruinedhu fine fine chi si faet asuta de is letos, in su cugigone de is busciacas, fintzes ispuntadura de pilu, de lana e cosighedhas deasi
Sinonimi e contrari
boladia,
pilibili,
pulina
/
erenzu,
ghilipiu,
ghitipiu,
pibitza,
pilipiu,
tilipio,
tipidedhu,
tipidipi
Frasi
est nudha su tipidiu chi dhui fiat asuta de su letu!…
Traduzioni
Francese
balle,
duvet tonture
Inglese
husk,
down,
polling
Spagnolo
cascabillo,
pelusa,
tundidura
Italiano
lòppa,
pula,
lanùgine,
cimatura
Tedesco
Spreu,
Flaum,
Schurwolle.
trabentàre , vrb: atrabentare,
traventare,
treventare Definizione
betare o cuare o fintzes pigare e pònnere in d-unu trabentu, in d-una péntuma o gruta, in logu chi no dhu potzant o est difícile mannu a dh'agatare; fintzes solu andhare, tzucare a calecunu logu / trabentare fogu = traghedhare fogu, isparare
Sinonimi e contrari
irborrocare,
irrainare,
ispantumare,
isperrumai,
issussiare,
trapantare
/
abbuare,
acuae,
apatai,
aprecolare,
cuerrai,
impertusare,
intuvedhare,
intuzare,
istugiai,
tudai
/
furai
Frasi
si ch'est trabentadu in sas badhes ue teniat su bestiàmine ◊ mi mancat su poledhu: cale lampu nche l'at trabentau?! ◊ pro isse fit giómpida s’ora de si traventare e lassare sa bidha ◊ sas fórtighes a ue che las azis traventadas, chi no las agato?! ◊ a su secuestradu si l'ant traventadu aterue ◊ menzus mortu o traventadu, pro li atacare cussos!
2.
si fit colau marzane si nche aiat trabentau peri sa gama! ◊ su riu che traventaiat totu candho si leaiat sas campuras
3.
pone in motu sa màchina ca traventamus a Orune!
4.
sos carabbineris li ant trabentau focu e li ant chimentau su bratzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jeter dans un rocher
Inglese
to throw down
Spagnolo
despeñar,
precipitar
Italiano
dirupare
Tedesco
abstürzen.
trincài , vrb: atrincai,
trincare Definizione
bufare binu meda, a meda, a s'asuria
Sinonimi e contrari
abbumbare,
acirrai,
aciumai,
imbreacare,
inciumire,
inciummare,
ingúllere,
sorgonare
Frasi
sunt bufendhe binu e onzunu si ndhe trincat duas pintas ◊ acabbadha de trincai, ca su binu ti fait mali! ◊ trincandhe binu si at fatu s'imbílicu che rosa! ◊ cussu si trincat unu litru de binu
Etimo
itl.
trincare
Traduzioni
Francese
avaler d'un trait
Inglese
to gulp down
Spagnolo
empinarla
Italiano
tracannare
Tedesco
hinuntergießen.
trodhulàre , vrb: trudholare Definizione
mòvere, andhare a orrumbuladura, movendhosi coment'e orroda, cosa tundha
Sinonimi e contrari
arrembulai,
cadhinare,
codulare,
lodhurare,
lumburare,
rodhulare,
torrulare,
trodulare
Frasi
l'ispinghesit a folte e che tumbulesit in sas iscalinas trodhulenne fintzas a funnu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégringoler,
rouler
Inglese
to tumble down
Spagnolo
rodar
Italiano
ruzzolare
Tedesco
hinunterrollen.
tzèrghere , vrb: atèrghere Definizione
tzacare in ragas, betare a corpus, papare meda, cun asuria
Sinonimi e contrari
abbudagare,
abbudhescare,
atatamacare,
atatare,
imbrentai,
incolvare,
istruntzare
Frasi
fint a dolore de matza pro totu su chi aiant tzérghitu ◊ bonu su porchedhu chi ti as tzérghitu! ◊ totu cudha cosa si l’at tzérghita in d-una ingullita ebbia ◊ tue no as mannicatu: as tzérghitu!
Etimo
ltn.
tergere.
Traduzioni
Francese
avaler
Inglese
to gulp down
Spagnolo
engullir
Italiano
trangugiare
Tedesco
verschlucken
zòsso, zòssu , avb: giosso* Definizione
su logu prus in bàsciu (ma a bortas fintzes solu a sa parte de is peis, es. in su letu): si ponet mescamente cun prep. (a, in, de)chi inditat movimentu o su istare
Sinonimi e contrari
agiossu,
bàsciu,
imbàsciu
| ctr.
asuba
Modi di dire
csn:
colare totu zosso = passai totu in su tretu a sa parti de asuta, in sa parti prus bàscia de unu logu; falare in z. = calai o ispostai a parti de bàsciu, faci a is peis
Frasi
so falendhe a zosso ◊ issos che sunt a in zosso e bae e ischi candho ant a pigare! ◊ custa cosa est pro zosso, cussa pro subra
2.
faladiche prus in zosso pro ti cuguzare sa conca, in su letu!
Traduzioni
Francese
bas,
en bas
Inglese
down
Spagnolo
abajo
Italiano
giù
Tedesco
unten.