ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definizione andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Sinonimi e contrari geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Frasi a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Cognomi e Proverbi prb: chie no s'inzéniat no campat Etimo itl. Traduzioni Francese plaire, faire un peu de tout, s'arranger Inglese to try hard, to go down well Spagnolo caer bien, ingeniárse Italiano andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi Tedesco gefallen, sich bemühen.

ingolopíre , vrb: ingulupire Definizione papare coment'e chi unu no apat bistu mai alimentos, papare meda Sinonimi e contrari afarcai, allupiri, botzicare, ingollopare, intuviri, iscorporai Frasi si ndhe ant ingulupidu sos ghiraditos de cussa peta ◊ zughiat unu bículu de peta mastighendhesilu pro si l'ingulupire Traduzioni Francese s'empiffrer Inglese to gulp down Spagnolo atracarse Italiano ingozzarsi Tedesco gierig essen.

ingruxàre , vrb Definizione abbasciare ccn. cosa a una parte (es. sa conca o àteru); fàere totu trotu Sinonimi e contrari ancrucare, dòrchere, grunare, grusare, imbasciai, incruai, incrunai*, ingrussiare / atuturae, indortigare Frasi s'ingruxant piús de su normale chi azummai si truncant s'ischina ◊ sos chercos los at ingruxados su bentu ◊ che teracos ingruxant sa conca a donzi móvida de su padronu ◊ si ti paret bàscia sa terra pro ti pòdere ingruxare… ◊ a sa losa m'ingruxo cun devotu riguardu ◊ si devet ingruxare de fronte a sos meres Traduzioni Francese s'incliner, baisser, se courber Inglese to bend down Spagnolo inclinarse Italiano inchinarsi, piegarsi Tedesco sich neigen.

ingúrtere, ingúrti , vrb: ingúrtiri Definizione fàere calare a s’istògomo su chi si papat o si bufat, suspire comente faet sa terra; nau in cobertantza, iscumpàrrere, fintzes padire calecuna cosa chi no praghet, crèdere calecuna fàula Sinonimi e contrari ingollire 1, ingúllere, traghire / aciupae / manigare / baliare / crèdere 2. gei si dhu at a prandi su bídhiu, tanti gei no ingurtit!… 3. no nci dhu podit ingurti ca Pinúcia dhi at postu cuadhu in faci a sa filla! Etimo ltn. ingluttire Traduzioni Francese avaler Inglese to gulp down Spagnolo tragar Italiano inghiottire Tedesco verschlucken.

ingúrtiu , pps Definizione de ingurti, ingúrtiri Sinonimi e contrari ingollidu, ingultu Traduzioni Francese avalé Inglese gulped down Spagnolo tragado Italiano inghiottito, ingoiato Tedesco verschluckt.

intúllu 1 , nm Definizione su intullai / bufai a i. = tot'a unu corpu, chentza torrare àlidu, totu a una sulada, a bruncu Sinonimi e contrari ingúlliu, intullada, tirone Frasi a intullu e chen'e tassa dhis praghit a suciai! ◊ est bufendi a intullu de su butiglioni ◊ si ndi benit a domu a iscrucullai, po isciri, si acostat ischenceriosa a s'acajolu e bufat a intullu s'acuardenti ◊ at bufau una tassa de àcua in tres intullus Etimo srd. Traduzioni Francese régalade (boire à la) Inglese poured down one's throat Spagnolo beber a gollete Italiano garganèlla Tedesco in den Mund gießen.

irbarcàre , vrb: isbarcai, isbarcare, sbarcai Definizione essire o bogare de sa barca a terra, nau prus che àteru po essire, calare o iscarrigare a terra de sa nave, de s'aeroplanu, a s'acabbada de unu viàgiu Sinonimi e contrari | ctr. imbarcai Frasi sos astronàutas nostros sunt irbarcaos a terra ◊ ita funt abetendi? immoi ge podiant isbarcai puru! Traduzioni Francese débarquer Inglese to land, to disembark, to put down Spagnolo desembarcar Italiano sbarcare Tedesco ausschiffen.

irborrocàre , vrb Definizione betare in is borrocus, orrúere a bàsciu de mala manera Sinonimi e contrari atrabentare, ispantumare, isperrumai, issussiare 2. su zocalleri colabat supra de unu cànnabu ghetau tra unu palatu e s'àteru aggarrau a unu fuste longu pro no che irborrocare a zosso Etimo srd. Traduzioni Francese précipiter Inglese to hurl down Spagnolo derrocar, derribar Italiano dirupare Tedesco abstürzen.

irfrebbàre , vrb Definizione essire sa frebba, passare sa callentura Sinonimi e contrari isfrebbire Etimo srd. Traduzioni Francese ne plus avoir de la fièvre Inglese to bring s.o.'s temperature down Spagnolo bajar la fiebre Italiano sfebbrare Tedesco fieberfrei werden.

irrainàre , vrb Definizione betare, fàere orrúere, orrúere de sa raina, de is orrocas; orrúere, nau de cosas chi no agguantant prus prantadas Sinonimi e contrari irborrocare, iscarvatare, ispantumare, isperrumai, issussiare, trabentare / desmuronai, sciarrocai, smuronai Frasi custu fit unu chi s'est irrainadu Traduzioni Francese précipiter Inglese to hurl down, to demolish Spagnolo derrocar Italiano dirupare, diroccare Tedesco abstürzen, herabstürzen.

iscotzinàre , vrb: iscurtinare, iscurtzinare, iscutinare, iscutzinare Definizione mòvere sa cosa a cropos o iscúdere coment'e po che dhi fàere orrúere su chi portat atacau; lassare andhare, fintzes bogare, istesiare calecuna cosa o a ccn.; èssere a úrtimos de calecuna cosa, acabbandho Sinonimi e contrari acinnicai, assucare, innaigai, ischitinare, iscutuai, issucare, sachedhare, sucariare, sutrinnare / caciare, iscabbúllere / acabbae Modi di dire csn: i. foza = lassare andhare o pèrdere sa foza; i. fiore = lassare rúere su fiore (chi lassat su frutu seberadu); i. olia, landhe = iscúdiri olia, làndiri; iscutinaresindhe sas manos (de carchi cosa o chistione)= acabbai de si nd'interessai, lassai pèrdiri, no nci pentzai prus (itl. lavarsene le mani) Frasi est rutu a terra, si ndhe pesat e si ndhe iscotzinat su prúere ◊ iscútinache sa tiaza fora! ◊ su bentu iscútinat sas àlvures e paret de las chèrrere ispeigare ◊ sas àrbures sunt iscutinendhe fiore, foza ◊ apo iscotzinadu sa chisina 2. nues gràvidas de abba sunt prontas a iscutzinare pro su sidi de sa terra 3. los zuto alliados, cussos malafatores, no mi los poto iscutinare! ◊ si che rues in manos de zustíssia za ti l'as a iscutinare gai! ◊ candho si nche iscutzinabat sas umbras malas dae su cherbedhu, tandho torrabat in sèsi 4. sa figu est iscutinendhe: àteras pagas dies e no che ndhe at prus! Etimo srd. Traduzioni Francese secouer, gauler, chabler Inglese to beat down, to shake Spagnolo sacudir, zarandear, varear Italiano scuòtere, scrollare, bacchiare Tedesco schütteln, rütteln, abschlagen.

iscumpassàre , vrb Definizione agiummai coment'e fàere a cumpassu: abbaidare bene a s'atenta Sinonimi e contrari iscodrignare, palmizare Frasi sos pilos canos chi mi apo agatadu mi los apo iscumpassados rie rie Traduzioni Francese dévisager Inglese to look up and down Spagnolo examinar Italiano squadrare, osservare Tedesco mustern, beobachten.

ispantumàre , vrb: ispentimai, ispentumai, ispentumare, spentumai Definizione betare o fuliare in calecuna péntuma o iscrébigu, giagarare atesu, fàere fuire; rfl. andhare de unu logu a s'àteru cricandho a sa disisperada, currendho in perígulu de s'iscollare, a cara a giosso Sinonimi e contrari atrabentare, chisterrare, inculungionae, iscarvatare, isperrumai, issussiare / betae Frasi nci dh'ant ispentimau ◊ ancu s'ispéntimit in d-unu carropu!◊ bae, ispantumadiche chi no ti bia prus! 2. isciapant a fughire, cada brincu iscudiant una ruta: ndhe sunt ispentumaos a inoche! ◊ sos trainos falant muindhe ispentumandhe a sa badhe ◊ ispantumamichelu dae nanti! Etimo srd. Traduzioni Francese précipiter Inglese to hurl down Spagnolo despeñarse Italiano dirupare Tedesco abstürzen.

isperrumàdu , pps, agt Definizione de isperrumare; chi est totu andhau male, malegontzu, coment'e betau in s'ispérrumu, nau fintzes de cosa Sinonimi e contrari ispérdidu / cadrudhu, scarrabeciau 2. est unu tungu isperrumadu totu pedra ◊ bi at pagas domos rutas, isperrumadas dae unu crastu chi ndh'est faladu rodhulendhe dae sa costera 3. est unu béciu isperrumau Traduzioni Francese escarpé Inglese hurled down, steep Spagnolo escarpado Italiano dirupato Tedesco abschüssig.

isperrumài, isperrumàre , vrb: sperrumai Definizione iscollare, orrúere, betare in s'ispérrumu, iscumpàrrere; orruinare, andhare o fàere andhare male meda; nau de sa manera de fàere, de unu, po ccn. iscopu, fai de totu, fàere fintzes sacrifícios mannos Sinonimi e contrari atrabentare, derrúere, iscalabrare, isciarrocai, ispèldere, scabiossai, sderrocai, spentumai Frasi mi est ruta s'acheta e isperrumada si est ◊ sos saludos de sos emigrados, zente isperrumada, los costoimos in su coro ◊ donna Pisódia nci torrat a isperrumai a s'inferru ◊ a como si mi b'at isperrumadu duas bacas ◊ sa morte giàgarat sa zente finas a l'isperrumare ◊ si est isperrumau e no si est vidu prus ◊ una mallora s’est isperrumada in is brecas 2. sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ est de bonugoro: paret chi s'ispérrumat pro azuare sos frades! Traduzioni Francese tomber, jeter dans un escarpement Inglese to fall down a precipice (throw) Spagnolo despeñarse, precipitarse Italiano cadére, gettare in un dirupo Tedesco stürzen.

issucutàre , vrb Definizione su chi faet sa giustítzia candho a unu che dhi leat sa cosa chi tenet Sinonimi e contrari aprensionai, escecutare*, imbargai, istajire, preare Frasi apo a tímere chi mi ne issucutet s'arràmene de cogina!… Traduzioni Francese mettre sous séquestre, chambarder Inglese to seize, to turn upside down Spagnolo embargar, incautarse Italiano sequestrare, méttere a soqquadro Tedesco beschlagnahmen, durcheinanderbringen.

isteremàre , vrb: istremare 1 Definizione fàere a tèrema, a trèmene, calare sa trema, orrúere sa terra a tretu mannu a bàsciu in logu de costera Sinonimi e contrari desmuronai, immarginare, irribbare, istremenare, smuronai Etimo srd. Traduzioni Francese s'ébouler Inglese to slide down Spagnolo desmoronarse Italiano smottare, franare Tedesco abrutschen.

isterricorjàre , vrb: isterrigolzare, isterrigorzare Definizione su si pònnere coment'e crocaos o fuliaos in terra, ma nau prus che àteru cun fortza, cun tzacu, cun arrennegu Sinonimi e contrari aterrai / imbrossinare, isterricrare, isterrighinare, isterrinai, isterrorzare, istragorzare, sterrionai Frasi pesadindhe ca t'imbrutas: mugosu, sempre isterrigorzendhe in terra t'istas! ◊ si iscrafiaiant sa sue in bentre, sa béstia s'isterrigorzaiat in terra Etimo srd. Traduzioni Francese s'étendre par terre Inglese to lie down Spagnolo tumbarse, echarse al suelo Italiano distèndersi per tèrra Tedesco sich niederlegen.

isterricràre , vrb: isterrigai, isterrigare, isterrigiare, isterrigrare, isterrijare, isterrugiare, isterrujare Definizione betare, istrumpare a terra, crocare istérrios in terra Sinonimi e contrari aterrai, aterrighinare, imbrortzinare, isterricorjare, isterrighinare, isterrinai, istragorzare, sterrionai Frasi giòvunus mannus… isterrigaus siant! ◊ in Osposidha bido chimbe ómines isterrujados: a balla los ant fertos che sirbones (C.Mura)◊ sa muzere de su zigante, atachendhe cun grandhe fúria sos soldados de su re, ndh'isterrijeit trinta ses ◊ at agatadu sa pobidha isterrigada in terra che àinu, imbriaga ◊ si est isterrigadu in s'erva ◊ candho pensas de isterrujare su male cun sa vindita, ndhe faghes nàschere un'àteru! Etimo srd. Traduzioni Francese abattre, renverser à terre Inglese to lay out, to pull down Spagnolo derribar, tumbar Italiano abbàttere, stèndere per tèrra Tedesco niederwerfen.

istraciài , vrb: (i-stra-ci-a-i) straciai Definizione fàere tempus malu meda, istrachia, prus che àteru pròere abba a meda Sinonimi e contrari delluviai, istrangussare Frasi aundi nanca at a bolli andai, chi est istraciendu, proendu a dallúviu! ◊ tempus malu: immui cumentzat a istraciai! Etimo srd. Traduzioni Francese pleuvoir à verse Inglese to bucket down Spagnolo diluviar Italiano diluviare Tedesco gießen.

«« Cerca di nuovo