arrevésciu , agt: arrevessu,
arrovésciu,
orrovésciu,
rebessu* Definizione
chi est su contràriu de comente depet èssere, de comente depet andhare, fatu a s'imbesse; nau de gente, chi o chie portat arrevesciori, chi est revessu, chi abbétiat po su trotu, chi no adduit a s’arrexone
Sinonimi e contrari
contràriu,
deghésciu
/
rebelde,
testarrudu,
traessu
| ctr.
giustu
/
achistiadu,
arrejonadu,
atinadu,
giudisciosu
Frasi
ses arrevésciu e tostorrudu coment'e unu burricu! ◊ fait pràngius bonus chi faint ammodhiai marirus arrevèscius ◊ est prus arrevésciu de sa figu morisca
Traduzioni
Francese
à l'envers,
revers,
sot
Inglese
upside down,
foolish
Spagnolo
revés,
necio
Italiano
rovèscio,
stólto
Tedesco
verkehrt,
töricht.
baliòdha, baliòdho , nm Definizione
unu pagu abbistu, tontatzu
Sinonimi e contrari
babule,
ballullu,
bichimmeo,
bucalloto,
cocollodho,
gingiorre,
prantamone,
tolondro
Frasi
cherbedhos de molente, baliodho, ses mannu ma no bales mesu iscudu! ◊ custu baliodho mi nat chi sunt issolórios ◊ custas sunt pandheras de tempos baliodhos!
Traduzioni
Francese
nigaud,
balourd,
niais
Inglese
foolish,
idiot
Spagnolo
bobo
Italiano
babbèo
Tedesco
Tölpel.
brabàllu , agt, nm: brabballi,
brabballu Definizione
nau de ccn., chi si lassat pigare in giru, cullonare, chi no est bonu a nudha
Sinonimi e contrari
babbalocu,
bambioco,
bovo,
deleadu,
tzinnai
| ctr.
abbistu
Frasi
brabballi tontu, a genti aici fait is arregalus!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
imbécile,
abrutinigaud,
balourd,
bête
Inglese
foolish
Spagnolo
necio,
bobo
Italiano
scimunito,
melènso
Tedesco
dumm,
Dummkopf.
cumbéssu , agt, nm Definizione
chi est andhau male; cristianu trotu, chi no si cumportat a dovere
Sinonimi e contrari
doltu,
malacónciu,
malandhadu,
malu,
managu,
serronudu,
traessu
| ctr.
bonu,
giustu
Frasi
cantadu za bos at su cucu in nae, ma si tirerat bentu a su revessu za torrades a mandhigare fae e a bos bestire su trastu cumbessu (G.Ruju)◊ so male cumbessu, totu dólimas a ossos
2.
custu mundhu revessu, ereze, ascamilosu, at su coro pilosu pro èssere gai cumbessu? ◊ cussas cumbessas sont pipanne! ◊ proite l'ant fatu, cussos cumbessos a pònnere fogu? (N.Puggioni)◊ pro afrontare su cumbessu no bi cheret pungas, ma corazu e bolontade ◊ poita mi naras chi dèu seu poeta cumbessu?! ◊ cussu cumbessu mi at traitu!
Etimo
ltn.
conversus
Traduzioni
Francese
en mauvais état
Inglese
foolish,
in bad condition
Spagnolo
gastado,
quebrantado
Italiano
malandato,
stólto
Tedesco
heruntergekommen,
töricht.
dóltu , agt, nm: dortu,
toltu* Definizione
chi no andhat a línia dereta, no tenet línia dereta; nau de gente, chi no ndhe faet una a deretu, bona, bene, o, nau de cosa o de chistione, chi no est su giustu, no est sa beridade, no est su chi andhat bene
Sinonimi e contrari
atrotoxau,
bistónchinu,
fàlchinu,
fortzicau
/
cumbessu,
istolatzadu,
locu,
rebessu,
traessu
| ctr.
deretu,
ténneru
/
arraxoni,
giustu
Modi di dire
csn:
d. che anca de cane = totu atrotiau, trotu meda; nae dorta (nau in cobertantza de ccn.)= trevessu, chi no ndi fait una giusta; andhare, segare, fàghere a d., a d. e a rugadis = a egas e a ogas, in manera contrària a su zustu; andhare in d. = in contràriu, comente neune si disiziat; pretare su d. = abbetiai pretendendi de tènniri arrexoni fintzas candu est craru ca no si ndi tenit
Frasi
s'ómine fit betzu, dortu e tzumbosu chi pariat una nae de chercu ◊ sa domita est ammuntada cun téulas dortas e male assentadas
2.
in custu mundhu finas in su dortu at sempre resone su piús forte ◊ de cosas dortas subra de sa terra che ndh'at chena contu ◊ maridu e muzere s'istimaiant, ma cussideraiant iscàndhulu a pretare su dortu e no su èssere de idea diferente
3.
su tempus mi est andhendhe sempre in dortu! (G.Ruju)
Traduzioni
Francese
de travers,
idiot
Inglese
crooked,
foolish
Spagnolo
torcido,
necio
Italiano
stòrto,
stólto
Tedesco
krumm,
dumm.
iscabàdu , agt Definizione
nau de ccn., chi est chentza cabu / avb. a s'i. = a sa maconatza, chentza cabu
Sinonimi e contrari
iscabiladu,
iscabudadu
| ctr.
acabadu,
cabosu,
giudisciosu
Frasi
fit un'ómine iscabadu e a sa bona de Deus ◊ sos sentidos catigados bidimos dae concas iscabadas ◊ a ue at a giúghere custa cursa iscabada? ◊ un'iscabadu e atrividu podet fàghere machines ◊ si at fatu machine gai est candho fit pisedhu iscabadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sot,
idiot,
insensé
Inglese
foolish
Spagnolo
insensato
Italiano
sènza giudízio,
stólto,
insensato
Tedesco
töricht,
unbesonnen.
manàgu , agt, nm Definizione
persona de pagu contu, chi no est de pònnere in càrculu, chi si lassat pigare in giru, chi no est bonu a nudha, istrossa
Sinonimi e contrari
bovo,
cocollodho,
cumbessu,
dissalliu,
drodhe
/
ildeoltu,
stramu
/
cartzellete,
fardugu,
lertone
| ctr.
àbbile
Frasi
managu dèu ca no seu bonu a fai nudha! ◊ trabballendu, si fut acatau ca managu no fut ◊ mancai sia unu pagu managa, sa bestimenta ti dh'arràngiu dèu ◊ ses tui su managu chi arrogat is tassas isciacuendidhas!◊ chini at fatu custu trabballu fut managu: lah, totu fatu mali est!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
spn.
monago
Traduzioni
Francese
incapable,
nigaud,
balourd,
niais
Inglese
clumsy,
foolish,
incompetent,
idiot
Spagnolo
bobo
Italiano
gòffo ed inètto,
incapace,
babbèo
Tedesco
dumm,
Tölpel.
molentàda , nf Definizione
fata o cumportamentu de maleducaos, de gente chi no atuit, chi no faet contu de s'àteru; cotura, bufóngiu a tropu
Sinonimi e contrari
abborrigada,
burricada,
mobenteria,
tontesa
/
imbriaghera
2.
gei dha portat una molentada!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
muflerie,
ânerie
Inglese
foolish action
Spagnolo
chabacanada
Italiano
cafonata,
asinata
Tedesco
Flegelei.
tóltu , agt, nm: doltu,
tortu,
trotu Definizione
chi no tenet una línia dereta; nau de ccn., chi no ndhe faet una adderetu, bona o bene o, nau de cosa, chi no andhat bene; nau de su logu, chi no est in paris, chi dhue at cúcuros, badhes, canales, pesadas e caladas; chi o cosa chi no torrat paris cun su giustu, cun sa beridade o cun s'arrexone
Sinonimi e contrari
atrotoxau,
bistónchinu,
fàlchinu,
trògolu
/
cumbessu,
istolatzadu,
locu,
malu,
rebessu,
traessu
| ctr.
deretu,
ténneru
/
paris
/
arraxoni,
giustu
Modi di dire
csn:
perricare su t. = abbetiai pretendendi de tènniri arrexoni candu est craru ca no si ndi tenit; andhare a deretu e a trotu = andhare a dortu e a rugadis; andhare, andai a trotu = male, comente no si depet; castiai a unu a trotu, a ocru tortu = dàreli un'ograda mala, coment'e a nàrrere chi est contràriu; ramu tortu = (in suspu) pessone mala; èssere tortu che oricrale, che càvaru, che a s'annada mala = dortu che anca de cane, meda, èssere revessu, chi no afilat mancu a fune; andai a pértias trotas = èssere dados a su víssiu, a sas diverteras, andhare a féminas; portai is ogus trotus = furriados a un'ala; portai cambas trotas = male fatas, dortas a farche; fai murrus trotus = irmurriada, zenia de inzestru cun sos murros pro cosa chi no piaghet; a trotu (fuedhai, mirai, andai, e aici)= male, chentza régula, chentza grabbu, faghindhe a biraorba
Frasi
est tortu che colora morta a fuste ◊ mancu su cadhu forte faghet proa in logu tortu ◊ sos istradones chi deviat leare fint tortos
2.
non ses cosa de tzou pro culpa de s'idea tolta! ◊ no ndhe morit mai de ramu tortu! (G.A.Solinas)◊ dogna flúmini andat a trotu ◊ de dónnia fuedhu trotu is óminis ant a torrai contu in sa dia de su giudítziu ◊ s'ómini trotu no fait a dh'assetiai
3.
est isse chi mi che at furadu sa cosa e dades su tortu a mie! ◊ e sos contràrios dànnedhis su trotu, nanne ca no fuit beru!
4.
sas cosas sunt annadas a trotu ◊ aiat sichitu a si mi apompiare a ocru tortu
Cognomi e Proverbi
smb:
Tortu
Etimo
ltn.
tortus
Traduzioni
Francese
tordu,
idiot
Inglese
foolish,
crooked
Spagnolo
torcido,
tortuoso,
necio,
injusto
Italiano
stòrto,
tortuóso,
stólto,
tòrto,
ingiusto
Tedesco
krumm,
gewunden,
töricht,
Unrecht.