arrevésciu , agt: arrevessu,
arrovésciu,
orrovésciu,
rebessu* Definitzione
chi est su contràriu de comente depet èssere, de comente depet andhare, fatu a s'imbesse; nau de gente, chi o chie portat arrevesciori, chi est revessu, chi abbétiat po su trotu, chi no adduit a s’arrexone
Sinònimos e contràrios
contràriu,
deghésciu
/
rebelde,
testarrudu,
traessu
| ctr.
giustu
/
achistiadu,
arrejonadu,
atinadu,
giudisciosu
Frases
ses arrevésciu e tostorrudu coment'e unu burricu! ◊ fait pràngius bonus chi faint ammodhiai marirus arrevèscius ◊ est prus arrevésciu de sa figu morisca
Tradutziones
Frantzesu
à l'envers,
revers,
sot
Ingresu
upside down,
foolish
Ispagnolu
revés,
necio
Italianu
rovèscio,
stólto
Tedescu
verkehrt,
töricht.
baliòdha, baliòdho , nm Definitzione
unu pagu abbistu, tontatzu
Sinònimos e contràrios
babule,
ballullu,
bichimmeo,
bucalloto,
cocollodho,
gingiorre,
prantamone,
tolondro
Frases
cherbedhos de molente, baliodho, ses mannu ma no bales mesu iscudu! ◊ custu baliodho mi nat chi sunt issolórios ◊ custas sunt pandheras de tempos baliodhos!
Tradutziones
Frantzesu
nigaud,
balourd,
niais
Ingresu
foolish,
idiot
Ispagnolu
bobo
Italianu
babbèo
Tedescu
Tölpel.
brabàllu , agt, nm: brabballi,
brabballu Definitzione
nau de ccn., chi si lassat pigare in giru, cullonare, chi no est bonu a nudha
Sinònimos e contràrios
babbalocu,
bambioco,
bovo,
deleadu,
tzinnai
| ctr.
abbistu
Frases
brabballi tontu, a genti aici fait is arregalus!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
imbécile,
abrutinigaud,
balourd,
bête
Ingresu
foolish
Ispagnolu
necio,
bobo
Italianu
scimunito,
melènso
Tedescu
dumm,
Dummkopf.
cumbéssu , agt, nm Definitzione
chi est andhau male; cristianu trotu, chi no si cumportat a dovere
Sinònimos e contràrios
doltu,
malacónciu,
malandhadu,
malu,
managu,
serronudu,
traessu
| ctr.
bonu,
giustu
Frases
cantadu za bos at su cucu in nae, ma si tirerat bentu a su revessu za torrades a mandhigare fae e a bos bestire su trastu cumbessu (G.Ruju)◊ so male cumbessu, totu dólimas a ossos
2.
custu mundhu revessu, ereze, ascamilosu, at su coro pilosu pro èssere gai cumbessu? ◊ cussas cumbessas sont pipanne! ◊ proite l'ant fatu, cussos cumbessos a pònnere fogu? (N.Puggioni)◊ pro afrontare su cumbessu no bi cheret pungas, ma corazu e bolontade ◊ poita mi naras chi dèu seu poeta cumbessu?! ◊ cussu cumbessu mi at traitu!
Ètimu
ltn.
conversus
Tradutziones
Frantzesu
en mauvais état
Ingresu
foolish,
in bad condition
Ispagnolu
gastado,
quebrantado
Italianu
malandato,
stólto
Tedescu
heruntergekommen,
töricht.
dóltu , agt, nm: dortu,
toltu* Definitzione
chi no andhat a línia dereta, no tenet línia dereta; nau de gente, chi no ndhe faet una a deretu, bona, bene, o, nau de cosa o de chistione, chi no est su giustu, no est sa beridade, no est su chi andhat bene
Sinònimos e contràrios
atrotoxau,
bistónchinu,
fàlchinu,
fortzicau
/
cumbessu,
istolatzadu,
locu,
rebessu,
traessu
| ctr.
deretu,
ténneru
/
arraxoni,
giustu
Maneras de nàrrere
csn:
d. che anca de cane = totu atrotiau, trotu meda; nae dorta (nau in cobertantza de ccn.)= trevessu, chi no ndi fait una giusta; andhare, segare, fàghere a d., a d. e a rugadis = a egas e a ogas, in manera contrària a su zustu; andhare in d. = in contràriu, comente neune si disiziat; pretare su d. = abbetiai pretendendi de tènniri arrexoni fintzas candu est craru ca no si ndi tenit
Frases
s'ómine fit betzu, dortu e tzumbosu chi pariat una nae de chercu ◊ sa domita est ammuntada cun téulas dortas e male assentadas
2.
in custu mundhu finas in su dortu at sempre resone su piús forte ◊ de cosas dortas subra de sa terra che ndh'at chena contu ◊ maridu e muzere s'istimaiant, ma cussideraiant iscàndhulu a pretare su dortu e no su èssere de idea diferente
3.
su tempus mi est andhendhe sempre in dortu! (G.Ruju)
Tradutziones
Frantzesu
de travers,
idiot
Ingresu
crooked,
foolish
Ispagnolu
torcido,
necio
Italianu
stòrto,
stólto
Tedescu
krumm,
dumm.
iscabàdu , agt Definitzione
nau de ccn., chi est chentza cabu / avb. a s'i. = a sa maconatza, chentza cabu
Sinònimos e contràrios
iscabiladu,
iscabudadu
| ctr.
acabadu,
cabosu,
giudisciosu
Frases
fit un'ómine iscabadu e a sa bona de Deus ◊ sos sentidos catigados bidimos dae concas iscabadas ◊ a ue at a giúghere custa cursa iscabada? ◊ un'iscabadu e atrividu podet fàghere machines ◊ si at fatu machine gai est candho fit pisedhu iscabadu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sot,
idiot,
insensé
Ingresu
foolish
Ispagnolu
insensato
Italianu
sènza giudízio,
stólto,
insensato
Tedescu
töricht,
unbesonnen.
manàgu , agt, nm Definitzione
persona de pagu contu, chi no est de pònnere in càrculu, chi si lassat pigare in giru, chi no est bonu a nudha, istrossa
Sinònimos e contràrios
bovo,
cocollodho,
cumbessu,
dissalliu,
drodhe
/
ildeoltu,
stramu
/
cartzellete,
fardugu,
lertone
| ctr.
àbbile
Frases
managu dèu ca no seu bonu a fai nudha! ◊ trabballendu, si fut acatau ca managu no fut ◊ mancai sia unu pagu managa, sa bestimenta ti dh'arràngiu dèu ◊ ses tui su managu chi arrogat is tassas isciacuendidhas!◊ chini at fatu custu trabballu fut managu: lah, totu fatu mali est!
Terminologia iscientìfica
ntl
Ètimu
spn.
monago
Tradutziones
Frantzesu
incapable,
nigaud,
balourd,
niais
Ingresu
clumsy,
foolish,
incompetent,
idiot
Ispagnolu
bobo
Italianu
gòffo ed inètto,
incapace,
babbèo
Tedescu
dumm,
Tölpel.
molentàda , nf Definitzione
fata o cumportamentu de maleducaos, de gente chi no atuit, chi no faet contu de s'àteru; cotura, bufóngiu a tropu
Sinònimos e contràrios
abborrigada,
burricada,
mobenteria,
tontesa
/
imbriaghera
2.
gei dha portat una molentada!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
muflerie,
ânerie
Ingresu
foolish action
Ispagnolu
chabacanada
Italianu
cafonata,
asinata
Tedescu
Flegelei.
tóltu , agt, nm: doltu,
tortu,
trotu Definitzione
chi no tenet una línia dereta; nau de ccn., chi no ndhe faet una adderetu, bona o bene o, nau de cosa, chi no andhat bene; nau de su logu, chi no est in paris, chi dhue at cúcuros, badhes, canales, pesadas e caladas; chi o cosa chi no torrat paris cun su giustu, cun sa beridade o cun s'arrexone
Sinònimos e contràrios
atrotoxau,
bistónchinu,
fàlchinu,
trògolu
/
cumbessu,
istolatzadu,
locu,
malu,
rebessu,
traessu
| ctr.
deretu,
ténneru
/
paris
/
arraxoni,
giustu
Maneras de nàrrere
csn:
perricare su t. = abbetiai pretendendi de tènniri arrexoni candu est craru ca no si ndi tenit; andhare a deretu e a trotu = andhare a dortu e a rugadis; andhare, andai a trotu = male, comente no si depet; castiai a unu a trotu, a ocru tortu = dàreli un'ograda mala, coment'e a nàrrere chi est contràriu; ramu tortu = (in suspu) pessone mala; èssere tortu che oricrale, che càvaru, che a s'annada mala = dortu che anca de cane, meda, èssere revessu, chi no afilat mancu a fune; andai a pértias trotas = èssere dados a su víssiu, a sas diverteras, andhare a féminas; portai is ogus trotus = furriados a un'ala; portai cambas trotas = male fatas, dortas a farche; fai murrus trotus = irmurriada, zenia de inzestru cun sos murros pro cosa chi no piaghet; a trotu (fuedhai, mirai, andai, e aici)= male, chentza régula, chentza grabbu, faghindhe a biraorba
Frases
est tortu che colora morta a fuste ◊ mancu su cadhu forte faghet proa in logu tortu ◊ sos istradones chi deviat leare fint tortos
2.
non ses cosa de tzou pro culpa de s'idea tolta! ◊ no ndhe morit mai de ramu tortu! (G.A.Solinas)◊ dogna flúmini andat a trotu ◊ de dónnia fuedhu trotu is óminis ant a torrai contu in sa dia de su giudítziu ◊ s'ómini trotu no fait a dh'assetiai
3.
est isse chi mi che at furadu sa cosa e dades su tortu a mie! ◊ e sos contràrios dànnedhis su trotu, nanne ca no fuit beru!
4.
sas cosas sunt annadas a trotu ◊ aiat sichitu a si mi apompiare a ocru tortu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Tortu
Ètimu
ltn.
tortus
Tradutziones
Frantzesu
tordu,
idiot
Ingresu
foolish,
crooked
Ispagnolu
torcido,
tortuoso,
necio,
injusto
Italianu
stòrto,
tortuóso,
stólto,
tòrto,
ingiusto
Tedescu
krumm,
gewunden,
töricht,
Unrecht.