Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrevésciu , agt: arrevessu, arrovésciu, orrovésciu, rebessu* Definitzione chi est su contràriu de comente depet èssere, de comente depet andhare, fatu a s'imbesse; nau de gente, chi o chie portat arrevesciori, chi est revessu, chi abbétiat po su trotu, chi no adduit a s’arrexone Sinònimos e contràrios contràriu, deghésciu / rebelde, testarrudu, traessu | ctr. giustu / achistiadu, arrejonadu, atinadu, giudisciosu Frases ses arrevésciu e tostorrudu coment'e unu burricu! ◊ fait pràngius bonus chi faint ammodhiai marirus arrevèscius ◊ est prus arrevésciu de sa figu morisca Tradutziones Frantzesu à l'envers, revers, sot Ingresu upside down, foolish Ispagnolu revés, necio Italianu rovèscio, stólto Tedescu verkehrt, töricht.

balòsso, balòssu , agt, nm Definitzione chi o chie est pagu abbistu, bambiocu Sinònimos e contràrios babbalocu, ballalloe, biobba, gingiorre, scimpri, sciolocau, tolondro, tontu | ctr. abbistu, àbbile 1 Frases de óminis nci nd'est tontus, intelligentis, furcas, balossus, bonus e malus ◊ no teniat gana de abarrai fadendi s'ampuecala in sa passillada coment'e una balossa in mesu de genti prus balossa puru Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu stupide, bête, idiot Ingresu stupid Ispagnolu estúpido, necio, cretino Italianu stùpido, cretino Tedescu dumm, Tölpel.

bambàrru , agt Sinònimos e contràrios babbaocu, baliodha, bichimmeo, bucalloto, gingiorre, isaliadu, issemechiau, làvinu, nuscentri, prantamone, tolondro Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bête, sot, stupide Ingresu fool Ispagnolu necio, bobo Italianu sciòcco Tedescu dumm.

baosàtzu , nm Definitzione unu chi istat cun s'abbau calandho che is criaduras, ca est che pipiu etotu mancari mannu Sinònimos e contràrios bambioco, baosone, deleadu, locu, solocu Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sot, stupide Ingresu stupid Ispagnolu bobo, necio Italianu stòlido, stùpido Tedescu Tölpel.

bichimmèo , agt Sinònimos e contràrios babbalocu, baliodha, bucalloto, gingiorre, prantamone, tolondro Tradutziones Frantzesu sot, stupide Ingresu obtuse Ispagnolu necio, soso Italianu babbàccio Tedescu dumm, einfältig.

bijóncu , nm Definitzione nau de unu, chi si cumportat cun pagu giudítziu Sinònimos e contràrios bambioco, bambu, biondu, biorru, biscioncu, braballu, tontassu Frases cun totu chi est bamba e bijonca, carchi cosa la faghet bene Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sot, stupide Ingresu obtuse Ispagnolu necio, soso Italianu babbàccio, stòlido Tedescu Tölpel.

brabàllu , agt, nm: brabballi, brabballu Definitzione nau de ccn., chi si lassat pigare in giru, cullonare, chi no est bonu a nudha Sinònimos e contràrios babbalocu, bambioco, bovo, deleadu, tzinnai | ctr. abbistu Frases brabballi tontu, a genti aici fait is arregalus!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu imbécile, abrutinigaud, balourd, bête Ingresu foolish Ispagnolu necio, bobo Italianu scimunito, melènso Tedescu dumm, Dummkopf.

dóltu , agt, nm: dortu, toltu* Definitzione chi no andhat a línia dereta, no tenet línia dereta; nau de gente, chi no ndhe faet una a deretu, bona, bene, o, nau de cosa o de chistione, chi no est su giustu, no est sa beridade, no est su chi andhat bene Sinònimos e contràrios atrotoxau, bistónchinu, fàlchinu, fortzicau / cumbessu, istolatzadu, locu, rebessu, traessu | ctr. deretu, ténneru / arraxoni, giustu Maneras de nàrrere csn: d. che anca de cane = totu atrotiau, trotu meda; nae dorta (nau in cobertantza de ccn.)= trevessu, chi no ndi fait una giusta; andhare, segare, fàghere a d., a d. e a rugadis = a egas e a ogas, in manera contrària a su zustu; andhare in d. = in contràriu, comente neune si disiziat; pretare su d. = abbetiai pretendendi de tènniri arrexoni fintzas candu est craru ca no si ndi tenit Frases s'ómine fit betzu, dortu e tzumbosu chi pariat una nae de chercu ◊ sa domita est ammuntada cun téulas dortas e male assentadas 2. in custu mundhu finas in su dortu at sempre resone su piús forte ◊ de cosas dortas subra de sa terra che ndh'at chena contu ◊ maridu e muzere s'istimaiant, ma cussideraiant iscàndhulu a pretare su dortu e no su èssere de idea diferente 3. su tempus mi est andhendhe sempre in dortu! (G.Ruju) Tradutziones Frantzesu de travers, idiot Ingresu crooked, foolish Ispagnolu torcido, necio Italianu stòrto, stólto Tedescu krumm, dumm.

traéssu , agt, nm: traversu, travessu, tressu, trevessu, truessu Definitzione chi est postu a istúturu, fintzes cosa chi si ponet inue si passat, a istrobbu; nau mescamente de unu po su fàere, sa manera de pentzare o àteru, chi o chie afilat a trotu, no iscurtat cossígiu perunu, no faet cunforma a s'arrexone, a su giustu, a comente andhat méngius Sinònimos e contràrios arrevésciu, bizarrosu, rebelde, rebessu, solàsticu / doltu, tostorrudu, traessarzu | ctr. daretu / achistiadu, arrejonadu, giudisciosu Maneras de nàrrere csn: andai o èssiri a trevessu = andhare perilloi perillai, istare in ziru, tràstama tràstama; fai fillus a trevessu = cun s'una e cun s'àtera, cun àteras féminas (o cun àter’ómine); trebiri a pei trevessu = a pes fadhidos (betendhe sa trobea a unu pè de nanti e a unu de segus ma de s'ala contrària); fai camminu travessu = iscassiare e cambiare caminu; a truessu, de truessu, de traessinu = de rugadis; segai de tressu a unu = faedhare male, irbrunchiare a unu; a trotu e a traessu = a dortu e a rugadis, de donzi manera; a tressu = a un'imboe, a corru, andhendhe e miminendhe; trevessu che sa linna mala, che un'arroda = chi andhat a dortu meda, chi no afilat nudha; fai a su travessu de… = a su contràriu, a su revessu de…; pònnere una cosa a travessu = a s'imbesse; muru traessu = traessa Frases at pigau una bia truessa 2. s'animale traessu no tzucat, abbarrat prantau arregoglindhe sos cropos ◊ nemos ti perdonat, de cantu ses travessa! ◊ s'ómini trevessu no dhu ponit in carrera ni Deus e ni santus ◊ est zente travessa at su coro duru ◊ sa dessisione furiosa naschet travessa ◊ cussos arregionant a traessu! 3. temporadas a trotu e a traessu fint gioghitos pro me ◊ sa tendina fut ghetara a longu e a tressu ◊ si dhi fut postu de truessu in su gúturu e no dh'iat ingurtiu ◊ prima de andai a un'abbogau fiat sempri a trevessu, timendi ◊ fusteti est fadendu a su travessu de su chi depit ◊ custu andhandho poniat a su cuadhu sa ferradura a travessu e faiat finta de èssere benindho Ètimu ltn. tra(n)versus Tradutziones Frantzesu transversal, idiot Ingresu crosswise, fool (ish) Ispagnolu transversal, necio Italianu travèrso, stólto Tedescu querliegend, Quere, dumm.