abasciàu , pps, agt: abbassiau Definitzione
de abasciai; chi ch'est abbasciau
Sinònimos e contràrios
calau,
faladu
| ctr.
artziau,
pigadu
Tradutziones
Frantzesu
descendu,
baissé
Ingresu
got down
Ispagnolu
bajado
Italianu
scéso
Tedescu
heruntergekommen.
abbacài, abbacàre , vrb: abbacuai,
abbacuare,
abbracare Definitzione
fortzare prus pagu, menguare, abbasciare de calecuna cosa, nau mescamente de fortzas o de cosas chi faent fortza; tròchere e abbasciare sa parte prus arta, incrubare
Sinònimos e contràrios
abblandai,
abbonantzai,
allentai,
ammellare,
assebiai,
assussegai,
illebiare,
imbacari
/
abbambiai 1
/
abasciai,
imbasciai,
muciare
| ctr.
acadriare,
afortiai,
apretai,
incrispai
Frases
testimonzas de isperas gallizant lieras pro sempre saidadas dae unu bentu chi niune at a poder abbacare (C.Puddu)◊ su ventu at abbacatu ◊ abbacare su dolore ◊ su temporali est abbacau ◊ abbàcala sa barra! ◊ sos boes ant abbacau su passu ◊ abbacuit su fogu! ◊ che li fut morta sa muzere e pro abbracare su dispiaghere corcaiat cun sa teraca
2.
abbaca sa fune!
3.
fuit abbacanne sa conca po saludu ◊ colanne at abbacadu sa bannera pro saludu a sas autoridades ◊ prus ti abbacas e prus su culu si paret!
Tradutziones
Frantzesu
calmer,
ralentir,
diminuer
Ingresu
to calm,
to slow down,
to diminish
Ispagnolu
calmar,
reducir,
bajar
Italianu
calmare,
rallentare,
scemare
Tedescu
beruhigen,
abnehmen.
abbàtere , vrb: abbàtiri Definitzione
betare o fuliare a terra; pèrdere de ànimu, fàere pèrdere su coràgiu
Sinònimos e contràrios
abbatire,
abbilgonzare,
isarcare
| ctr.
animai,
audire,
incorai
Frases
ndhe at abbàtidu un'àrbure
2.
si est abbàtidu pro nudha ◊ sa mala fortuna mi abbatit
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
abattre
Ingresu
to pull down
Ispagnolu
abatir
Italianu
abbàttere
Tedescu
niederwerfen.
abbertighedhàre , vrb: Definitzione
foedhandho de is matas chi portant frutu, iscúdere a pértiga a is cambos po ndhe fàere orrúere a terra su frutu
Sinònimos e contràrios
abbertighitare,
magiare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gauler
Ingresu
to beat down
Ispagnolu
varear
Italianu
abbacchiare,
bacchiare
Tedescu
abschlagen.
abbonantzài , vrb: abbonatzare Definitzione
pònnere, torrare o fàere torrare in bonu, nau de su tempus e fintzes de gente
Sinònimos e contràrios
abbacai,
abblandai,
achedare,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai,
illenare
Frases
dh'at abbonantzau cun unu bàsidu ◊ apustis de su certu s'est abbonantzau ◊ su tempus si est abbonantzau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se calmer
Ingresu
to calm down
Ispagnolu
apaciguar
Italianu
abbonacciare
Tedescu
beruhigen.
abboníri , vrb Sinònimos e contràrios
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
abboniai,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
calmer
Ingresu
to calm down
Ispagnolu
apaciguar
Italianu
rabbonire
Tedescu
begütigen.
acavacài , vrb: acovecai,
acrobecare,
acrovecai,
cavacai Definitzione
betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret
Sinònimos e contràrios
abbucai,
acuguzare,
apatigai,
bíncere,
furriai,
tavacare
| ctr.
iscavacare
Frases
chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus
2.
tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat!
3.
li ant covacadu sa carena in su putu
4.
cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
retourner,
renverser
Ingresu
to turn upside down
Ispagnolu
volcar,
dar la vuelta
Italianu
capovòlgere
Tedescu
auf den Kopf stellen.
achirràre , vrb: achirriare Definitzione
bènnere o andhare a unu chirru, a una bandha, e fintzes pònnere o acostire, andhare o lòmpere a iscúdere a ccn.
Sinònimos e contràrios
abasciai,
andhare,
assèndhere,
bènnere,
brincae,
falare,
pòniri
| ctr.
alciare,
ampiai,
pigai 1
Frases
achirriare a Tàtari ◊ su mudiore achirrat de repente: no s'intendhent prus chidérios de pessones, de animales (L.Loi)
2.
achirratinne dae cadhu! ◊ canno proet, s'abba achirrat dae sas nues ◊ a su postale si li fint secatos sos frenos in sa pénnita e fit achirratu che unu raju a supra de su carru ◊ a Cristos nche l'ant achirratu dae sa ruche ◊ lampu de focu chi li achírriet!
3.
a sa zanna l'at achirriau s'istanca ◊ a Cherchedhu l'ant achirratu s'apoerju "Sindrajolu"
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
descendre
Ingresu
to get down
Ispagnolu
venir,
ir,
bajar
Italianu
venire,
andare,
scéndere
Tedescu
kommen,
gehen,
absteigen.
acóntu , nm Definitzione
parte chi si pagat o chi si giaet de unu tanti chi si depet
Frases
apo bocau sa cartera pro li dare un'acontu pro sa tanca
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
acompte
Ingresu
down payment
Ispagnolu
anticipo
Italianu
accónto
Tedescu
Anzahlung.
aculigionài, aculingionài , vrb: aculungionai,
aculunzonare,
aculurgionai,
acurruxonai Definitzione
nau de gente e de animales, fàere coment'e a culurgione, totu arregortu, coment’e acancarronau; fàere totu a pinnigas, atzirbisonau, nau de pedhe o cosas deasi; fàere a bocitedhas (nau de casu, de farra e àteru)
Sinònimos e contràrios
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
acugutzare,
acurruxonai,
ammacionai,
pinnichedhare
/
acuguciai,
ammischinai
/
arrunzai
/
abballinare,
allomborae,
arrombulonai
| ctr.
istirare
2.
ita in s'ierru, ca ti ndi acurruxonas acanta, in letu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se pelotonner
Ingresu
to crouch down
Ispagnolu
agazaparse
Italianu
rannicchiarsi
Tedescu
sich zusammenkauern.
afassú, afassúa , avb Definitzione
a s'a. = a coredhu, ghetau apari, totu a méschiu chentza órdine perunu, a passiu, afaiu, a su chi unu at in gana
Tradutziones
Frantzesu
pêle-mêle en vrac
Ingresu
upside down
Ispagnolu
en desorden
Italianu
catafàscio
Tedescu
durcheinander.
allentài , vrb: allentare Definitzione
abbacare una cosa tropu càdria, tropu tirada, fàere prus lentu, prus lenu, prus pagu forte
Sinònimos e contràrios
abbambiai 1,
aflusciai,
afrincai,
allenare,
illebiare,
illenare
| ctr.
acadriare,
apretai,
incrispiai
Frases
ant allentau su passu e si sunt firmadas ◊ a mie faghet dannu su lentore ca mi allentat piús de su fenu
2.
de coro Ti pregamus, o Signore: allenta su rigore!
Tradutziones
Frantzesu
ralentir
Ingresu
to slow down
Ispagnolu
ralentizar,
disminuir
Italianu
rallentare
Tedescu
lockern.
allisàda , nf: allisiada,
allixada Definitzione
su allisare
Sinònimos e contràrios
allisadura,
allisamentu
Frases
su pitzinnu andhat a si pompiare in s'ispricu e si dat un'allisiadedha a pilos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bichonnage,
attifement
Ingresu
smoothing down
Ispagnolu
alisadura
Italianu
lisciata
Tedescu
Glätten.
allupíri , vrb rfl: allupriri,
allurpire,
allurpiri Definitzione
su si betare che lupu, papare che lupu, aira
Sinònimos e contràrios
afarcai,
allupiare 1,
botzicare,
ingolopire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se jetter sur la nourriture,
se gaver
Ingresu
to throw oneself like a wolf,
to gulp down
Ispagnolu
atracar,
hartar
Italianu
avventarsi come un lupo,
ingozzarsi
Tedescu
gierig essen.
apéssu , nm Sinònimos e contràrios
billa 1,
imbussulatura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bordage
Ingresu
turning down
Ispagnolu
doblez
Italianu
rimboccatura del lenzuòlo
Tedescu
Umschlag.
arrembulài , vrb: arrumbiai,
arrumbuai,
arrumbulai,
orrumbulai,
romulare Definitzione
andhare coment’e cosa tundha, a bisura de orroda (segundhu de ite si foedhat, no tanti bene, andhare cun dificurtade)
Sinònimos e contràrios
arrodulare,
cadhinare,
codulare,
istirigare,
lodhurare,
lumburare,
rodhulare,
trodhulare,
tromedhare,
trumbulare
Frases
arrúmbula sa carrada po dh'isciacuai! ◊ nc'est arrumbulau de s'iscala ◊ est pitichedhedhu e arrúmbuat puru cument'e unu cíxiri
2.
sa vida fut andendu ainnantis arrúmbua arrúmbua
Ètimu
ltn.
rhombus
Tradutziones
Frantzesu
dégringoler (dans),
rouler
Ingresu
to tumble down
Ispagnolu
rodar
Italianu
ruzzolare
Tedescu
hinunterrollen.
arrevésciu , agt: arrevessu,
arrovésciu,
orrovésciu,
rebessu* Definitzione
chi est su contràriu de comente depet èssere, de comente depet andhare, fatu a s'imbesse; nau de gente, chi o chie portat arrevesciori, chi est revessu, chi abbétiat po su trotu, chi no adduit a s’arrexone
Sinònimos e contràrios
contràriu,
deghésciu
/
rebelde,
testarrudu,
traessu
| ctr.
giustu
/
achistiadu,
arrejonadu,
atinadu,
giudisciosu
Frases
ses arrevésciu e tostorrudu coment'e unu burricu! ◊ fait pràngius bonus chi faint ammodhiai marirus arrevèscius ◊ est prus arrevésciu de sa figu morisca
Tradutziones
Frantzesu
à l'envers,
revers,
sot
Ingresu
upside down,
foolish
Ispagnolu
revés,
necio
Italianu
rovèscio,
stólto
Tedescu
verkehrt,
töricht.
asseriài, asseriàre , vrb Definitzione
abbrandhare unu movimentu; nau de ccn., su si fàere sériu, serionzu, acabadu, pentzamentosu, tristu; fàere a mancu, arrisparmiare de fàere calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai
/
asseriatzare,
seriari
| ctr.
agegherai,
salarzare,
seguzare
/
allegrare
Frases
s'arriu surrungiosu si est asseriau ◊ fit una rundhinedha, ma como si est asseriada abberu ◊ sos canes si sunt asseriaos ◊ candho at intesu gai, s’aira sua contra a issu si est asseriada
2.
fit unu pitzinnu asseriadu impresse, chena risos ◊ arrispundendi, cuss'ómini brullanu si fiat asseriau
3.
biadu a chie assériat, assumancu a betzu!
4.
assériadi, asséria, de ti cojare: sa vida est menzus bajana!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se calmer,
devenir sérieux
Ingresu
to calm down,
to become sad
Ispagnolu
calmarse,
entristecerse
Italianu
calmarsi,
rattristarsi
Tedescu
sich beruhigen,
traurig werden.
aterrài , vrb: aterrare Definitzione
betare o calare a terra, pònnere in terra (mescamente nau de màchinas chi si pesant a bolare in is aeras, candho ant acabbau su bólidu); nau in cobertantza, fàere a bregúngia a unu, o fintzes andhare in contràriu a unu de mala manera; umiliare, cunsiderare cun umilesa / andai, movirisí aterra aterra = bassos bassos, cuatos cuatos
Sinònimos e contràrios
aterrighinare,
isterricrare,
isterrighinare,
istragorzare
/
afachilare
Frases
sos ariopranos aterrant in s'arioportu ◊ un'ariopranu at aterradu in d-unu paris ◊ tui aterradí e no ti movast ca funt iscudendi de perda!
2.
no apo aterrau sa mama, ma apo difesu su fizu ◊ at fatu domandha a sos carabbineris, l’ant fatu àbbile, ma in su Comunu ant aterradu totu e no l’ant fatu partire
3.
ma chini si esaltat in supérbia at a èssiri umiliau e aterrau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
terrasser
Ingresu
to knock down
Ispagnolu
aterrizar
Italianu
atterrare
Tedescu
niederwerfen.
aterramènta , nf Definitzione
su aterrare, betare a terra a cropu, mescamente su isfundhare o segare matas a paris de terra
Tradutziones
Frantzesu
abattage
Ingresu
pulling down
Ispagnolu
derribo
Italianu
abbattiménto
Tedescu
Fällen.