bonacumàndhu , agt, nm Definizione
nau prus che àteru de su minore, chi faet is misciones a bonugoro, chentza istare a dhu pregare, chi ponet mente
Sinonimi e contrari
cumandhíulu
| ctr.
malacumandhu
Frasi
bos prego fizos de bonacumandhu!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
obéissant,
serviable
Inglese
helpful,
obidient
Spagnolo
obediente,
servicial
Italiano
serviziévole,
ubbidiènte
Tedesco
gehorsam,
gehorsamer Mensch,
gehorsames Kind.
criatòne , nm Definizione
pipiu pitichedhu
Sinonimi e contrari
creadura,
fizaredhu,
pipiu
| ctr.
mannu
Etimo
ltn.
creatione(m)
Traduzioni
Francese
petit enfant
Inglese
baby
Spagnolo
crío
Italiano
pìccolo bimbo
Tedesco
kleines Kind.
críu , nm Definizione
pipiu piticu, maschitedhu, de naschidórgiu o fintzes prus matuchedhu / min. criedhu 1
Sinonimi e contrari
creadura,
criatone,
nennu,
pipiedhu
| ctr.
mannu
Frasi
armadu de rustràgliu, acò unu criu: cheret distrúere s'àlvure irmannidu ◊ su criu chi curret chirchendhe unu pacu de amore, niunu l'intendhet (L.Marielli)◊ sos crios istant currillandhe, in bidha ◊ candho fit bajanu no teniat oriolos e ne pensamentos de crios e ne de muzere pidinosa
2.
est trancuillu che criu ◊ est pranghendhe che unu criu
Etimo
spn.
crio
Traduzioni
Francese
enfant
Inglese
baby
Spagnolo
crío
Italiano
bimbo
Tedesco
Kind.
fígiu , nm: fígliu,
fiju,
fílgiu,
fillu,
fitzu,
fixu,
fizu Definizione
su fedu, sa criadura, su fiadu nou chi naschit de una mama e de unu babbu, siat mascu o fémina (e po cussu a bortas si precisat: fillu mascu, fintzas fiza fémina); css. cosa chi naschit o dipendhet de un'àtera (fintzes pillonàciu, prantonedhu nou)/ min. fizedhu, fizichedhu; segundhu sa dotrina cristiana, su Fizu est sa de duas Personas de sa Divinade, su Cristos
Sinonimi e contrari
cdh. fidhu
Modi di dire
csn:
isetare unu fizu = (nau de fémina) èssere príngia; fàghere a fizu bonu = fai a bonu; fizu solu = fillu chi no tenit àterus fradis e ni sorris; fillu nàsciu a pisu = fizu de fémina baghiana; fillus nàscius totus a una brenti, fígios de loba = cróbinos; fillu de sa pudha bianca = unu chi benit parpadu, chi li faghent semper sa parte, privilleziadu; fizu de ànima, fixu de faci = pisedhu anzenu chi si leat coment'e fizu, a fizu etotu; fizu de tita = chi suet o at sutu de àtera mama; èssere a fizu bonu = a figionu, bene, benichedhu, itl. discretaménte; fàchere ccn. cosa a fizu vonu = a meda, a cusséssia, a piaghere
Frasi
serra s'enna, fígiu bonu! ◊ ascurta tui, fillu de arrempóriu de genti forti! ◊ a tènnere unu fizu solu est che a èssere a un'ogru: un'ifrunzitada… pérdida sa vista! ◊ ca est fillu solu dh'iat a pràxiri unu fradi ◊ seu andendi a cicai a fillu miu ◊ tue annas e torras, fiju meu! ◊ su fixu de Antonicu est torrau custu citzu!
2.
e chie est, isse, su fizu de sa pudha bianca, chi no faghet nudha?!
3.
cust'erba si ch'est sicada ma at bogadu unu muntone de fizos
4.
su nugoresu lu favedho a fizu vonu ◊ eris sero cussos ant pesadu abbolotu e si ndh’ant dau una passada a fizu vonu, vae e chirca pruite!
Cognomi e Proverbi
prb:
pro èssere fizu de re, menzus fizu de sa fortuna ◊ fillus de pesai, ferru de matziai ◊ fizu de batu sórighe tenet ◊ pecau de babbu dhu prangit su fillu
Terminologia scientifica
ptl
Etimo
ltn.
filius
Traduzioni
Francese
fils
Inglese
son
Spagnolo
hijo
Italiano
fíglio
Tedesco
Kind,
Folge.
nignighédhu , nm: ninichedhu,
ninnichedhu,
ninnixedhu Definizione
pipiu pitichedhu / su Ninnichedhu = su Bambinu
Sinonimi e contrari
nignu,
ninnedhu,
pipiu
Frasi
in sa butega de su mastruàscia s'intendhent pagos colpos de martedhu: unu bratzolu pro su nignighedhu e pro te, truncu immóbbile, una càscia
Traduzioni
Francese
bambin,
l'Enfant Jésus
Inglese
the infant Jesus
Spagnolo
niño
Italiano
bambinèllo
Tedesco
kleines Kind.
nígnu , nm: ninnu Definizione
(f. –a) pipiu piticu, si narat a su pipiu creschendho fintzes de una deghina de annos, pruschetotu tzerriandhodhu; su Bambinu, Cristos a pipiedhu / min. ninnedhu, ninnitu
Sinonimi e contrari
pipiu
/
Bambinu
Frasi
so cue cun sos nignos innotzentes moltos prima chi abbas sacrosantas de prima culpa los fatant lughentes ◊ sa mama, netendhe sa persone, a sos ninnos lis dat basos e consizos ◊ cun santa umilidade e riveréntzia impare a sos pastores e tres Rese adora tue puru s'innocéntzia de su Ninnu celeste, si bi crese!
2.
ninna mia bella, beni a mamma!
3.
s'istella si fiat parada aundi fiat su nignu Gesús
Cognomi e Proverbi
smb:
Ninnu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
enfant
Inglese
child
Spagnolo
niño
Italiano
bimbo
Tedesco
Kind.
picínnu , agt, nm: pitzinnu Definizione
chi o chie est piticu de tempus: si narat de pipiu, de piciocu, de giòvono, ma fintzes de tempus de sa vida
Sinonimi e contrari
giòvanu,
minore,
pàgiu,
piciocu,
pipiu,
pisedhu 3,
pisinnu
| ctr.
béciu,
mannu
Modi di dire
csn:
p. puzone = pisedhu bíschidu, botosu; su prus p. = su fizu minore; p. vatiu = criadura leada a fiza de ànima, itl. adottato
Frasi
is ómines picinnos furint richiamaos: in bidha abbarrànt s'arretore, su podestade, su potecàriu, is féminas, is bècios, is pipios e is macos ◊ candu fuia picinnedhu dèu festis custus giogus ◊ muzere mia pitzinna barant'annos tenet como…◊ sa bighina sua est de carchi annu prus pitzinna ◊ est morta pitzinna: teniat chimbanta bàtoro annos! ◊ tue ndh'as pagu piús de sessanta, za ses pitzinnu ancora: sighi e canta! (Sale)
2.
Mereu est mortu a pitzinnu: teniat vintinoe annos ebbia ◊ pitzinnos e pudhas imbrutant su logu
Cognomi e Proverbi
smb:
Piccinnu, Picinnu
Etimo
ltn.
pisinnus
Traduzioni
Francese
juvénile,
jeune,
enfant
Inglese
juvenile,
youthful,
babe
Spagnolo
juvenil,
pequeño
Italiano
giovanile,
bambino
Tedesco
jugendlich,
Kind.
pipía 1 , nf: popia,
pupia 1 Definizione
criadura fémina minore, pitica; pupedha fintzes fata a giogu, de istràcios o àtera cosa (pipia de tzapu, de tzàpulu); mància orrúbia chi essit in cara a chie est tocau de binu; a logos dhu narant a su màgiu po incracare e firmare sa pedra faendho incodau / sa pipia de maju = màtulu de frores chi leat su Cumponidori de sa Sartíglia pro beneíghere sa zente; pipia de isparau = màtulu de ispàrau; pipia de cixirianu = ispiga de moriscu; pupia mannaghe = pupa manna de istràciu chi bogaiant in crufessone po fàere pròere…
Sinonimi e contrari
picinna,
pupa 1
/
cdh. stedha
/
damma
Frasi
custus funta unu babbu e una mama chi tenenta una pipia ◊ sa pipia torrat a domu e contat totu a sa mamma
2.
sas pupias no li serbint prus a zogare ca est manna ◊ giughiat duas pupias pro las dare a sas fizas ◊ fit ninnendhe popias de istratzu ◊ custas maias las faghiant a popia e lis ficaiant puntzas
3.
fiast prus bella de sa pipia de maju!
Cognomi e Proverbi
smb:
Pipia, Pippia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petite fille
Inglese
child
Spagnolo
niña
Italiano
bambina
Tedesco
Kind,
kleines Mädchen.
pipíu , nm, agt: pupiu Definizione
criadura mascu, minoredha, o fintzes matuchedha ma sèmpere de pagos annos / su p. de tziu Làllara = ómine intradu in tempus, mannu, antzianu
Sinonimi e contrari
bibbigorredhu,
pisedhu 3,
pillosu 1
/
cdh. stedhu 1
/
minore
Frasi
bàsciu de s'ora no nascit pipiu ◊ fit una fémmina sola chin sete pipios ◊ su pipiu at iscapau a pei, at cumentzau a fuedhai ◊ est torrau a pipiu a fortza de becesa! ◊ a su pitzinnu su babbu l'at batidu unu pupiu de linna, a zogare
2.
depeus lassai dogna isperdítziu e avesai sa genti, finas de candu est pipia, a si acuntentai de su chi tenit
Cognomi e Proverbi
smb:
Pipiu
/
prb:
àcua e frius annada de pipius
Traduzioni
Francese
petit enfant,
enfant
Inglese
babe
Spagnolo
niño
Italiano
bimbo,
bambino,
infante
Tedesco
Kind.
pisédhu 3 , nm, agt Definizione
su cristianu candho tenet pagos annos: si narat de su piciochedhu (fintzes pipiu no tropu piticu), de su piciocu matucu, de su giòvono, ma fintzes (solu coment'e agt.) de ómine mannu no tropu antzianu (a/c.: candho si chistionat cun àtere, medas o pagos o unu solu, si narat fintzes in fràsias de meravíglia in forma pl.)/ su p. podet èssere: bonu, minore, mannu, bellu, cabosu, malu, abbistu, síncheru, faularzu, atrividu, botosu, paghiosu, arrebbugiu, mauchedhu, e àteru
Sinonimi e contrari
bibbigorredhu,
pàgiu,
picinnu,
pipiu
/
giòvanu,
minore,
piciocu,
pilocu
| ctr.
béciu,
mannu
Frasi
sos pisedhos si daent a su zogu ca no tenent sos pidinos de sos mannos ◊ sos pisedhos minores… a s'asilo! ◊ a pisedhu fit unu rundhellu, ma a mannu at fatu una cambiada!…◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu
2.
no fit betzu meda: fit ancora pisedhu candho est mortu ◊ che tenet prus de setanta annos ma cumparit pisedha meda
3.
pisedhos mios, no bos faghet meraviza, custa cosa?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione, a si che colare a sa resone chentza ndhe àere!…
Cognomi e Proverbi
smb:
Piseddu
Etimo
ltn.
pisinnus (cun àteru sufissu)
Traduzioni
Francese
enfant,
jeune garçon
Inglese
kid,
child
Spagnolo
niño,
chico
Italiano
bambino,
ragazzino
Tedesco
Kind,
kleiner Junge.
púpu , nm Definizione
pipiedhu de naschidórgiu, ma fintzes de calecunu annu / min. pupitu
Sinonimi e contrari
creadura,
criatone,
fizaredhu,
pipiu
Frasi
passendhe tremulades s'ervutza e sa foza che carignu innotzente de pupu risulanu ◊ ant àpidu su pupu apenas nadu ◊ anninnia, pupu bellu, chi ses bellu chei s'oro!
Etimo
ltn.
pupus
Traduzioni
Francese
petit enfant
Inglese
baby,
child
Spagnolo
criatura,
niño
Italiano
bimbo
Tedesco
Kind.