bonacumàndhu , agt, nm Definitzione
nau prus che àteru de su minore, chi faet is misciones a bonugoro, chentza istare a dhu pregare, chi ponet mente
Sinònimos e contràrios
cumandhíulu
| ctr.
malacumandhu
Frases
bos prego fizos de bonacumandhu!
Terminologia iscientìfica
ntl
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
obéissant,
serviable
Ingresu
helpful,
obidient
Ispagnolu
obediente,
servicial
Italianu
serviziévole,
ubbidiènte
Tedescu
gehorsam,
gehorsamer Mensch,
gehorsames Kind.
criatòne , nm Definitzione
pipiu pitichedhu
Sinònimos e contràrios
creadura,
fizaredhu,
pipiu
| ctr.
mannu
Ètimu
ltn.
creatione(m)
Tradutziones
Frantzesu
petit enfant
Ingresu
baby
Ispagnolu
crío
Italianu
pìccolo bimbo
Tedescu
kleines Kind.
críu , nm Definitzione
pipiu piticu, maschitedhu, de naschidórgiu o fintzes prus matuchedhu / min. criedhu 1
Sinònimos e contràrios
creadura,
criatone,
nennu,
pipiedhu
| ctr.
mannu
Frases
armadu de rustràgliu, acò unu criu: cheret distrúere s'àlvure irmannidu ◊ su criu chi curret chirchendhe unu pacu de amore, niunu l'intendhet (L.Marielli)◊ sos crios istant currillandhe, in bidha ◊ candho fit bajanu no teniat oriolos e ne pensamentos de crios e ne de muzere pidinosa
2.
est trancuillu che criu ◊ est pranghendhe che unu criu
Ètimu
spn.
crio
Tradutziones
Frantzesu
enfant
Ingresu
baby
Ispagnolu
crío
Italianu
bimbo
Tedescu
Kind.
fígiu , nm: fígliu,
fiju,
fílgiu,
fillu,
fitzu,
fixu,
fizu Definitzione
su fedu, sa criadura, su fiadu nou chi naschit de una mama e de unu babbu, siat mascu o fémina (e po cussu a bortas si precisat: fillu mascu, fintzas fiza fémina); css. cosa chi naschit o dipendhet de un'àtera (fintzes pillonàciu, prantonedhu nou)/ min. fizedhu, fizichedhu; segundhu sa dotrina cristiana, su Fizu est sa de duas Personas de sa Divinade, su Cristos
Sinònimos e contràrios
cdh. fidhu
Maneras de nàrrere
csn:
isetare unu fizu = (nau de fémina) èssere príngia; fàghere a fizu bonu = fai a bonu; fizu solu = fillu chi no tenit àterus fradis e ni sorris; fillu nàsciu a pisu = fizu de fémina baghiana; fillus nàscius totus a una brenti, fígios de loba = cróbinos; fillu de sa pudha bianca = unu chi benit parpadu, chi li faghent semper sa parte, privilleziadu; fizu de ànima, fixu de faci = pisedhu anzenu chi si leat coment'e fizu, a fizu etotu; fizu de tita = chi suet o at sutu de àtera mama; èssere a fizu bonu = a figionu, bene, benichedhu, itl. discretaménte; fàchere ccn. cosa a fizu vonu = a meda, a cusséssia, a piaghere
Frases
serra s'enna, fígiu bonu! ◊ ascurta tui, fillu de arrempóriu de genti forti! ◊ a tènnere unu fizu solu est che a èssere a un'ogru: un'ifrunzitada… pérdida sa vista! ◊ ca est fillu solu dh'iat a pràxiri unu fradi ◊ seu andendi a cicai a fillu miu ◊ tue annas e torras, fiju meu! ◊ su fixu de Antonicu est torrau custu citzu!
2.
e chie est, isse, su fizu de sa pudha bianca, chi no faghet nudha?!
3.
cust'erba si ch'est sicada ma at bogadu unu muntone de fizos
4.
su nugoresu lu favedho a fizu vonu ◊ eris sero cussos ant pesadu abbolotu e si ndh’ant dau una passada a fizu vonu, vae e chirca pruite!
Sambenados e Provèrbios
prb:
pro èssere fizu de re, menzus fizu de sa fortuna ◊ fillus de pesai, ferru de matziai ◊ fizu de batu sórighe tenet ◊ pecau de babbu dhu prangit su fillu
Terminologia iscientìfica
ptl
Ètimu
ltn.
filius
Tradutziones
Frantzesu
fils
Ingresu
son
Ispagnolu
hijo
Italianu
fíglio
Tedescu
Kind,
Folge.
nignighédhu , nm: ninichedhu,
ninnichedhu,
ninnixedhu Definitzione
pipiu pitichedhu / su Ninnichedhu = su Bambinu
Sinònimos e contràrios
nignu,
ninnedhu,
pipiu
Frases
in sa butega de su mastruàscia s'intendhent pagos colpos de martedhu: unu bratzolu pro su nignighedhu e pro te, truncu immóbbile, una càscia
Tradutziones
Frantzesu
bambin,
l'Enfant Jésus
Ingresu
the infant Jesus
Ispagnolu
niño
Italianu
bambinèllo
Tedescu
kleines Kind.
nígnu , nm: ninnu Definitzione
(f. –a) pipiu piticu, si narat a su pipiu creschendho fintzes de una deghina de annos, pruschetotu tzerriandhodhu; su Bambinu, Cristos a pipiedhu / min. ninnedhu, ninnitu
Sinònimos e contràrios
pipiu
/
Bambinu
Frases
so cue cun sos nignos innotzentes moltos prima chi abbas sacrosantas de prima culpa los fatant lughentes ◊ sa mama, netendhe sa persone, a sos ninnos lis dat basos e consizos ◊ cun santa umilidade e riveréntzia impare a sos pastores e tres Rese adora tue puru s'innocéntzia de su Ninnu celeste, si bi crese!
2.
ninna mia bella, beni a mamma!
3.
s'istella si fiat parada aundi fiat su nignu Gesús
Sambenados e Provèrbios
smb:
Ninnu
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
enfant
Ingresu
child
Ispagnolu
niño
Italianu
bimbo
Tedescu
Kind.
picínnu , agt, nm: pitzinnu Definitzione
chi o chie est piticu de tempus: si narat de pipiu, de piciocu, de giòvono, ma fintzes de tempus de sa vida
Sinònimos e contràrios
giòvanu,
minore,
pàgiu,
piciocu,
pipiu,
pisedhu 3,
pisinnu
| ctr.
béciu,
mannu
Maneras de nàrrere
csn:
p. puzone = pisedhu bíschidu, botosu; su prus p. = su fizu minore; p. vatiu = criadura leada a fiza de ànima, itl. adottato
Frases
is ómines picinnos furint richiamaos: in bidha abbarrànt s'arretore, su podestade, su potecàriu, is féminas, is bècios, is pipios e is macos ◊ candu fuia picinnedhu dèu festis custus giogus ◊ muzere mia pitzinna barant'annos tenet como…◊ sa bighina sua est de carchi annu prus pitzinna ◊ est morta pitzinna: teniat chimbanta bàtoro annos! ◊ tue ndh'as pagu piús de sessanta, za ses pitzinnu ancora: sighi e canta! (Sale)
2.
Mereu est mortu a pitzinnu: teniat vintinoe annos ebbia ◊ pitzinnos e pudhas imbrutant su logu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Piccinnu, Picinnu
Ètimu
ltn.
pisinnus
Tradutziones
Frantzesu
juvénile,
jeune,
enfant
Ingresu
juvenile,
youthful,
babe
Ispagnolu
juvenil,
pequeño
Italianu
giovanile,
bambino
Tedescu
jugendlich,
Kind.
pipía 1 , nf: popia,
pupia 1 Definitzione
criadura fémina minore, pitica; pupedha fintzes fata a giogu, de istràcios o àtera cosa (pipia de tzapu, de tzàpulu); mància orrúbia chi essit in cara a chie est tocau de binu; a logos dhu narant a su màgiu po incracare e firmare sa pedra faendho incodau / sa pipia de maju = màtulu de frores chi leat su Cumponidori de sa Sartíglia pro beneíghere sa zente; pipia de isparau = màtulu de ispàrau; pipia de cixirianu = ispiga de moriscu; pupia mannaghe = pupa manna de istràciu chi bogaiant in crufessone po fàere pròere…
Sinònimos e contràrios
picinna,
pupa 1
/
cdh. stedha
/
damma
Frases
custus funta unu babbu e una mama chi tenenta una pipia ◊ sa pipia torrat a domu e contat totu a sa mamma
2.
sas pupias no li serbint prus a zogare ca est manna ◊ giughiat duas pupias pro las dare a sas fizas ◊ fit ninnendhe popias de istratzu ◊ custas maias las faghiant a popia e lis ficaiant puntzas
3.
fiast prus bella de sa pipia de maju!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Pipia, Pippia
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
petite fille
Ingresu
child
Ispagnolu
niña
Italianu
bambina
Tedescu
Kind,
kleines Mädchen.
pipíu , nm, agt: pupiu Definitzione
criadura mascu, minoredha, o fintzes matuchedha ma sèmpere de pagos annos / su p. de tziu Làllara = ómine intradu in tempus, mannu, antzianu
Sinònimos e contràrios
bibbigorredhu,
pisedhu 3,
pillosu 1
/
cdh. stedhu 1
/
minore
Frases
bàsciu de s'ora no nascit pipiu ◊ fit una fémmina sola chin sete pipios ◊ su pipiu at iscapau a pei, at cumentzau a fuedhai ◊ est torrau a pipiu a fortza de becesa! ◊ a su pitzinnu su babbu l'at batidu unu pupiu de linna, a zogare
2.
depeus lassai dogna isperdítziu e avesai sa genti, finas de candu est pipia, a si acuntentai de su chi tenit
Sambenados e Provèrbios
smb:
Pipiu
/
prb:
àcua e frius annada de pipius
Tradutziones
Frantzesu
petit enfant,
enfant
Ingresu
babe
Ispagnolu
niño
Italianu
bimbo,
bambino,
infante
Tedescu
Kind.
pisédhu 3 , nm, agt Definitzione
su cristianu candho tenet pagos annos: si narat de su piciochedhu (fintzes pipiu no tropu piticu), de su piciocu matucu, de su giòvono, ma fintzes (solu coment'e agt.) de ómine mannu no tropu antzianu (a/c.: candho si chistionat cun àtere, medas o pagos o unu solu, si narat fintzes in fràsias de meravíglia in forma pl.)/ su p. podet èssere: bonu, minore, mannu, bellu, cabosu, malu, abbistu, síncheru, faularzu, atrividu, botosu, paghiosu, arrebbugiu, mauchedhu, e àteru
Sinònimos e contràrios
bibbigorredhu,
pàgiu,
picinnu,
pipiu
/
giòvanu,
minore,
piciocu,
pilocu
| ctr.
béciu,
mannu
Frases
sos pisedhos si daent a su zogu ca no tenent sos pidinos de sos mannos ◊ sos pisedhos minores… a s'asilo! ◊ a pisedhu fit unu rundhellu, ma a mannu at fatu una cambiada!…◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu
2.
no fit betzu meda: fit ancora pisedhu candho est mortu ◊ che tenet prus de setanta annos ma cumparit pisedha meda
3.
pisedhos mios, no bos faghet meraviza, custa cosa?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione, a si che colare a sa resone chentza ndhe àere!…
Sambenados e Provèrbios
smb:
Piseddu
Ètimu
ltn.
pisinnus (cun àteru sufissu)
Tradutziones
Frantzesu
enfant,
jeune garçon
Ingresu
kid,
child
Ispagnolu
niño,
chico
Italianu
bambino,
ragazzino
Tedescu
Kind,
kleiner Junge.
púpu , nm Definitzione
pipiedhu de naschidórgiu, ma fintzes de calecunu annu / min. pupitu
Sinònimos e contràrios
creadura,
criatone,
fizaredhu,
pipiu
Frases
passendhe tremulades s'ervutza e sa foza che carignu innotzente de pupu risulanu ◊ ant àpidu su pupu apenas nadu ◊ anninnia, pupu bellu, chi ses bellu chei s'oro!
Ètimu
ltn.
pupus
Tradutziones
Frantzesu
petit enfant
Ingresu
baby,
child
Ispagnolu
criatura,
niño
Italianu
bimbo
Tedescu
Kind.