bonacumàndhu , agt, nm Definition
nau prus che àteru de su minore, chi faet is misciones a bonugoro, chentza istare a dhu pregare, chi ponet mente
Synonyms e antonyms
cumandhíulu
| ctr.
malacumandhu
Sentences
bos prego fizos de bonacumandhu!
Scientific Terminology
ntl
Etymon
srd.
Translations
French
obéissant,
serviable
English
helpful,
obidient
Spanish
obediente,
servicial
Italian
serviziévole,
ubbidiènte
German
gehorsam,
gehorsamer Mensch,
gehorsames Kind.
criatòne , nm Definition
pipiu pitichedhu
Synonyms e antonyms
creadura,
fizaredhu,
pipiu
| ctr.
mannu
Etymon
ltn.
creatione(m)
Translations
French
petit enfant
English
baby
Spanish
crío
Italian
pìccolo bimbo
German
kleines Kind.
críu , nm Definition
pipiu piticu, maschitedhu, de naschidórgiu o fintzes prus matuchedhu / min. criedhu 1
Synonyms e antonyms
creadura,
criatone,
nennu,
pipiedhu
| ctr.
mannu
Sentences
armadu de rustràgliu, acò unu criu: cheret distrúere s'àlvure irmannidu ◊ su criu chi curret chirchendhe unu pacu de amore, niunu l'intendhet (L.Marielli)◊ sos crios istant currillandhe, in bidha ◊ candho fit bajanu no teniat oriolos e ne pensamentos de crios e ne de muzere pidinosa
2.
est trancuillu che criu ◊ est pranghendhe che unu criu
Etymon
spn.
crio
Translations
French
enfant
English
baby
Spanish
crío
Italian
bimbo
German
Kind.
fígiu , nm: fígliu,
fiju,
fílgiu,
fillu,
fitzu,
fixu,
fizu Definition
su fedu, sa criadura, su fiadu nou chi naschit de una mama e de unu babbu, siat mascu o fémina (e po cussu a bortas si precisat: fillu mascu, fintzas fiza fémina); css. cosa chi naschit o dipendhet de un'àtera (fintzes pillonàciu, prantonedhu nou)/ min. fizedhu, fizichedhu; segundhu sa dotrina cristiana, su Fizu est sa de duas Personas de sa Divinade, su Cristos
Synonyms e antonyms
cdh. fidhu
Idioms
csn:
isetare unu fizu = (nau de fémina) èssere príngia; fàghere a fizu bonu = fai a bonu; fizu solu = fillu chi no tenit àterus fradis e ni sorris; fillu nàsciu a pisu = fizu de fémina baghiana; fillus nàscius totus a una brenti, fígios de loba = cróbinos; fillu de sa pudha bianca = unu chi benit parpadu, chi li faghent semper sa parte, privilleziadu; fizu de ànima, fixu de faci = pisedhu anzenu chi si leat coment'e fizu, a fizu etotu; fizu de tita = chi suet o at sutu de àtera mama; èssere a fizu bonu = a figionu, bene, benichedhu, itl. discretaménte; fàchere ccn. cosa a fizu vonu = a meda, a cusséssia, a piaghere
Sentences
serra s'enna, fígiu bonu! ◊ ascurta tui, fillu de arrempóriu de genti forti! ◊ a tènnere unu fizu solu est che a èssere a un'ogru: un'ifrunzitada… pérdida sa vista! ◊ ca est fillu solu dh'iat a pràxiri unu fradi ◊ seu andendi a cicai a fillu miu ◊ tue annas e torras, fiju meu! ◊ su fixu de Antonicu est torrau custu citzu!
2.
e chie est, isse, su fizu de sa pudha bianca, chi no faghet nudha?!
3.
cust'erba si ch'est sicada ma at bogadu unu muntone de fizos
4.
su nugoresu lu favedho a fizu vonu ◊ eris sero cussos ant pesadu abbolotu e si ndh’ant dau una passada a fizu vonu, vae e chirca pruite!
Surnames and Proverbs
prb:
pro èssere fizu de re, menzus fizu de sa fortuna ◊ fillus de pesai, ferru de matziai ◊ fizu de batu sórighe tenet ◊ pecau de babbu dhu prangit su fillu
Scientific Terminology
ptl
Etymon
ltn.
filius
Translations
French
fils
English
son
Spanish
hijo
Italian
fíglio
German
Kind,
Folge.
nignighédhu , nm: ninichedhu,
ninnichedhu,
ninnixedhu Definition
pipiu pitichedhu / su Ninnichedhu = su Bambinu
Synonyms e antonyms
nignu,
ninnedhu,
pipiu
Sentences
in sa butega de su mastruàscia s'intendhent pagos colpos de martedhu: unu bratzolu pro su nignighedhu e pro te, truncu immóbbile, una càscia
Translations
French
bambin,
l'Enfant Jésus
English
the infant Jesus
Spanish
niño
Italian
bambinèllo
German
kleines Kind.
nígnu , nm: ninnu Definition
(f. –a) pipiu piticu, si narat a su pipiu creschendho fintzes de una deghina de annos, pruschetotu tzerriandhodhu; su Bambinu, Cristos a pipiedhu / min. ninnedhu, ninnitu
Synonyms e antonyms
pipiu
/
Bambinu
Sentences
so cue cun sos nignos innotzentes moltos prima chi abbas sacrosantas de prima culpa los fatant lughentes ◊ sa mama, netendhe sa persone, a sos ninnos lis dat basos e consizos ◊ cun santa umilidade e riveréntzia impare a sos pastores e tres Rese adora tue puru s'innocéntzia de su Ninnu celeste, si bi crese!
2.
ninna mia bella, beni a mamma!
3.
s'istella si fiat parada aundi fiat su nignu Gesús
Surnames and Proverbs
smb:
Ninnu
Etymon
spn.
Translations
French
enfant
English
child
Spanish
niño
Italian
bimbo
German
Kind.
picínnu , agt, nm: pitzinnu Definition
chi o chie est piticu de tempus: si narat de pipiu, de piciocu, de giòvono, ma fintzes de tempus de sa vida
Synonyms e antonyms
giòvanu,
minore,
pàgiu,
piciocu,
pipiu,
pisedhu 3,
pisinnu
| ctr.
béciu,
mannu
Idioms
csn:
p. puzone = pisedhu bíschidu, botosu; su prus p. = su fizu minore; p. vatiu = criadura leada a fiza de ànima, itl. adottato
Sentences
is ómines picinnos furint richiamaos: in bidha abbarrànt s'arretore, su podestade, su potecàriu, is féminas, is bècios, is pipios e is macos ◊ candu fuia picinnedhu dèu festis custus giogus ◊ muzere mia pitzinna barant'annos tenet como…◊ sa bighina sua est de carchi annu prus pitzinna ◊ est morta pitzinna: teniat chimbanta bàtoro annos! ◊ tue ndh'as pagu piús de sessanta, za ses pitzinnu ancora: sighi e canta! (Sale)
2.
Mereu est mortu a pitzinnu: teniat vintinoe annos ebbia ◊ pitzinnos e pudhas imbrutant su logu
Surnames and Proverbs
smb:
Piccinnu, Picinnu
Etymon
ltn.
pisinnus
Translations
French
juvénile,
jeune,
enfant
English
juvenile,
youthful,
babe
Spanish
juvenil,
pequeño
Italian
giovanile,
bambino
German
jugendlich,
Kind.
pipía 1 , nf: popia,
pupia 1 Definition
criadura fémina minore, pitica; pupedha fintzes fata a giogu, de istràcios o àtera cosa (pipia de tzapu, de tzàpulu); mància orrúbia chi essit in cara a chie est tocau de binu; a logos dhu narant a su màgiu po incracare e firmare sa pedra faendho incodau / sa pipia de maju = màtulu de frores chi leat su Cumponidori de sa Sartíglia pro beneíghere sa zente; pipia de isparau = màtulu de ispàrau; pipia de cixirianu = ispiga de moriscu; pupia mannaghe = pupa manna de istràciu chi bogaiant in crufessone po fàere pròere…
Synonyms e antonyms
picinna,
pupa 1
/
cdh. stedha
/
damma
Sentences
custus funta unu babbu e una mama chi tenenta una pipia ◊ sa pipia torrat a domu e contat totu a sa mamma
2.
sas pupias no li serbint prus a zogare ca est manna ◊ giughiat duas pupias pro las dare a sas fizas ◊ fit ninnendhe popias de istratzu ◊ custas maias las faghiant a popia e lis ficaiant puntzas
3.
fiast prus bella de sa pipia de maju!
Surnames and Proverbs
smb:
Pipia, Pippia
Etymon
srd.
Translations
French
petite fille
English
child
Spanish
niña
Italian
bambina
German
Kind,
kleines Mädchen.
pipíu , nm, agt: pupiu Definition
criadura mascu, minoredha, o fintzes matuchedha ma sèmpere de pagos annos / su p. de tziu Làllara = ómine intradu in tempus, mannu, antzianu
Synonyms e antonyms
bibbigorredhu,
pisedhu 3,
pillosu 1
/
cdh. stedhu 1
/
minore
Sentences
bàsciu de s'ora no nascit pipiu ◊ fit una fémmina sola chin sete pipios ◊ su pipiu at iscapau a pei, at cumentzau a fuedhai ◊ est torrau a pipiu a fortza de becesa! ◊ a su pitzinnu su babbu l'at batidu unu pupiu de linna, a zogare
2.
depeus lassai dogna isperdítziu e avesai sa genti, finas de candu est pipia, a si acuntentai de su chi tenit
Surnames and Proverbs
smb:
Pipiu
/
prb:
àcua e frius annada de pipius
Translations
French
petit enfant,
enfant
English
babe
Spanish
niño
Italian
bimbo,
bambino,
infante
German
Kind.
pisédhu 3 , nm, agt Definition
su cristianu candho tenet pagos annos: si narat de su piciochedhu (fintzes pipiu no tropu piticu), de su piciocu matucu, de su giòvono, ma fintzes (solu coment'e agt.) de ómine mannu no tropu antzianu (a/c.: candho si chistionat cun àtere, medas o pagos o unu solu, si narat fintzes in fràsias de meravíglia in forma pl.)/ su p. podet èssere: bonu, minore, mannu, bellu, cabosu, malu, abbistu, síncheru, faularzu, atrividu, botosu, paghiosu, arrebbugiu, mauchedhu, e àteru
Synonyms e antonyms
bibbigorredhu,
pàgiu,
picinnu,
pipiu
/
giòvanu,
minore,
piciocu,
pilocu
| ctr.
béciu,
mannu
Sentences
sos pisedhos si daent a su zogu ca no tenent sos pidinos de sos mannos ◊ sos pisedhos minores… a s'asilo! ◊ a pisedhu fit unu rundhellu, ma a mannu at fatu una cambiada!…◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu
2.
no fit betzu meda: fit ancora pisedhu candho est mortu ◊ che tenet prus de setanta annos ma cumparit pisedha meda
3.
pisedhos mios, no bos faghet meraviza, custa cosa?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione, a si che colare a sa resone chentza ndhe àere!…
Surnames and Proverbs
smb:
Piseddu
Etymon
ltn.
pisinnus (cun àteru sufissu)
Translations
French
enfant,
jeune garçon
English
kid,
child
Spanish
niño,
chico
Italian
bambino,
ragazzino
German
Kind,
kleiner Junge.
púpu , nm Definition
pipiedhu de naschidórgiu, ma fintzes de calecunu annu / min. pupitu
Synonyms e antonyms
creadura,
criatone,
fizaredhu,
pipiu
Sentences
passendhe tremulades s'ervutza e sa foza che carignu innotzente de pupu risulanu ◊ ant àpidu su pupu apenas nadu ◊ anninnia, pupu bellu, chi ses bellu chei s'oro!
Etymon
ltn.
pupus
Translations
French
petit enfant
English
baby,
child
Spanish
criatura,
niño
Italian
bimbo
German
Kind.