acíva , nf: atziva Definizione
totu is trastos de una cojuada noa
Sinonimi e contrari
asciugàriu,
pannamenta
Frasi
còmpora cantu cheres note e die: arrecadas, collanas e acivas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trousseau de jeune fille
Inglese
trousseau
Spagnolo
ajuar,
equipo
Italiano
corrèdo da spòsa
Tedesco
Aussteuer.
asciugàriu , nm: sciugàriu Definizione
su bene, totu is trastos de sa cojuada noa: istrégiu, trastos, bestimentu, mobbília e àteru
Sinonimi e contrari
aciva,
ammanitzu,
pannamenta
Etimo
spn.
axuuar
Traduzioni
Francese
trousseau de jeune fille
Inglese
trousseau
Spagnolo
ajuar,
equipo
Italiano
corrèdo della spòsa
Tedesco
Aussteuer.
bícru , nm: bígiu,
bigru,
bigu,
biju,
bricu,
icru,
víciu Definizione
su fígiu o fedu de una baca candho est de pagu tempus, de naschidórgiu fintzes a una paja de meses, siat mascu o fémina / bicru marinu = igumarras, o lampu de igumarras / min. bighighedhu
Sinonimi e contrari
fricu
Frasi
sa baca nostra at fatu unu bellu bigru ◊ in beranu giogant allegros sos bígios ◊ sas bacas a irrúilos tucaiant pro allatare sos bigros
Etimo
ltn.
viclus
Traduzioni
Francese
jeune veau
Inglese
little calf
Spagnolo
ternero,
becerro
Italiano
vitellino
Tedesco
Kälbchen.
caboníscu , nm Definizione
pudhu piticu, su pudhighinu candho tenet pagos meses / c. de primu cantu = pudhitu; c. de àcua = zenia de puzone (gallinula chloropus); c. de murdegu = Cytinus hypocistus o rosa de murdegu (itl. ipocisto)
Sinonimi e contrari
cogoti,
coiscu
Frasi
is caboniscus funt bellus a fai arrustu ◊ bessiminci, innantis chi ti trotoxi su tzugu comenti a unu caboniscu! ◊ gei est unu caboniscu chi si pigat su friscu dógnia dí a mengianu cantendi! ◊ caboniscu béciu… bicu nou!
Terminologia scientifica
pzn
Traduzioni
Francese
jeune coq,
poulet
Inglese
cockerel,
chicken
Spagnolo
pollo
Italiano
gallétto,
póllo
Tedesco
Hähnchen.
dejúnu , nm, agt: deunu,
deunzu,
digiunu,
dijunzu,
diugnu,
diunu,
diunzu Definizione
su istare chentza papare; chi est chentza papare, chi no at papau / segare su deunzu = papai innantis de acabbai su tempus de su giaunu; èssere a sa deuna = chentza manigare, sentza de ai papau nudha de diora; faci de digiunu = isfaciu, légiu, mortu de fàmini (nau a menisprésiu)
Sinonimi e contrari
deinu 1,
giaugnu,
irgeunzu
/
geunu*,
giaúngiu,
irgeunzu,
irgiaúngiu
| ctr.
satzau
Frasi
est faghindhe su deunzu ◊ in chida santa fit sempre faghindhe peneténscia e in deunzu
2.
candho pesat sa boghe a sa deuna, no si devet permítere su paone, mancu brullendhe, a si pònnere afaca! ◊ custu binu lu podes bufare finas a sa diuna
Traduzioni
Francese
jeûne,
à jeûn
Inglese
fasting
Spagnolo
ayuno,
en ayunas
Italiano
digiuno
Tedesco
Fasten (Pl.),
nüchtern.
geúnu , agt, nm: ceunu,
giaunu,
giunu,
zeunu Definizione
chi no at papau, chi est chentza papare; su abbarrare chentza papare, a istògomo buidu / musca giauna = (in suspu) fiadu, cristianu ifadosu meda
Sinonimi e contrari
augiunu,
dejunu,
gigunu
/
gigunzu,
irgeunzu
| ctr.
irmurzadu,
pràndhidu,
chenadu,
satzau
Frasi
bi faghes mala figura che berveghe tenta a ruos, chi finit a sos concluos totu imbrutada e geuna! (G.A.Cossu)◊ issu geunu benit e geunu si che andhat
Etimo
lat.
jejunus
Traduzioni
Francese
jeûne
Inglese
fast (ing)
Spagnolo
ayuno
Italiano
digiuno
Tedesco
nüchtern,
Fasten.
giaúgnu , nm, agt: geunzu*,
giaúngiu,
giúngiu (gi-ún-giu)
giunzu (gi-ún-zu)
zaunzu Definizione
su istare chentza papare; nau de ccn., chi est chentza papare
Sinonimi e contrari
dejunu
Modi di dire
csn:
segai su g. = manigare o bufare carchi pagu de alimentu, a tales chi su zeunu, fintzas pro pagu o in carchi manera, resurtat tasidu; guardai su g. = fàghere su zeunu
Frasi
ómines e féminas in barantinu faghiant su zaunzu ◊ fae ónnia cenarba su giaugnu a pane e abba ◊ depis comunigai e guardai is giaúngius ◊ candu nc'est su giúngiu no nc'est bisóngiu de ingaúngiu!
2.
toca, pigadi unu bucone: no podes abbarrare giaúngia po tanti tempus!
Traduzioni
Francese
jeûne
Inglese
fasting
Spagnolo
ayuno
Italiano
digiuno
Tedesco
Fasten.
giòvanu , agt, nm: giòvono,
giòvonu,
giòvunu,
zòbanu Definizione
chi o chie est minore de tempus, no tanti mannu, nau de gente e fintzes de matedu e animales
Sinonimi e contrari
minore,
piciocu,
pisedhu 3
/
cdh. ciòanu
| ctr.
béciu,
becru,
mannu
Frasi
un'ànima no est ne giòvuna e ne bècia ◊ fit sanu e giòvunu in fortzas de istrumpai unu malloru ◊ sa giana prus giòvona at arregalau una launedha a su fradi prus piticu ◊ sa crassi prus giòvona mandada a fai sa guerra festus totus piciochedhus ◊ mama mia, mancai giòvona e forti, fut una fémina fiuda cun duas pipias de pesai
2.
su giòvono fut abbistu ◊ cussu fut su bisu de unu giòvanu ◊ custa est cosa chi poneus in iscritu po dha lassare a is giòvonos
Etimo
itl.
giovano
Traduzioni
Francese
jeune
Inglese
young (man)
Spagnolo
joven
Italiano
gióvane
Tedesco
jung.
moresínu , agt, nm: morisinu,
muresinu,
murisinu Definizione
de colore niedhudu, chi est in colore de mura; murighessa, genia de mata manna chi faet su frutu coment'e una mura
Sinonimi e contrari
moritu,
murenu
/
gersa,
morighessa
Frasi
po èssi muresina, ti stait sa seda celesti! ◊ sa baca muresina no portat ischina e allatat in fronti…◊ fiat murisinu de faci, teniat 1,65 de cantellu e una bella cabidhada de pilus
Terminologia scientifica
clr, mtm, Morus alba, M. nigra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brun,
jeune homme brun,
garçon brun
Inglese
brown,
swarthy,
mulberry (tree)
Spagnolo
pardo,
morera,
moral
Italiano
bruno,
morettino
Tedesco
dunkel,
Weißer oder Schwarzer Maulbeerbaum.
pedrigàna , nf: perdigana Definizione
pudhighinu de perdighe
Sinonimi e contrari
perdigolu
Etimo
ctl., spn.
perdigana
Traduzioni
Francese
perdreau,
jeune perdrix
Inglese
young partridge
Spagnolo
perdigón,
perdigana
Italiano
perniciòtto
Tedesco
Rebhühnchen.
piciochédhu , nm Definizione
pipiu matucu
Sinonimi e contrari
pilocu,
pisedhu 3
Frasi
is maistus depint imparai a is pitzochedhus a chistionai sa limba nosta
Traduzioni
Francese
jeune garçon
Inglese
little boy
Spagnolo
chiquito
Italiano
ragazzino
Tedesco
kleiner Junge.
pisédhu 3 , nm, agt Definizione
su cristianu candho tenet pagos annos: si narat de su piciochedhu (fintzes pipiu no tropu piticu), de su piciocu matucu, de su giòvono, ma fintzes (solu coment'e agt.) de ómine mannu no tropu antzianu (a/c.: candho si chistionat cun àtere, medas o pagos o unu solu, si narat fintzes in fràsias de meravíglia in forma pl.)/ su p. podet èssere: bonu, minore, mannu, bellu, cabosu, malu, abbistu, síncheru, faularzu, atrividu, botosu, paghiosu, arrebbugiu, mauchedhu, e àteru
Sinonimi e contrari
bibbigorredhu,
pàgiu,
picinnu,
pipiu
/
giòvanu,
minore,
piciocu,
pilocu
| ctr.
béciu,
mannu
Frasi
sos pisedhos si daent a su zogu ca no tenent sos pidinos de sos mannos ◊ sos pisedhos minores… a s'asilo! ◊ a pisedhu fit unu rundhellu, ma a mannu at fatu una cambiada!…◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu
2.
no fit betzu meda: fit ancora pisedhu candho est mortu ◊ che tenet prus de setanta annos ma cumparit pisedha meda
3.
pisedhos mios, no bos faghet meraviza, custa cosa?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione, a si che colare a sa resone chentza ndhe àere!…
Cognomi e Proverbi
smb:
Piseddu
Etimo
ltn.
pisinnus (cun àteru sufissu)
Traduzioni
Francese
enfant,
jeune garçon
Inglese
kid,
child
Spagnolo
niño,
chico
Italiano
bambino,
ragazzino
Tedesco
Kind,
kleiner Junge.
predischédhuru , nm Definizione
preideredhu, preide giòvono
Sinonimi e contrari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jeune prêtre
Inglese
young priest
Spagnolo
cura joven
Italiano
pretino
Tedesco
junger Priester.
tzintzèlla , nf: zinzella Sinonimi e contrari
bagadia,
donzella
Traduzioni
Francese
jeune fille
Inglese
damsel
Spagnolo
doncella
Italiano
donzèlla
Tedesco
Mädchen.