acetótu , avb: acitotu Definizione
aici etotu, su matessi, deasi/deosi etotu
Sinonimi e contrari
ateretante
Frasi
faidí pagai in cosa: po nosu andat bèni acetotu ◊ su piciochedhu est sétziu e sa sorri acitotu ◊ dèu puru nau acitotu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
également
Inglese
equally
Spagnolo
igualmente,
asimismo
Italiano
ugualménte
Tedesco
auch,
gleich,
in gleicher Weise
chiesisíat , prn Definizione
chie (si) siat, css. persona, chie si bògiat chi siat, unu/una bastat chi siat
Sinonimi e contrari
chincoi,
chinechisiat,
chinecoe,
chinisiollat,
siachisiat
/
chie,
chine
Frasi
chiesisiat podet fàghere una cosa goi ◊ chiesisiat chi cherfat intrare, catzachelu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui que ce soit,
n'importe qui
Inglese
anyone
Spagnolo
quienquiera,
cualquiera (que)
Italiano
chicchessìa,
chiùnque
Tedesco
wer auch immer.
chinechisíat , prn: chinisisiat,
cinecasiat Definizione
chie (si) siat, css. perssona
Sinonimi e contrari
chiesisiat,
chincoi,
chinecoe,
chinisiollat,
siachisiat
Frasi
chinisisiat chi dha nerit, custa cosa, est nendi una fàula!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
n'importe qui
Inglese
anybody
Spagnolo
quienquiera,
cualquiera (que)
Italiano
chiùnque
Tedesco
wer auch immer.
chinecòe , prn: cinecoe,
cinnecoi Definizione
chie (si) siat, css. persona
Sinonimi e contrari
chiacoi,
chiesisiat,
chincoi,
siachisíada
Frasi
siat chinecoe depet rispetare custa lè ◊ mutat a cinecoe, ma deo de domu no nce esso! (E.Nieddu)◊ bèngiat cinecoe ca a mimi no m’interessat!
Traduzioni
Francese
n'importe qui
Inglese
anyone
Spagnolo
quienquiera,
cualquiera (que)
Italiano
chiùnque
Tedesco
wer auch immer.
comentacòe , avb Definizione
in calesisiat manera
Sinonimi e contrari
comentecasiat,
comentesisiat
Frasi
a dónnia contu fàciat comentacoe!(E.Nieddu)
Traduzioni
Francese
de toute façon
Inglese
however
Spagnolo
de todas formas
Italiano
comùnque
Tedesco
wie auch immer.
comentecasíat , avb Definizione
de una css. manera
Sinonimi e contrari
comentacoe,
comentisiollat,
comentesisiat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de toute façon
Inglese
however
Spagnolo
de todas formas
Italiano
comùnque
Tedesco
wie auch immer.
itasisíat , prn, agt: itesisiat Definizione
ite siat chi siat, cale sisiat cosa, totu bastat chi siat
Sinonimi e contrari
itecasiat,
itecoe,
techi
/
calisiollat
Frasi
cussu tenit su diritu de arrocai itasisiat detzisioni nosta ◊ siat itesisiat, nos l’amus a coglire: inue bi ndhe mànigat duos bi ndhe at a manigare tres!
2.
s'allainamentu est imbrutamentu de itasisiat cadhotzímini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
quoi que,
n'importe quel
Inglese
whatever,
any
Spagnolo
cualquier
Italiano
checché,
qualsìasi,
qualùnque
Tedesco
was auch immer,
beliebig,
jeder.
macài , cng: macari,
mancai,
mancari,
mancaris,
mancarri Definizione
cng. cuncessiva = fintzes si: si manígiat cun su cong. presente e cun s'indicativu (presente o passau, e po tempus passau fintzes chentza predicau, arrisparmiandho deosi su chi s'itl. narat cun congiuntivu imperfetu)/ mancai siat!… = bell'e aici, mancai ti dh'apa nau, mancai dhu iscípias (sighis a fai coment'e a prima): si narat avertindho, e agiummai ammeletzandho, a unu, ma a bortas si narat fintzes in su sensu de própiu, de abberu, meda
Sinonimi e contrari
ancus,
belle,
cuntantu
Frasi
no si cherfeint tratennere a bustare, mancari mamma e babbu los aiant pregados che santos ◊ mancari chi no pigaiant a su palcu, sas féminas ant comintzadu a connòschere sa poesia paris cun sos ómines (M.Canu)◊ dhui nd'at de tremi e de fai oratzioni mancai siat unu bremi ◊ cussa domu si agataiat ancora, mancai isciarrocada ◊ a génuru no dh'ollu mancai si artzit a celu! ◊ mancari ricu, cussu no bogaiat mai unu sodhu! ◊ no ti dao nudha, mancari crebes! ◊ mancai piticarradhedhu iscidiat bèni ca de s'orcu no fadiat a si fidai ◊ sa buca no mi dha tupais, mancai mi gheteis a galera!
2.
funt abbillus e asuta asuta si dha timint e, mancai siat, no aturant trancuillus, no arribbit puru cancua sceda lègia
3.
at fatu un'iscutinada de abba mancari bella, difatis est totue currindhe
Etimo
itl.
macari
Traduzioni
Francese
bien que,
même si,
quand bien même
Inglese
although
Spagnolo
aunque
Italiano
ancorchè,
sebbène,
quantùnque
Tedesco
auch wenn,
obwohl,
obgleich.
ne , cng: nen,
ni,
nin Definizione
foedhu chi s'impreat candho s'idea de nega reguardat prus de una cosa, mescamente duas o prus cosas bistas coment'e contràrias o diferentes, e sèmpere apustis de s'avb. de nega no, non / a/c.: candho portat ainnanti foedhu chi cumènciat cun cunsonante de sonu mudóngiu (o àtera chi in posidura intervocàlica si narat lébia) no dha lassat cambiare e dh'afortit: no cherzo ne casu e ne pane = nr. necàsu, nepàne ◊ no narat e ne faghet = nonnàrat e nefàghet ◊ ni noi ni dexi = ninnòi niddèxi ◊ ni totu e ni pagu = nr. nitótu e nipàgu (contrariamente a sa régula de su sardu de is cunsonantes mudòngias; ma si cunsideret chi ne benit de su ltn. nec e duncas acabbaiat cun cunsonante, comente de su restu acabbat fintzes sa forma nen)
Frasi
no bi andhamus ne deo e ne tue, ne oe e ne cras, ne como e ne posca ◊ Nostra Sennora fit pòvera e no possediat nen poledhu, nen cabadhu ◊ nen perdo e nen balanzo ◊ no podia andai ni ainnantis ni acoa ◊ custa cosa no est ni bella e ni bona ◊ custu mànigu no est ne bambu e ne salidu, ma zustu ◊ no mirat ne a birde ne a sicu ◊ cust'isposóriu no si depit fai, ne cras e ne mai ◊ non pigu nin pagu nin totu
Etimo
ltn.
nec
Traduzioni
Francese
ni
Inglese
neither,
nor
Spagnolo
ni
Italiano
né
Tedesco
und nicht,
auch nicht,
noch,
weder… noch.
nemmàncu , cng, avb: nimmancu Definizione
coment'e cng. aciunghet unu foedhu po significare chi mancat cussu puru; coment'e avb. giaet prus fortza a un'àteru avb. de nega
Sinonimi e contrari
mancu
| ctr.
finces
Frasi
dh’apo a crede chi no eis inténdhiu nemmancu is trumbas de su postale?!…◊ candu si chistionat de custas cosas depis tenni s'arbítiu de no dha nomenai nimmancu, a sa bonànima de mamma!
2.
issu cheriat bèndhere e tue depias comporare, non fis nemmancu furandhe!
Etimo
itl.
nemmanco
Traduzioni
Francese
non plus
Inglese
neither,
nor
Spagnolo
ni,
tampoco,
ni siquiera
Italiano
neppure,
nemméno
Tedesco
nicht einmal,
auch nicht.
noantàmas , cng: nointamas,
nointames,
nointàmene,
nontamus,
notammis Definizione
(cng. cuncessiva) genia de foedhu chi giaet un'idea de cosa contrària: cun totu cussu…, no solu de…, no solu no…; po giare prus fortza a su chi si narat, s'impreat coment'e po repitire unu foedhu / noantamas de... antzis = no de..., no solu… antzis, fintzas
Sinonimi e contrari
tamen*,
mancumale,
prusaprestu
/
cdh. nointamu
Frasi
nointamas sas cosas sunt andhadas a su revessu (G.Ruju)◊ si est cugudhadu in cara che batia frisca, nointamas l'ant connotu ◊ no apo mai crétidu in cussos contos, nointamas in su pessamentu mi prammizaia totu sas naravellas intesas dai sos mannos
2.
nointamas at faedhadu male de me, ma de tota s'eréntzia ◊ nointames de sere a cadhu a sa nuda, no rezo mancu in sedha! ◊ nointamen de mi frimmare, devia andhare piús lestru ◊ notammis a no torrare a nàrrere nudha, ma fut issu etotu a andhare in agiudu a chie ndhe teniat bisóngiu
3.
no solis ant bidu sa pupa de s'ómine, ma l'ant finas connotu, nointamas!
Traduzioni
Francese
cependant,
malgré,
néanmoins
Inglese
in spite of,
however
Spagnolo
sin embargo,
a pesar de
Italiano
tuttavìa,
nonostante,
nondiméno
Tedesco
auch wenn,
obwohl,
trotzdem.
péri , avb, cng Definizione
foedhu chi giaet s'idea de àteru puru, de calecuna cosa in prus
Sinonimi e contrari
finces,
puru
/
mancari
Frasi
peri pro custu sufrides ◊ s'arti ciai dha peri tenia, ma cun custa maladia no potzu prus trabballai ◊ in atru mi peri sarbu, ma in fàulas no soi capassu ◊ ses peri mannu, ma pares minore ◊ a issu is brullas dhi peri degiant ◊ che los aiant ispossibios peri de sa volontade
2.
peri si annas tui, noso no annamus! ◊ pro mor'e Deu, dàdemi unu cantu de pane, peri chi siat asseadu o in pipinidas!
Etimo
ltn.
per
Traduzioni
Francese
aussi
Inglese
too,
also
Spagnolo
también
Italiano
pure,
anche
Tedesco
auch.
púru , avb Definizione
foedhu chi giaet s'idea de àteru a prus de calecuna cosa o tanti (ma a bortas si narat coment'e po giare prus fortza): si ponet sèmpere apustis de s'elementu chi modíficat
Sinonimi e contrari
fena,
fenta,
fentzamentas,
finces,
intas,
peri
Modi di dire
csn:
no siat chi…, puru! = de is bortas!… (nau candu no dhoi at própiu nudha de timi); o puru… = o fintzas
Frasi
andhat bene custu e cussu puru ◊ sa língua est una sienda chi depeus intregai a fillus e a nebodis puru ◊ cudha puru est iscòncia… e no mi podit acumpangiai! ◊ cudhu puru, mischinu, ite podet fàghere a sa sola? ◊ no m'iscuncodrist su sànguni, tui puru!
2.
daebbilu su chi cheret, no siat chi s'istrumet, puru!…◊ ita ndi fais de custa cosa? No ti serbat po is fillus, puru!…◊ no siat chi puru li serbat a carchi cosa!…◊ torrabbila custa cosa, no siat chi li serbat, puru!◊ za fit ora de ricuire! Inuve che fis, puru?
Traduzioni
Francese
aussi,
même
Inglese
also,
too
Spagnolo
además,
también
Italiano
pure,
altresì
Tedesco
auch,
außerdem,
sogar.