acetótu , avb: acitotu Definizione
aici etotu, su matessi, deasi/deosi etotu
Sinonimi e contrari
ateretante
Frasi
faidí pagai in cosa: po nosu andat bèni acetotu ◊ su piciochedhu est sétziu e sa sorri acitotu ◊ dèu puru nau acitotu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
également
Inglese
equally
Spagnolo
igualmente,
asimismo
Italiano
ugualménte
Tedesco
auch,
gleich,
in gleicher Weise
aguàle, aguàli , agt: auguale,
iguale,
oguale,
uguale Definizione
chi tenet is matessi calidades, mannària e àteros piessignos de un'àteru, chi no dhue at diferéntzia tra unu e àteru, ma si narat fintzes in su sensu de si assimbigiare deasi meda de èssere unu lintu e pintu s'àteru; coment'e símbulu si ponet / = /
Sinonimi e contrari
cabale,
chepare
Frasi
est sèmpere a s'artiefala faghendhe tzocos aguales cun sas iscarpas ◊ custos duos sunt aguales in totu ◊ sa fiza est aguale a sa mama ◊ in presone sas dies sunt totu auguales ◊ fuant agualis a su babbu tot'a is duus
2.
nau ch'in su mundu no tenis aguali!
Etimo
itl.t
aguale
Traduzioni
Francese
égal
Inglese
equal
Spagnolo
igual
Italiano
uguale
Tedesco
gleich.
cabàle , agt Definizione
chi leat o balet su matessi tanti, chi torrat apare, chi tenet sa matessi mannària, artària, chi est cantepare, fintzes chi est totunu / dare contos cabales = precisos, giustos
Sinonimi e contrari
cantepare,
giustu,
guale
Frasi
nois duos no semus cabales ◊ teniat unu giú, una prendha: fint duos boes cabales ◊ a totu su mundhu at brotadu frutu de gràtzias cabale ◊ no est semper chi su resultadu est cabale a su disizu
Etimo
ctl., spn.
cabal
Traduzioni
Francese
exact
Inglese
right,
o.k
Spagnolo
cabal
Italiano
esatto,
giusto,
pari
Tedesco
richtig,
gleich.
chítu 1 , agt Definizione
chi est a paris, nau de dépidos de css. genia / como semus chitos = semus a paris, semus patos, no ti depo e no mi depes nudha
Sinonimi e contrari
patu
Frasi
e como, cun su chi ti apo dadu, chitos semus?
Cognomi e Proverbi
prb:
chie pagat oe est chitu cras
Etimo
ctl., spn.
quiti, quite
Traduzioni
Francese
égal
Inglese
equal
Spagnolo
quito
Italiano
uguale,
pari
Tedesco
gleich.
comogòmo , avb Definizione
immoi immoi, calecunu minutu faet deasi pag'ora de no pòdere nàrrere tandho), ma fintzes própriu in custu momentu
Sinonimi e contrari
antoras,
issara,
maitotu,
paghessora,
tandhodandho
Frasi
nos namus peràulas mai nadas, nàschidas comogomo intro de su coro ◊ che est essidu comogomo: azummai faghiaizis paris isse essindhe e tue intrendhe ◊ comogomo fis rindhe e como ses pranghindhe: ello macu ses?! ◊ comogomo ses a mesudie e luego a sero!
2.
l'apo connota sempre malàida, cussa fémina: comogomo at a sanare, issa!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
il y a un instant
Inglese
just now
Spagnolo
hace poco
Italiano
un àttimo fà,
testé
Tedesco
jetzt gleich.
cumpàgnu , nm, agt: cumpàngiu,
cumpantzu,
cumpanzu Definizione
chie o fintzes cosa chi istat o andhat impare cun calecunu àteru (o àtera cosa) po calecunu motivu, o chi si podet pònnere impare; fintzes chi est oguale o chi assimbígiat a un'àteru
Modi di dire
csn:
avb. èssere a cumpanzos = zenia de sótziu, tènnere bestiàmine o triballu a cumone; èssere o istare a cumpanzinu (nadu de ómine e de fémina) = amigados, paris che maridu e muzere ma chentza cojados; mermos cumpanzos = mermu chi dhoi est a una parti e a s'àtera de su corpus (itl. antímero); zogare a cumpanzos = in su giogu de is cartas, giogai a duus a duus, duus contras a duus àterus (ma sempri, giogai assumancus in duus)
Frasi
chie no ischit est cumpanzu de su tzegu ◊ custu mermu est cumpagnu de s'àteru ◊ aiat cumbidau a bènnere totu sos cumpanzos de su fizu ◊ tra cumpagnos fora de iscola faedhaiamus su sardu
2.
cun tegus semus cumpanzos de triballu, de iscola ◊ non telèfonas a unu cumpantzu de pitzinnia solu ca as de travagliare?! ◊ custas sabbatas no sunt cumpàngias ◊ custa cartzita est sa cumpanza de cussa
3.
Fulana nachi si ch’est fuida a cumpanzinu cun Bodale ◊ si tratenet in s'oru de sa ziminera pessendhe a s’incràs, cun su fogu a cumpanzinu ◊ candu is crabaxus furiant a cumpàngius depiant mesurai su lati chi mulliant
Cognomi e Proverbi
prb:
chini tenit cumpàngiu tenit meri
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
autre (d'une paire),
copain,
collègue
Inglese
the same,
fellow
Spagnolo
compañero,
colega
Italiano
compagno,
collèga
Tedesco
Gefährte,
gleich.
lindepíntu , agt: lintepintu Definizione
lintu e pintu: chi est precisu precisu che un'àteru, chi si assimbígiat meda meda
Sinonimi e contrari
pentifilau,
pintellintu,
provincu
Frasi
custu pisedhu est lintepintu su babbu ◊ filla mia est linta e pinta dèu candu fiu picioca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
parfaitement pareil,
identique
Inglese
perfectly similar
Spagnolo
idéntico,
muy parecido
Italiano
perfettaménte sìmile
Tedesco
völlig gleich,
identisch.
luèco , avb: alluegus,
illuegu,
luego,
luegu,
luegus Definizione
de innoghe a pag'ora, pag'ora o un'iscuta apustis, fintzes deretu, chentza ibertare nudha / luego luego = deretu, itl. immediataménte; luegu pesau, luegu crocau, luegu andau = apenas pesadu, corcadu, andhadu, luego deretu apustis; apo fatu luego = apu fatu impressi, coitendi, su chi fui fendi, su chi depia fai; apo luego fatu = seu acanta de acabbai su chi seu fendi
Sinonimi e contrari
acoitu,
luegamente
Frasi
no istes a s'allora allora: beni luego! ◊ li at pedidu cosa e luego bi l'at dada ◊ cras andhamus a Núoro ma torramus luego ◊ bi so andhadu e mi at pagadu luego ◊ sa mama no aiat abbertu mancu buca chi su fizu luego ch'est curtu (G.Ruju)
Etimo
spn.
luego
Traduzioni
Francese
tout de suite,
immédiatement,
aussitôt,
vite
Inglese
at once
Spagnolo
enseguida,
pronto
Italiano
sùbito,
prèsto
Tedesco
sofort,
bald,
gleich,
schnell.
mantéssi , agt, prn, avb: matessi,
matéssiu Definizione
chi no est àteru, chi no est diferente (chentza cambiamentu de sing. a pl. e ne de m. a f.); impreau coment'e avb. inditat manera, in su sensu de deasi etotu, chentza diferéntzia (èssere su m.)
Sinonimi e contrari
acitotu,
atotu
Frasi
si aimus postu su mantessi tempus pro zogare e istudiare aimus ischidu a Kant chei s'abba ◊ amus bidu sos matessi ómines, sas matessi féminas ◊ resessint a numenare in sa matessi manera sas matessi cosas ◊ babbu e fillu s'infriscant pighendi s'àcua de su matessi lavamanu ◊ sa luna giogàt in su celu luxendu e a su matessi tempus isprighendusia in d-una lacunedha de àcua
2.
su matessi chi at faedhadu a tie at faedhadu a mie ◊ custos sunt sos matessi chi amus bidu in cudhane ◊ deo so su matessi chi tue as chistionadu s'annu passadu
3.
sa lughe est paga ma lezo su matessi ◊ isse at fatu goi, e tue su matessi! ◊ fintzas si est de deris, su pane, lu cherzo su matessi ◊ andhe deo o andhes tue, pro contu meu est su matessi ◊ che a tie mantessi sunt bolados sos annos mios (F.Sechi)
Etimo
ctl.
mateix
Traduzioni
Francese
même (adj.),
lela même (pron),
exactement,
justement,
vraiment (adv.),
tout de même,
quand même
Inglese
same,
equally,
-self
Spagnolo
mismo
Italiano
medésimo,
stésso,
pròprio,
ugualménte
Tedesco
gleich.
parinàle , agt, nm Definizione
chi o chie est a paris, paris, cant'e pare a un'àteru in calecuna cosa
Sinonimi e contrari
cantepare,
guale,
parinzu,
parívile
Frasi
isse est parinale meu ◊ sa domínica imbeniente su massaju irrichidu si ammàniat pro annare a catza cun parinales suos ◊ sa nave ti aprontamus pro tucare cun remadores chi sos parinales aterue no podes agatare ◊ sas dentes de custa crae sont parinales a sas de cussa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
égal
Inglese
equal
Spagnolo
igual
Italiano
uguale,
pari
Tedesco
gleich,
Gleiche.
parínzu , agt, nm Definizione
nau de logu, chi est in paris, parighinu, bàsciu; chi est totu de unu matessi andhare; unu tretu o logu in paris
Sinonimi e contrari
parinale,
parívile
/
pàrina,
paris,
pàtiu
3.
fio camminandhe in custu parinzu mannu tra su sàrtiu de Lei e de bidha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plane,
égal
Inglese
equal
Spagnolo
igual,
liso
Italiano
pari,
omogèneo
Tedesco
gleich,
gleichartig.
pentifilàu , agt: pintefilau Definizione
chi est precisu precisu che un'àteru
Sinonimi e contrari
lindepintu,
pintellintu,
spinditu,
ténticu
Traduzioni
Francese
identique
Inglese
exactly alike
Spagnolo
idéntico
Italiano
perfettaménte idèntico
Tedesco
völlig gleich,
identisch.