Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acetótu , avb: acitotu Definitzione aici etotu, su matessi, deasi/deosi etotu Sinònimos e contràrios ateretante Frases faidí pagai in cosa: po nosu andat bèni acetotu ◊ su piciochedhu est sétziu e sa sorri acitotu ◊ dèu puru nau acitotu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu également Ingresu equally Ispagnolu igualmente, asimismo Italianu ugualménte Tedescu auch, gleich, in gleicher Weise

aguàle, aguàli , agt: auguale, iguale, oguale, uguale Definitzione chi tenet is matessi calidades, mannària e àteros piessignos de un'àteru, chi no dhue at diferéntzia tra unu e àteru, ma si narat fintzes in su sensu de si assimbigiare deasi meda de èssere unu lintu e pintu s'àteru; coment'e símbulu si ponet / = / Sinònimos e contràrios cabale, chepare Frases est sèmpere a s'artiefala faghendhe tzocos aguales cun sas iscarpas ◊ custos duos sunt aguales in totu ◊ sa fiza est aguale a sa mama ◊ in presone sas dies sunt totu auguales ◊ fuant agualis a su babbu tot'a is duus 2. nau ch'in su mundu no tenis aguali! Ètimu itl.t aguale Tradutziones Frantzesu égal Ingresu equal Ispagnolu igual Italianu uguale Tedescu gleich.

cabàle , agt Definitzione chi leat o balet su matessi tanti, chi torrat apare, chi tenet sa matessi mannària, artària, chi est cantepare, fintzes chi est totunu / dare contos cabales = precisos, giustos Sinònimos e contràrios cantepare, giustu, guale Frases nois duos no semus cabales ◊ teniat unu giú, una prendha: fint duos boes cabales ◊ a totu su mundhu at brotadu frutu de gràtzias cabale ◊ no est semper chi su resultadu est cabale a su disizu Ètimu ctl., spn. cabal Tradutziones Frantzesu exact Ingresu right, o.k Ispagnolu cabal Italianu esatto, giusto, pari Tedescu richtig, gleich.

chítu 1 , agt Definitzione chi est a paris, nau de dépidos de css. genia / como semus chitos = semus a paris, semus patos, no ti depo e no mi depes nudha Sinònimos e contràrios patu Frases e como, cun su chi ti apo dadu, chitos semus? Sambenados e Provèrbios prb: chie pagat oe est chitu cras Ètimu ctl., spn. quiti, quite Tradutziones Frantzesu égal Ingresu equal Ispagnolu quito Italianu uguale, pari Tedescu gleich.

comogòmo , avb Definitzione immoi immoi, calecunu minutu faet deasi pag'ora de no pòdere nàrrere tandho), ma fintzes própriu in custu momentu Sinònimos e contràrios antoras, issara, maitotu, paghessora, tandhodandho Frases nos namus peràulas mai nadas, nàschidas comogomo intro de su coro ◊ che est essidu comogomo: azummai faghiaizis paris isse essindhe e tue intrendhe ◊ comogomo fis rindhe e como ses pranghindhe: ello macu ses?! ◊ comogomo ses a mesudie e luego a sero! 2. l'apo connota sempre malàida, cussa fémina: comogomo at a sanare, issa!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu il y a un instant Ingresu just now Ispagnolu hace poco Italianu un àttimo fà, testé Tedescu jetzt gleich.

cumpàgnu , nm, agt: cumpàngiu, cumpantzu, cumpanzu Definitzione chie o fintzes cosa chi istat o andhat impare cun calecunu àteru (o àtera cosa) po calecunu motivu, o chi si podet pònnere impare; fintzes chi est oguale o chi assimbígiat a un'àteru Maneras de nàrrere csn: avb. èssere a cumpanzos = zenia de sótziu, tènnere bestiàmine o triballu a cumone; èssere o istare a cumpanzinu (nadu de ómine e de fémina) = amigados, paris che maridu e muzere ma chentza cojados; mermos cumpanzos = mermu chi dhoi est a una parti e a s'àtera de su corpus (itl. antímero); zogare a cumpanzos = in su giogu de is cartas, giogai a duus a duus, duus contras a duus àterus (ma sempri, giogai assumancus in duus) Frases chie no ischit est cumpanzu de su tzegu ◊ custu mermu est cumpagnu de s'àteru ◊ aiat cumbidau a bènnere totu sos cumpanzos de su fizu ◊ tra cumpagnos fora de iscola faedhaiamus su sardu 2. cun tegus semus cumpanzos de triballu, de iscola ◊ non telèfonas a unu cumpantzu de pitzinnia solu ca as de travagliare?! ◊ custas sabbatas no sunt cumpàngias ◊ custa cartzita est sa cumpanza de cussa 3. Fulana nachi si ch’est fuida a cumpanzinu cun Bodale ◊ si tratenet in s'oru de sa ziminera pessendhe a s’incràs, cun su fogu a cumpanzinu ◊ candu is crabaxus furiant a cumpàngius depiant mesurai su lati chi mulliant Sambenados e Provèrbios prb: chini tenit cumpàngiu tenit meri Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu autre (d'une paire), copain, collègue Ingresu the same, fellow Ispagnolu compañero, colega Italianu compagno, collèga Tedescu Gefährte, gleich.

lindepíntu , agt: lintepintu Definitzione lintu e pintu: chi est precisu precisu che un'àteru, chi si assimbígiat meda meda Sinònimos e contràrios pentifilau, pintellintu, provincu Frases custu pisedhu est lintepintu su babbu ◊ filla mia est linta e pinta dèu candu fiu picioca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu parfaitement pareil, identique Ingresu perfectly similar Ispagnolu idéntico, muy parecido Italianu perfettaménte sìmile Tedescu völlig gleich, identisch.

luèco , avb: alluegus, illuegu, luego, luegu, luegus Definitzione de innoghe a pag'ora, pag'ora o un'iscuta apustis, fintzes deretu, chentza ibertare nudha / luego luego = deretu, itl. immediataménte; luegu pesau, luegu crocau, luegu andau = apenas pesadu, corcadu, andhadu, luego deretu apustis; apo fatu luego = apu fatu impressi, coitendi, su chi fui fendi, su chi depia fai; apo luego fatu = seu acanta de acabbai su chi seu fendi Sinònimos e contràrios acoitu, luegamente Frases no istes a s'allora allora: beni luego! ◊ li at pedidu cosa e luego bi l'at dada ◊ cras andhamus a Núoro ma torramus luego ◊ bi so andhadu e mi at pagadu luego ◊ sa mama no aiat abbertu mancu buca chi su fizu luego ch'est curtu (G.Ruju) Ètimu spn. luego Tradutziones Frantzesu tout de suite, immédiatement, aussitôt, vite Ingresu at once Ispagnolu enseguida, pronto Italianu sùbito, prèsto Tedescu sofort, bald, gleich, schnell.

mantéssi , agt, prn, avb: matessi, matéssiu Definitzione chi no est àteru, chi no est diferente (chentza cambiamentu de sing. a pl. e ne de m. a f.); impreau coment'e avb. inditat manera, in su sensu de deasi etotu, chentza diferéntzia (èssere su m.) Sinònimos e contràrios acitotu, atotu Frases si aimus postu su mantessi tempus pro zogare e istudiare aimus ischidu a Kant chei s'abba ◊ amus bidu sos matessi ómines, sas matessi féminas ◊ resessint a numenare in sa matessi manera sas matessi cosas ◊ babbu e fillu s'infriscant pighendi s'àcua de su matessi lavamanu ◊ sa luna giogàt in su celu luxendu e a su matessi tempus isprighendusia in d-una lacunedha de àcua 2. su matessi chi at faedhadu a tie at faedhadu a mie ◊ custos sunt sos matessi chi amus bidu in cudhane ◊ deo so su matessi chi tue as chistionadu s'annu passadu 3. sa lughe est paga ma lezo su matessi ◊ isse at fatu goi, e tue su matessi! ◊ fintzas si est de deris, su pane, lu cherzo su matessi ◊ andhe deo o andhes tue, pro contu meu est su matessi ◊ che a tie mantessi sunt bolados sos annos mios (F.Sechi) Ètimu ctl. mateix Tradutziones Frantzesu même (adj.), lela même (pron), exactement, justement, vraiment (adv.), tout de même, quand même Ingresu same, equally, -self Ispagnolu mismo Italianu medésimo, stésso, pròprio, ugualménte Tedescu gleich.

parinàle , agt, nm Definitzione chi o chie est a paris, paris, cant'e pare a un'àteru in calecuna cosa Sinònimos e contràrios cantepare, guale, parinzu, parívile Frases isse est parinale meu ◊ sa domínica imbeniente su massaju irrichidu si ammàniat pro annare a catza cun parinales suos ◊ sa nave ti aprontamus pro tucare cun remadores chi sos parinales aterue no podes agatare ◊ sas dentes de custa crae sont parinales a sas de cussa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu égal Ingresu equal Ispagnolu igual Italianu uguale, pari Tedescu gleich, Gleiche.

parínzu , agt, nm Definitzione nau de logu, chi est in paris, parighinu, bàsciu; chi est totu de unu matessi andhare; unu tretu o logu in paris Sinònimos e contràrios parinale, parívile / pàrina, paris, pàtiu 3. fio camminandhe in custu parinzu mannu tra su sàrtiu de Lei e de bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plane, égal Ingresu equal Ispagnolu igual, liso Italianu pari, omogèneo Tedescu gleich, gleichartig.

pentifilàu , agt: pintefilau Definitzione chi est precisu precisu che un'àteru Sinònimos e contràrios lindepintu, pintellintu, spinditu, ténticu Tradutziones Frantzesu identique Ingresu exactly alike Ispagnolu idéntico Italianu perfettaménte idèntico Tedescu völlig gleich, identisch.