aprèsse, aprèssi , avb Definitzione
a presse: de innoghe a pagu, chentza istentare
Sinònimos e contràrios
lueco
Frases
custa cosa cheret fata apresse, ca sinono si che andhat male ◊ apressi nos eus a biri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bientôt
Ingresu
very soon
Ispagnolu
pronto,
enseguida
Italianu
fra pòco,
prèsto
Tedescu
bald.
chíci , avb, nm, agt: chício,
chissi,
chito,
chitzi,
chitzo,
chitzu 1 Definitzione
nau de tempus, ora antibitzada, chi benit innanti a cunfrontu de un'àtera calesiògiat ora de sa die, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima po s'ora chi si costumat a si ndhe pesare / min. chitzixedhu = su mengianu a bonora, chito meda, chito chito
Sinònimos e contràrios
cisso
| ctr.
trigadiu,
taldu
Maneras de nàrrere
csn:
chito chito = a chitzi meda; in chitzi = a su chitzi; chitzi mannu = chito meda; a parte de chitzu = candho comintzat a èssere chito, su manzanu, chito etotu
Frases
aisetade, tantu est chito! ◊ mi parit chitzixedhu, ancora! ◊ poburitu de mei, chi seu ghimallendi de chitzi mannu fintzas a merí! ◊ bae como, gai torras chito ◊ istasero mi che corco chito ca manzanu peso a sas bàtoro ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ che semus essidos chito chito a múrghere sa robba
2.
fint móvidos su chito ◊ andas dónnia chitzi a iscurtai sa missa ◊ mammai est pesada de chitzi mannu ◊ Antoni cussu chitzi ci fiat essiu po andai a cassa ◊ issu partit a su chitzu po andai a su sartu
3.
una manzana chita che la ponzei currendhe in su casifíciu
Sambenados e Provèrbios
prb:
si cheres vívere sanu pesa chito su manzanu
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
ltn.
cito/citius
Tradutziones
Frantzesu
de bonne heure,
tôt
Ingresu
early
Ispagnolu
pronto
Italianu
prèsto,
di buonóra
Tedescu
früh.
císso, císsu , avb: citzu,
gissu Definitzione
chitzo, a bon'ora, tempus antibitzau si est postu apare cun àter'ora apustis, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima (fintzes innanti de abbrèschere)
Sinònimos e contràrios
chici*
| ctr.
taldu,
trigadiu
Frases
est ancora iscuriu candu a cissu mi ndi pesu ◊ su fixu est torrau custu citzu ◊ tocat a si ndi pesai a cissu po acodiri a pigai su postali
Terminologia iscientìfica
tpc
Tradutziones
Frantzesu
tôt,
de bonne heure
Ingresu
early
Ispagnolu
pronto,
temprano
Italianu
prèsto
Tedescu
früh.
desucúnas , avb: desuncuna,
desuncunas Definitzione
de un'improntu, de irbotu, de botu, de repenti, a s'ispessada
Sinònimos e contràrios
desupetoni,
induninduna,
totinduna
Frases
bella madixedha, ti poniast in is pértias de sermentu e desuncuna ti fuias ◊ sa morti est arribbada desuncuna ◊ si ndi fiat istrantaxau desuncuna coment'e una molla ◊ si fiat firmau de suncuna totu ispantau e iat fatu cuatru passus a coa ◊ sa tristesa de sucunas ndi dhi fuat torrada a apillai in sa faci
Tradutziones
Frantzesu
soudainement
Ingresu
suddenly
Ispagnolu
de repente,
de pronto
Italianu
improvvisaménte
Tedescu
plötzlich.
léstru , agt, nm, avb: lestu,
lésturu Definitzione
chi o chie faet o si movet impresse, in pag'ora, in pagu tempus: s'impreat coment'e agt. e coment'e avb. (ma cuncordat che a s'agt. etotu)/ avb.: a sa lestra = in lestresa; crèsciri a lestru (allestru), de lestru = impresse; a lestru = a presse, luego
Sinònimos e contràrios
fruscu 1
| ctr.
adasiau,
cagallente,
immajonadu
Frases
est lestru faghindhe sa cosa: no istat duiddui, no! ◊ isse est lestru manighendhe e lestru triballendhe ◊ est lesta lesta, che pisci in logu de festa ◊ est lésturu che unu gatu, che focu, che lampu, che furitu, che balla de iscupeta ◊ cantu bramo in s'ispàtziu bolare comente lestru est su pensamentu!
2.
su mundhu est de sos lestros
3.
a lestru o a tardu at a bènnere ◊ si poniant a lestu un'isciallu acapiau in conca e fuiant, cun s'afinu in su gúturu ◊ faghe lestru!, faghide lestros! ◊ si caminamus lestros assuprimus chito
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
rapide
Ingresu
swift
Ispagnolu
rápido,
pronto
Italianu
lèsto,
svèlto,
sollécito
Tedescu
flink.
luèco , avb: alluegus,
illuegu,
luego,
luegu,
luegus Definitzione
de innoghe a pag'ora, pag'ora o un'iscuta apustis, fintzes deretu, chentza ibertare nudha / luego luego = deretu, itl. immediataménte; luegu pesau, luegu crocau, luegu andau = apenas pesadu, corcadu, andhadu, luego deretu apustis; apo fatu luego = apu fatu impressi, coitendi, su chi fui fendi, su chi depia fai; apo luego fatu = seu acanta de acabbai su chi seu fendi
Sinònimos e contràrios
acoitu,
luegamente
Frases
no istes a s'allora allora: beni luego! ◊ li at pedidu cosa e luego bi l'at dada ◊ cras andhamus a Núoro ma torramus luego ◊ bi so andhadu e mi at pagadu luego ◊ sa mama no aiat abbertu mancu buca chi su fizu luego ch'est curtu (G.Ruju)
Ètimu
spn.
luego
Tradutziones
Frantzesu
tout de suite,
immédiatement,
aussitôt,
vite
Ingresu
at once
Ispagnolu
enseguida,
pronto
Italianu
sùbito,
prèsto
Tedescu
sofort,
bald,
gleich,
schnell.
premedíu, premedívu , agt, avb: primadiu,
primariu,
primidibu,
primidiu,
primidivu,
primitiu,
primmadiu,
primmariu,
primmediu Definitzione
nau pruschetotu de matedu, erbas o frutos chi creschent (ma si podet nàrrere de gente puru), chi funt is primos, chi benint allestru, fintzes innanti de su tempus issoro (a/c.: fintzes candho su foedhu tenet valore de avb. si ponet coment'e un'agt.); fintzes ora antibitzada, innanti, a cunfrontu de un'àtera
Sinònimos e contràrios
cabidraxu,
incàbudu,
primadiarzu
/
cdh. primarincu
| ctr.
coàinu,
coinàlgiu,
redadiu,
sagotzianu
Frases
sa méndhula primmaria est in fiore ◊ falaiant su manzanu a s'altzada de s'istella primmaria ◊ dhi at mandau cincu figus primarias ◊ sa mela de Santuanni est mela primaria ◊ premediu meda, ocannu, s'istiu! ◊ cussas pinturas no mi piaghiant meda ca no fia capatze de ndhe cumprèndhere s'alte primidia (P.Gajas)
2.
sos laores ant fatu premedios ◊ ancora est premediu a betare basolu ◊ in làmpadas mi chirco messonzu de orju ca fachet primidibu ◊ aiat próitu e a capitanni su terrinu fit rúpitu primitiu
3.
premediu ti ndhe ses bénnidu: aite ti ndhe ghiraias goi chito?! ◊ no ti che andhes premediu, a su dutore, ca tantu innantis de cudh'ora no abberit!
Ètimu
ltn.
primitivus
Tradutziones
Frantzesu
précoce,
hâtif
Ingresu
early,
timely
Ispagnolu
temprano,
pronto
Italianu
primatìccio,
precòce,
tempestivo,
anzitèmpo
Tedescu
frühreif,
rechtzeitig.