arretepuntànti , agt Definitzione
chi andhat deretu a css. logu o discursu o iscopu cun cóidu e decisione
Tradutziones
Frantzesu
tout droit
Ingresu
straight
Ispagnolu
rápido
Italianu
difilato
Tedescu
geradeaus.
críspu , agt: grispu Definitzione
nau de una cosa a su chi paret passandhodhi sa manu in pitzu, chi arreschet unu pagu, arrasigat, chi no est lisa o bene dereta; nau de su mòvere, o de su fàere, chi est lestru, cun fortza
Sinònimos e contràrios
arraspinosu,
arraspiosu,
faratzosu,
rafiganzosu,
raspitzu
/
càdriu,
chíbbalu,
chídrinu,
intrusciadu,
lestru
| ctr.
lísiu
/
acalamau,
lenu
Maneras de nàrrere
csn:
dàrendhe una crispa una lena = donaindi una frida e una callenti, fai una cosa chi dispraxit e una chi praxit, una mala e una bona, una lègia e una bella; fai passu c. = cràdiu, lestru, andhare coitendhe; bentu crispu = forte; furru c. = budhiu, fogosu meda; isfrigatzare a crispu = a forte; boghe crispa = arta, forte; learesila a crispa = arrennegaisí, pigaisidha, ofendirisí, pigaisí disprexeri; leàrela crispa = leare carchi cosa in prenu; èssere a crispu (nadu de carchi cosa) = a meda, carcu
Frases
sas manos distinghiant su modhe dae su tostu, su lutu dae sa preta, su crispu dae su lisu (M.Pira)◊ portas is manus crispas
2.
si su forru est crispu, po coi bèni su pani si ghetat linna frisca po abbrandai sa tèmpera ◊ su càule a upu faghet a botza crispa ◊ s'àinu si ghindheit crispu e che lu iscudeit a marcas in altu
3.
mi ndhe at dadu una crispa e una lena chirchendhe in rimas sa manera digna de mustrare satírica sa vena (P.Giudice Marras)
4.
no ti la lees a crispa pro cussa imputassione, tantu chie at pasta faghet pane! ◊ no ti la lees a crispa si su sótziu andhat male: cadhu de cumone, narat su ditzu, ne sedha e ne crabistu (G.Ruju)
5.
l'apo leada crispa, sa munza, chirchendhe unu fiadu! ◊ mi at leadu crispa sa frebba, no podia mancu ingullire
6.
sos montes sunt carrarzados de àrvures a crispu ◊ no si bidiat a duos prammos, gai crispu fuit frocandhe!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Crispu
Ètimu
ltn.
crispus
Tradutziones
Frantzesu
crêpé,
rêche,
hérissé,
accéléré,
intense
Ingresu
wrinkled,
intense,
bristly,
quick
Ispagnolu
crespo,
intenso,
rápido
Italianu
créspo,
rùvido,
ìspido,
accelerato,
intènso
Tedescu
kraus,
rauh,
schnell,
stark.
disgagiàdu , pps, agt Definitzione
de disgagiare; chi est àbbile e lestru faendho, chi si movet cun lestresa, lébiu e cun abbilidade
Sinònimos e contràrios
lépidu,
lestru,
lestrulinu,
spessiau
/
cdh. disgaciatu
Tradutziones
Frantzesu
agile,
souple,
rapide
Ingresu
agile,
quick
Ispagnolu
ágil,
rápido,
diligente
Italianu
àgile,
sciòlto,
spedito
Tedescu
flink,
schnell.
frúscu 1 , agt Definitzione
chi si movet cun lestresa manna e fortza, chi faet impresse meda / a f. = forte, a corpu; morte frusca = de repente
Sinònimos e contràrios
bruscu*,
càdriu,
frúschinu,
fuliosu,
fúliu
| ctr.
immajonadu,
lenu
Frases
candho muschinzas tue in su tirighinu timent totu s'incorrada frusca (G.A.Cossu)◊ sos bentos cun su motu fruscu pesant nue peuerosa ◊ falat sa matza frusca, corpendhe ◊ fit un'ómine fruscu in sas rispostas ◊ si ch'est andhadu gai fruscu chi no ndhe apo àpidu mancu s'infumentu ◊ su cantu de sa linna che li est essidu fruscu dae mannos ◊ ischidada frusca ant fatu oe!
2.
intendheint sa giannita tanchèndhesi a fruscu
Tradutziones
Frantzesu
rapide,
énergique
Ingresu
quick
Ispagnolu
rápido
Italianu
svèlto,
ràpido,
vigoróso,
enèrgico
Tedescu
schnell,
rasch.
fuliósu , agt: furiosu,
furriosu Definitzione
chi si movet lestru meda, cun fúrria e fuliesa, mescamente po sa fortza chi giughet / èssere o intrare che male furiosu = cummentzai ccn. cosa acoment'e chi si ndi bollat isciusciai su mundu, de sa ganas de fai, e apustis firmaisí e no fai prus nudha
Sinònimos e contràrios
airadu,
fruscu 1,
fúliu,
furianu,
fúrridu,
infrusau,
toleatzu
| ctr.
asiosu,
immajonadu,
lenu
Frases
su bentu est fuliosu ◊ su pitzinnu at tímiu ca at bistu sa curridura furiosa de sa béstia ◊ at isboetadu s'ebba e si est móida furiosa ◊ sa dessisione furiosa naschet travessa ◊ s'àcua de s'arriu est furriosa candu ndi calat de is montis
2.
a isse l'intrat che male furiosu e assafines lassat totu ◊ no sias che male furiosu: aispeta!
Sambenados e Provèrbios
prb:
cuadhu furiosu no cumprit arringu ◊ male furiosu coitat a passare
Ètimu
itl.
furioso
Tradutziones
Frantzesu
rapide,
impétueux
Ingresu
speedy,
violent
Ispagnolu
rápido,
impetuoso
Italianu
velóce,
impetuóso,
irruènte
Tedescu
schnell,
heftig,
ungestüm.
fúliu , agt: fúriu Definitzione
chi si movet faendho tretu meda in pag'ora
Sinònimos e contràrios
dumidosu,
fruscu 1,
fughidosu,
fuliosu,
fúrinu,
fúrridu
| ctr.
asiosu,
immajonadu,
pàsidu
Frases
su trainedhu falat fúriu che bentu ◊ sos annos no passant ne fúrios e ne lentos ◊ unu pisedhu est faladu fúliu dae crésia mazore e a bassu
Tradutziones
Frantzesu
rapide
Ingresu
speedy
Ispagnolu
rápido
Italianu
velóce
Tedescu
schnell.
fúrridu , agt: fúsidu Definitzione
chi si movet lestru meda, cun fortza puru
Sinònimos e contràrios
fughidosu,
fuliosu,
fúliu
| ctr.
asiosu,
immajonadu,
lenu
Maneras de nàrrere
csn:
pesada fúrrida = fata a sa lestra (e cun ingannu), chentza ispetare a si frimmare a bídere su pesu zustu; fúsidu che foete = meda, gai fúrridu de tzocare che foete candho s'iscudet; faedhare a boghe fúsida = cun seguresa, chentza istare a su pentza e torra
Frases
sa currente fúrrida de sos trainos morit atapèndhesi a sas digas ◊ s'astore si betat fúrridu che lampu ◊ noche trazat s'undha fúsida de su fiúmene ◊ che frundha fúrridu e lentu che frina ◊ custu trenu andhaiat fúsidu ◊ su tempus passat fúsidu che bentu
2.
Lionora fúrriat de palas e ch’essit a fora fúsida che foete
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rapide,
impétueux
Ingresu
fast,
forceful
Ispagnolu
rápido,
impetuoso
Italianu
velóce,
impetuóso
Tedescu
rasch,
ungestüm.
imprèsse, imprèsses, imprèssi , avb Definitzione
in presse, in manera lestra, in pag'ora, chentza istentare, chentza ibertare
Sinònimos e contràrios
acoitu,
allestru,
debresse,
pressispressis
| ctr.
abbellu
Maneras de nàrrere
csn:
a s'impresse = coitendhe, in lestresa; nàrrere, fàghere una cosa i. e coita = impresse impresse
Frases
arvesche impresses cras e pone s'amore in su coro de totus! ◊ sa pisedhutza morzeit impresse, campeit una chida ebbia ◊ acota impresse sas cosas tuas, gàrriga totu e punna de torrare!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vite
Ingresu
hastily
Ispagnolu
de prisa,
rápido
Italianu
prèsto,
in frétta,
rapidaménte
Tedescu
schnell.
léstru , agt, nm, avb: lestu,
lésturu Definitzione
chi o chie faet o si movet impresse, in pag'ora, in pagu tempus: s'impreat coment'e agt. e coment'e avb. (ma cuncordat che a s'agt. etotu)/ avb.: a sa lestra = in lestresa; crèsciri a lestru (allestru), de lestru = impresse; a lestru = a presse, luego
Sinònimos e contràrios
fruscu 1
| ctr.
adasiau,
cagallente,
immajonadu
Frases
est lestru faghindhe sa cosa: no istat duiddui, no! ◊ isse est lestru manighendhe e lestru triballendhe ◊ est lesta lesta, che pisci in logu de festa ◊ est lésturu che unu gatu, che focu, che lampu, che furitu, che balla de iscupeta ◊ cantu bramo in s'ispàtziu bolare comente lestru est su pensamentu!
2.
su mundhu est de sos lestros
3.
a lestru o a tardu at a bènnere ◊ si poniant a lestu un'isciallu acapiau in conca e fuiant, cun s'afinu in su gúturu ◊ faghe lestru!, faghide lestros! ◊ si caminamus lestros assuprimus chito
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
rapide
Ingresu
swift
Ispagnolu
rápido,
pronto
Italianu
lèsto,
svèlto,
sollécito
Tedescu
flink.