Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

allestrídu , pps, agt: allestriu, allistridu Definitzione de allestrire; chi andhat o camminat lestru, faet sa cosa in lestresa Sinònimos e contràrios acodiu, impressadu, impressaridu, impressidu, lestru 2. so bidindhe zente caminendhe allestrida ◊ totos sete tandho los videi cantu sunt mannos e cantu allistridos Tradutziones Frantzesu rapide, expéditif Ingresu speedy, hasty Ispagnolu apresurado, expeditivo Italianu sbrigativo, spìccio Tedescu schnell, rasch.

boléu , nm: buleu, voleu Definitzione foedhu chi s'impreat prus che àteru pl. coment'e avb. po nàrrere chi una cosa benit leada, portada, impresse meda, coment'e bolandho, móvia a bolu Sinònimos e contràrios bolu, imboleu Maneras de nàrrere csn: andhare in boleos = currendi meda, in bolàminis; ghetai in boleu = imbolare in artu, coment'e a bolu; leare b. = leare fuliesa Frases un'astore che at leadu una pudha a buleu ◊ o pópulu famidu, dae te catza adhane su pane ispeli, iscúdelu a buleu! (P.Mereu)◊ si pesaiant a buleu fuiditos ◊ de buleu che sunt isprofundhados in s'inferru ◊ ndhe leat de buleu, sa màchina, in cussa falada, si la lassas andhare!… Ètimu spn. boleo Tradutziones Frantzesu vol très rapide Ingresu whirling flight Ispagnolu voleo Italianu vólo vorticóso Tedescu wirbelartiger Flug.

disgagiàdu , pps, agt Definitzione de disgagiare; chi est àbbile e lestru faendho, chi si movet cun lestresa, lébiu e cun abbilidade Sinònimos e contràrios lépidu, lestru, lestrulinu, spessiau / cdh. disgaciatu Tradutziones Frantzesu agile, souple, rapide Ingresu agile, quick Ispagnolu ágil, rápido, diligente Italianu àgile, sciòlto, spedito Tedescu flink, schnell.

frúscu 1 , agt Definitzione chi si movet cun lestresa manna e fortza, chi faet impresse meda / a f. = forte, a corpu; morte frusca = de repente Sinònimos e contràrios bruscu*, càdriu, frúschinu, fuliosu, fúliu | ctr. immajonadu, lenu Frases candho muschinzas tue in su tirighinu timent totu s'incorrada frusca (G.A.Cossu)◊ sos bentos cun su motu fruscu pesant nue peuerosa ◊ falat sa matza frusca, corpendhe ◊ fit un'ómine fruscu in sas rispostas ◊ si ch'est andhadu gai fruscu chi no ndhe apo àpidu mancu s'infumentu ◊ su cantu de sa linna che li est essidu fruscu dae mannos ◊ ischidada frusca ant fatu oe! 2. intendheint sa giannita tanchèndhesi a fruscu Tradutziones Frantzesu rapide, énergique Ingresu quick Ispagnolu rápido Italianu svèlto, ràpido, vigoróso, enèrgico Tedescu schnell, rasch.

fuliósu , agt: furiosu, furriosu Definitzione chi si movet lestru meda, cun fúrria e fuliesa, mescamente po sa fortza chi giughet / èssere o intrare che male furiosu = cummentzai ccn. cosa acoment'e chi si ndi bollat isciusciai su mundu, de sa ganas de fai, e apustis firmaisí e no fai prus nudha Sinònimos e contràrios airadu, fruscu 1, fúliu, furianu, fúrridu, infrusau, toleatzu | ctr. asiosu, immajonadu, lenu Frases su bentu est fuliosu ◊ su pitzinnu at tímiu ca at bistu sa curridura furiosa de sa béstia ◊ at isboetadu s'ebba e si est móida furiosa ◊ sa dessisione furiosa naschet travessa ◊ s'àcua de s'arriu est furriosa candu ndi calat de is montis 2. a isse l'intrat che male furiosu e assafines lassat totu ◊ no sias che male furiosu: aispeta! Sambenados e Provèrbios prb: cuadhu furiosu no cumprit arringu ◊ male furiosu coitat a passare Ètimu itl. furioso Tradutziones Frantzesu rapide, impétueux Ingresu speedy, violent Ispagnolu rápido, impetuoso Italianu velóce, impetuóso, irruènte Tedescu schnell, heftig, ungestüm.

fúliu , agt: fúriu Definitzione chi si movet faendho tretu meda in pag'ora Sinònimos e contràrios dumidosu, fruscu 1, fughidosu, fuliosu, fúrinu, fúrridu | ctr. asiosu, immajonadu, pàsidu Frases su trainedhu falat fúriu che bentu ◊ sos annos no passant ne fúrios e ne lentos ◊ unu pisedhu est faladu fúliu dae crésia mazore e a bassu Tradutziones Frantzesu rapide Ingresu speedy Ispagnolu rápido Italianu velóce Tedescu schnell.

fúrridu , agt: fúsidu Definitzione chi si movet lestru meda, cun fortza puru Sinònimos e contràrios fughidosu, fuliosu, fúliu | ctr. asiosu, immajonadu, lenu Maneras de nàrrere csn: pesada fúrrida = fata a sa lestra (e cun ingannu), chentza ispetare a si frimmare a bídere su pesu zustu; fúsidu che foete = meda, gai fúrridu de tzocare che foete candho s'iscudet; faedhare a boghe fúsida = cun seguresa, chentza istare a su pentza e torra Frases sa currente fúrrida de sos trainos morit atapèndhesi a sas digas ◊ s'astore si betat fúrridu che lampu ◊ noche trazat s'undha fúsida de su fiúmene ◊ che frundha fúrridu e lentu che frina ◊ custu trenu andhaiat fúsidu ◊ su tempus passat fúsidu che bentu 2. Lionora fúrriat de palas e ch’essit a fora fúsida che foete Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rapide, impétueux Ingresu fast, forceful Ispagnolu rápido, impetuoso Italianu velóce, impetuóso Tedescu rasch, ungestüm.

léstru , agt, nm, avb: lestu, lésturu Definitzione chi o chie faet o si movet impresse, in pag'ora, in pagu tempus: s'impreat coment'e agt. e coment'e avb. (ma cuncordat che a s'agt. etotu)/ avb.: a sa lestra = in lestresa; crèsciri a lestru (allestru), de lestru = impresse; a lestru = a presse, luego Sinònimos e contràrios fruscu 1 | ctr. adasiau, cagallente, immajonadu Frases est lestru faghindhe sa cosa: no istat duiddui, no! ◊ isse est lestru manighendhe e lestru triballendhe ◊ est lesta lesta, che pisci in logu de festa ◊ est lésturu che unu gatu, che focu, che lampu, che furitu, che balla de iscupeta ◊ cantu bramo in s'ispàtziu bolare comente lestru est su pensamentu! 2. su mundhu est de sos lestros 3. a lestru o a tardu at a bènnere ◊ si poniant a lestu un'isciallu acapiau in conca e fuiant, cun s'afinu in su gúturu ◊ faghe lestru!, faghide lestros! ◊ si caminamus lestros assuprimus chito Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu rapide Ingresu swift Ispagnolu rápido, pronto Italianu lèsto, svèlto, sollécito Tedescu flink.

reminídu , pps, agt Definitzione de reminire; nau de ccn., chi faet sa cosa cun lestresa / r. che una balla = lestru meda, che lampu Sinònimos e contràrios àbbile 1, coidadosu, fúrridu, lestru / furighedhosu | ctr. adasiau, cacallenu, cojanesu 2. est torrendhe insegus, reminidu, minateri, paret chi cherfat atzotare cudhos chi sunt faghindhe male Tradutziones Frantzesu rapide, éveillé Ingresu quick, able Ispagnolu ágil, diestro Italianu svèlto, àbile Tedescu rege.