allestrídu , pps, agt: allestriu,
allistridu Definizione
de allestrire; chi andhat o camminat lestru, faet sa cosa in lestresa
Sinonimi e contrari
acodiu,
impressadu,
impressaridu,
impressidu,
lestru
2.
so bidindhe zente caminendhe allestrida ◊ totos sete tandho los videi cantu sunt mannos e cantu allistridos
Traduzioni
Francese
rapide,
expéditif
Inglese
speedy,
hasty
Spagnolo
apresurado,
expeditivo
Italiano
sbrigativo,
spìccio
Tedesco
schnell,
rasch.
alléstru, alléstu, allésturu , avb Definizione
cun lestresa, in pagu tempus, da innoghe a pagu, chentza ibertare
Sinonimi e contrari
debresse,
impresse,
luego
| ctr.
abbellu
Frasi
at a torrai allestru Minedhu? ◊ oh cantu allestru passant sos annos! ◊ Sardigna mia, sos pesantes chizos pesa e mira badhes e pianos pro chi allestru si averent sos disizos (A.Casula)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rapidement
Inglese
fastly
Spagnolo
deprisa
Italiano
veloceménte
Tedesco
schnell.
críspu , agt: grispu Definizione
nau de una cosa a su chi paret passandhodhi sa manu in pitzu, chi arreschet unu pagu, arrasigat, chi no est lisa o bene dereta; nau de su mòvere, o de su fàere, chi est lestru, cun fortza
Sinonimi e contrari
arraspinosu,
arraspiosu,
faratzosu,
rafiganzosu,
raspitzu
/
càdriu,
chíbbalu,
chídrinu,
intrusciadu,
lestru
| ctr.
lísiu
/
acalamau,
lenu
Modi di dire
csn:
dàrendhe una crispa una lena = donaindi una frida e una callenti, fai una cosa chi dispraxit e una chi praxit, una mala e una bona, una lègia e una bella; fai passu c. = cràdiu, lestru, andhare coitendhe; bentu crispu = forte; furru c. = budhiu, fogosu meda; isfrigatzare a crispu = a forte; boghe crispa = arta, forte; learesila a crispa = arrennegaisí, pigaisidha, ofendirisí, pigaisí disprexeri; leàrela crispa = leare carchi cosa in prenu; èssere a crispu (nadu de carchi cosa) = a meda, carcu
Frasi
sas manos distinghiant su modhe dae su tostu, su lutu dae sa preta, su crispu dae su lisu (M.Pira)◊ portas is manus crispas
2.
si su forru est crispu, po coi bèni su pani si ghetat linna frisca po abbrandai sa tèmpera ◊ su càule a upu faghet a botza crispa ◊ s'àinu si ghindheit crispu e che lu iscudeit a marcas in altu
3.
mi ndhe at dadu una crispa e una lena chirchendhe in rimas sa manera digna de mustrare satírica sa vena (P.Giudice Marras)
4.
no ti la lees a crispa pro cussa imputassione, tantu chie at pasta faghet pane! ◊ no ti la lees a crispa si su sótziu andhat male: cadhu de cumone, narat su ditzu, ne sedha e ne crabistu (G.Ruju)
5.
l'apo leada crispa, sa munza, chirchendhe unu fiadu! ◊ mi at leadu crispa sa frebba, no podia mancu ingullire
6.
sos montes sunt carrarzados de àrvures a crispu ◊ no si bidiat a duos prammos, gai crispu fuit frocandhe!
Cognomi e Proverbi
smb:
Crispu
Etimo
ltn.
crispus
Traduzioni
Francese
crêpé,
rêche,
hérissé,
accéléré,
intense
Inglese
wrinkled,
intense,
bristly,
quick
Spagnolo
crespo,
intenso,
rápido
Italiano
créspo,
rùvido,
ìspido,
accelerato,
intènso
Tedesco
kraus,
rauh,
schnell,
stark.
debrèsse, debrèssi , avb: diabressi,
drabessi Definizione
coitandho, chentza pèrdere tempus
Sinonimi e contrari
allestru,
impresse
/
cdh. dipressa
| ctr.
abbellu
Frasi
si fiat dépiu firmai diabressi, fadiau ca no fiat faina po issu ◊ fetzat debressi!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vite,
à la hâte
Inglese
in a hurry,
soon
Spagnolo
de prisa
Italiano
in frétta,
prèsto
Tedesco
schnell.
disgagiàdu , pps, agt Definizione
de disgagiare; chi est àbbile e lestru faendho, chi si movet cun lestresa, lébiu e cun abbilidade
Sinonimi e contrari
lépidu,
lestru,
lestrulinu,
spessiau
/
cdh. disgaciatu
Traduzioni
Francese
agile,
souple,
rapide
Inglese
agile,
quick
Spagnolo
ágil,
rápido,
diligente
Italiano
àgile,
sciòlto,
spedito
Tedesco
flink,
schnell.
frúscu 1 , agt Definizione
chi si movet cun lestresa manna e fortza, chi faet impresse meda / a f. = forte, a corpu; morte frusca = de repente
Sinonimi e contrari
bruscu*,
càdriu,
frúschinu,
fuliosu,
fúliu
| ctr.
immajonadu,
lenu
Frasi
candho muschinzas tue in su tirighinu timent totu s'incorrada frusca (G.A.Cossu)◊ sos bentos cun su motu fruscu pesant nue peuerosa ◊ falat sa matza frusca, corpendhe ◊ fit un'ómine fruscu in sas rispostas ◊ si ch'est andhadu gai fruscu chi no ndhe apo àpidu mancu s'infumentu ◊ su cantu de sa linna che li est essidu fruscu dae mannos ◊ ischidada frusca ant fatu oe!
2.
intendheint sa giannita tanchèndhesi a fruscu
Traduzioni
Francese
rapide,
énergique
Inglese
quick
Spagnolo
rápido
Italiano
svèlto,
ràpido,
vigoróso,
enèrgico
Tedesco
schnell,
rasch.
fúliu , agt: fúriu Definizione
chi si movet faendho tretu meda in pag'ora
Sinonimi e contrari
dumidosu,
fruscu 1,
fughidosu,
fuliosu,
fúrinu,
fúrridu
| ctr.
asiosu,
immajonadu,
pàsidu
Frasi
su trainedhu falat fúriu che bentu ◊ sos annos no passant ne fúrios e ne lentos ◊ unu pisedhu est faladu fúliu dae crésia mazore e a bassu
Traduzioni
Francese
rapide
Inglese
speedy
Spagnolo
rápido
Italiano
velóce
Tedesco
schnell.
imprèsse, imprèsses, imprèssi , avb Definizione
in presse, in manera lestra, in pag'ora, chentza istentare, chentza ibertare
Sinonimi e contrari
acoitu,
allestru,
debresse,
pressispressis
| ctr.
abbellu
Modi di dire
csn:
a s'impresse = coitendhe, in lestresa; nàrrere, fàghere una cosa i. e coita = impresse impresse
Frasi
arvesche impresses cras e pone s'amore in su coro de totus! ◊ sa pisedhutza morzeit impresse, campeit una chida ebbia ◊ acota impresse sas cosas tuas, gàrriga totu e punna de torrare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vite
Inglese
hastily
Spagnolo
de prisa,
rápido
Italiano
prèsto,
in frétta,
rapidaménte
Tedesco
schnell.
luèco , avb: alluegus,
illuegu,
luego,
luegu,
luegus Definizione
de innoghe a pag'ora, pag'ora o un'iscuta apustis, fintzes deretu, chentza ibertare nudha / luego luego = deretu, itl. immediataménte; luegu pesau, luegu crocau, luegu andau = apenas pesadu, corcadu, andhadu, luego deretu apustis; apo fatu luego = apu fatu impressi, coitendi, su chi fui fendi, su chi depia fai; apo luego fatu = seu acanta de acabbai su chi seu fendi
Sinonimi e contrari
acoitu,
luegamente
Frasi
no istes a s'allora allora: beni luego! ◊ li at pedidu cosa e luego bi l'at dada ◊ cras andhamus a Núoro ma torramus luego ◊ bi so andhadu e mi at pagadu luego ◊ sa mama no aiat abbertu mancu buca chi su fizu luego ch'est curtu (G.Ruju)
Etimo
spn.
luego
Traduzioni
Francese
tout de suite,
immédiatement,
aussitôt,
vite
Inglese
at once
Spagnolo
enseguida,
pronto
Italiano
sùbito,
prèsto
Tedesco
sofort,
bald,
gleich,
schnell.
próntu , agt, nm Definizione
nau de cosa e de gente, chi est a tretu de si pòdere fàere, pigare, impreare, de si pòdere pònnere chentza ibertare; fintzes sa capacidade de fàere lestros
Sinonimi e contrari
ammanitzadu,
daretu
Modi di dire
csn:
de p., totu a unu p. = totinduna; tènnere a p. = muntènnere ammanitzadu; a p., tue!, isse! = deretu!, lestru!, sempre in mesu!, sempre prontu! (si podet nàrrere cun piaghere o cun ifadu)
Frasi
prontu ses, chi andhamus? ◊ candho ses prontu nàralu! ◊ a chenare est prontu! ◊ su dotori ge no at a èssi prontu cument'e unu latzu parau a tella de fustigus, no!
2.
seus in tempus tristus, gherra e caristia chi no bastat su prontu a dhu contai ◊ su logu in d-unu prontu est cambiadu, mudada est de biancu sa natura
3.
tandho de prontu si diant serrare totu sas portas ◊ at mudadu de prontu opinione ◊ tue chi tenes a prontu sos mutos e sos versos no t'istes discuidadu!
4.
candho sos carabbineris sunt intrados in sa ’e Pedru, tiu Batore est bessidu a sa gianna… a prontu, isse! ◊ addaghi ndh'ant torradu a Mariànghela dai s'ispidale, su preíderu bi est andhadu luego: a prontu, isse! (G.Ruju)
Cognomi e Proverbi
smb:
Prontu
Traduzioni
Francese
prêt
Inglese
ready
Spagnolo
listo
Italiano
prónto
Tedesco
fertig,
bereit,
schnell,
flink.
trotuliàre, trotulinàre , vrb Definizione
andhare a troto, unu pagu a troto, a trotighedhu
Sinonimi e contrari
trotai,
trotigliare
Traduzioni
Francese
trotter,
trottiner
Inglese
to trot (along)
Spagnolo
trotar
Italiano
trottare,
trotterellare
Tedesco
traben,
schnell gehen.