càdriu , agt: càrdiu,
càtriu,
cràdiu 1,
cràtiu Definizione
si narat de una cosa ca est lisa; de una cosa o de unu chi ch’essit o tzucat in lestresa, airau, cun fortza (ma, segundhu ite, fintzes crispu, coment'e ufrau, es. tita prena de late)
Sinonimi e contrari
chídrinu,
crispu,
fruscu 1,
ghidhitu
| ctr.
selenu,
lenu
Modi di dire
csn:
conchi cràdiu = conchi ispilidu, ispinniau; dàrendhe una cràdia e una lena = donaindi una frida e una callenti (de fata, de nada e gai), lassendhe andhare o pretenindhe carchi cosa; tita càrdia = crispa, prena; travàgliu cràtiu = apretadu, meda, fatu impresse; sole cràtiu = forte, pitziosu
Frasi
a canno intenno unu dopiete cràdiu chi pariat unu vallu! ◊ sa balla ch'essit cràdia dae su fusile ◊ candho mi at bidu assupríndheli a fuste za ch'est essidu cràdiu! ◊ a s'ispronizada su cadhu ch'est essidu a passu cràdiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
intense,
agile,
leste
Inglese
quick,
intense
Spagnolo
intenso,
ágil
Italiano
intènso,
scattante
Tedesco
stark,
flink.
críspu , agt: grispu Definizione
nau de una cosa a su chi paret passandhodhi sa manu in pitzu, chi arreschet unu pagu, arrasigat, chi no est lisa o bene dereta; nau de su mòvere, o de su fàere, chi est lestru, cun fortza
Sinonimi e contrari
arraspinosu,
arraspiosu,
faratzosu,
rafiganzosu,
raspitzu
/
càdriu,
chíbbalu,
chídrinu,
intrusciadu,
lestru
| ctr.
lísiu
/
acalamau,
lenu
Modi di dire
csn:
dàrendhe una crispa una lena = donaindi una frida e una callenti, fai una cosa chi dispraxit e una chi praxit, una mala e una bona, una lègia e una bella; fai passu c. = cràdiu, lestru, andhare coitendhe; bentu crispu = forte; furru c. = budhiu, fogosu meda; isfrigatzare a crispu = a forte; boghe crispa = arta, forte; learesila a crispa = arrennegaisí, pigaisidha, ofendirisí, pigaisí disprexeri; leàrela crispa = leare carchi cosa in prenu; èssere a crispu (nadu de carchi cosa) = a meda, carcu
Frasi
sas manos distinghiant su modhe dae su tostu, su lutu dae sa preta, su crispu dae su lisu (M.Pira)◊ portas is manus crispas
2.
si su forru est crispu, po coi bèni su pani si ghetat linna frisca po abbrandai sa tèmpera ◊ su càule a upu faghet a botza crispa ◊ s'àinu si ghindheit crispu e che lu iscudeit a marcas in altu
3.
mi ndhe at dadu una crispa e una lena chirchendhe in rimas sa manera digna de mustrare satírica sa vena (P.Giudice Marras)
4.
no ti la lees a crispa pro cussa imputassione, tantu chie at pasta faghet pane! ◊ no ti la lees a crispa si su sótziu andhat male: cadhu de cumone, narat su ditzu, ne sedha e ne crabistu (G.Ruju)
5.
l'apo leada crispa, sa munza, chirchendhe unu fiadu! ◊ mi at leadu crispa sa frebba, no podia mancu ingullire
6.
sos montes sunt carrarzados de àrvures a crispu ◊ no si bidiat a duos prammos, gai crispu fuit frocandhe!
Cognomi e Proverbi
smb:
Crispu
Etimo
ltn.
crispus
Traduzioni
Francese
crêpé,
rêche,
hérissé,
accéléré,
intense
Inglese
wrinkled,
intense,
bristly,
quick
Spagnolo
crespo,
intenso,
rápido
Italiano
créspo,
rùvido,
ìspido,
accelerato,
intènso
Tedesco
kraus,
rauh,
schnell,
stark.
disgagiàdu , pps, agt Definizione
de disgagiare; chi est àbbile e lestru faendho, chi si movet cun lestresa, lébiu e cun abbilidade
Sinonimi e contrari
lépidu,
lestru,
lestrulinu,
spessiau
/
cdh. disgaciatu
Traduzioni
Francese
agile,
souple,
rapide
Inglese
agile,
quick
Spagnolo
ágil,
rápido,
diligente
Italiano
àgile,
sciòlto,
spedito
Tedesco
flink,
schnell.
frúscu 1 , agt Definizione
chi si movet cun lestresa manna e fortza, chi faet impresse meda / a f. = forte, a corpu; morte frusca = de repente
Sinonimi e contrari
bruscu*,
càdriu,
frúschinu,
fuliosu,
fúliu
| ctr.
immajonadu,
lenu
Frasi
candho muschinzas tue in su tirighinu timent totu s'incorrada frusca (G.A.Cossu)◊ sos bentos cun su motu fruscu pesant nue peuerosa ◊ falat sa matza frusca, corpendhe ◊ fit un'ómine fruscu in sas rispostas ◊ si ch'est andhadu gai fruscu chi no ndhe apo àpidu mancu s'infumentu ◊ su cantu de sa linna che li est essidu fruscu dae mannos ◊ ischidada frusca ant fatu oe!
2.
intendheint sa giannita tanchèndhesi a fruscu
Traduzioni
Francese
rapide,
énergique
Inglese
quick
Spagnolo
rápido
Italiano
svèlto,
ràpido,
vigoróso,
enèrgico
Tedesco
schnell,
rasch.
ispabíllu , agt, nm: ispavillu,
ispibígliu,
ispipillu,
ispivígliu,
ispivillu Definizione
chi o chie tenet una manera de istare e de fàere atenta meda, a totu, a ogos apertos; fintzes chi est alligru
Sinonimi e contrari
abbillu,
abbistu,
allutinedhu,
capíbbili,
iscardallutu,
sbrillau,
spiscinetu
| ctr.
babbalocu,
tolondro
Modi di dire
csn:
i. che grodho, che matzone = meda; focu ispipillu = tenindhe a frama
Frasi
su pitzinnu fit ispibillu meda ◊ mi consizabat de istare atentu, ca mi cheriat prus ispipillu in su travallu ◊ ispivilla comente l'agguantat chi de l'amare mi benit pertzisu ◊ fit unu cane ispavillu meda ◊ sunt pitzinnos abbistos e ispavillos ◊ istat che fera sa piús ispivíglia ◊ fit ómine ispipillu o macu mannu?
2.
bi at calchi coro in ispibígliu: forsis sa muzere, sa mama ant atzesu fogu de amore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vif
Inglese
quick,
vivacious
Spagnolo
despabilado
Italiano
vivace,
svéglio
Tedesco
lebhaft,
geweckt.
lestrulínu , agt Definizione
chi faet lestru, chi s'ischit mòvere cun facilidade manna
Sinonimi e contrari
abbistu,
lépidu,
lestru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
agile
Inglese
quick
Spagnolo
ágil
Italiano
àgile
Tedesco
flink.
reminídu , pps, agt Definizione
de reminire; nau de ccn., chi faet sa cosa cun lestresa / r. che una balla = lestru meda, che lampu
Sinonimi e contrari
àbbile 1,
coidadosu,
fúrridu,
lestru
/
furighedhosu
| ctr.
adasiau,
cacallenu,
cojanesu
2.
est torrendhe insegus, reminidu, minateri, paret chi cherfat atzotare cudhos chi sunt faghindhe male
Traduzioni
Francese
rapide,
éveillé
Inglese
quick,
able
Spagnolo
ágil,
diestro
Italiano
svèlto,
àbile
Tedesco
rege.
scírfu , nm Definizione
logu ue sa terra est ledreledre, modhe chi no faet a dhue colare ca si che afundhat
Sinonimi e contrari
terravodha
Terminologia scientifica
slg
Traduzioni
Francese
sables mouvants
Inglese
quick sand
Spagnolo
arenas movedizas
Italiano
sàbbie mòbili
Tedesco
Fliesssand.
spirrítu 1 , agt Sinonimi e contrari
iltrízile
/
lestru,
lestrulinu,
spirrincu
Frasi
beni a innòi, spirritu mau!
Traduzioni
Francese
agile
Inglese
quick
Spagnolo
ágil
Italiano
àgile
Tedesco
flink.