apassionàdu , pps, agt: apassionau Definizione
de apassionare; chi s'apentat meda a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
atelentadu
Traduzioni
Francese
adonné à
Inglese
devoted
Spagnolo
entregado,
apasionado
Italiano
dèdito
Tedesco
ergeben.
arresurtài, arresurtàre , vrb: arrisultai,
erresultare,
resultai* Definizione
àere un’arresurtau, su chi essit o chi si ndhe bogat de calecuna cosa chi si faet, de su chi si cricat de ischire; diventare calecuna cosa; bínchere una dificurtade e lòmpere a un'iscopu
Sinonimi e contrari
essire,
resèssere
Frasi
tiu Perantoni si bistiat de màscara e ndi arresurtàt ca fiat arriri prus de is àtaras màscaras ◊ de s'iscritura sagrada arresurtat chi Elias fiat unu campioni po su nòmini de su Segnori
2.
Deus bollat chi s'inciascu arresurtit beridadi!
3.
Pitanu iat apretau s'arretore po che arresurtare a dhi lassare su cuadhu ◊ nemos ch'est arresurtau a calare a fundhu
Traduzioni
Francese
résulter
Inglese
to result
Spagnolo
resultar
Italiano
risultare
Tedesco
sich ergeben.
donàe, donài, donàre, donàri , vrb Definizione
giare in donu, coment'e arregalu, presente; fàere is donos, mescamente a sa fémina cojuada noa; giare o intregare bastat chi siat, css. cosa e a chie sisiat; s'impreat fintzes po nàrrere s’arresurtau de un'operatzione matemàtica o sa resa de unu trebballu
Sinonimi e contrari
arregalai,
dae 1,
giai,
gionai
| ctr.
bèndhere,
picare
Modi di dire
csn:
donai in ccn. cosa = pessare, atuare, dàreche a subra de carchi cosa, itl. farci caso, badare; donaisí a ccn. cosa = dàresi, betàresi a carchi cosa; donai coru = bastare s'ànimu, su corazu de fàghere carchi cosa; donaindi una frida una callenti = dàrendhe una cràdia e una lena, una chi piaghet e una chi no piaghet; donai frunda mala = fàghere frundha mala, andhare male, dare resurtadu metzanu; donai boxis = betare boghes; donai isciampitas = andhare a s'istòntona istòntona, imbriagos
Frasi
fiat unu chi no donaiat àcua a cani ◊ chi bolis fai diabressi, bai, bendi su chi tenis e donadhu totu ◊ dongissia duus aposentus!
2.
si no fint donatos de oro e de prata nche bortaiant sa cara ◊ su fidantzadu l'at donada: li at leadu anedhu, oritzinas de oro e corona de prata ◊ dh'ant donada meda, s'isposa!
3.
oh, berus aici est: no nc'ia donau!
4.
acabbau su préssiu mi dongu a s'olia, acabbada s'olia a s'aràngiu!
Etimo
ltn.
donare
Traduzioni
Francese
offrir,
faire cadeau
Inglese
to give
Spagnolo
dar,
regalar,
ofrecer
Italiano
dare,
regalare,
offrire,
dispensare
Tedesco
geben,
schenken,
spenden,
ergeben.
indúgi, indúgiri, indúgliri , vrb: indulli,
indúlliri,
indúxiri,
undúxiri Definizione
indrúchere, fàere abbasciare (sa conca o àteru) a cara a un’ala nau prus che àteru de cosa longa o arta chi a su normale istat prantada; nau de gente, su si abbasciare e fintzes cèdere o tròchere a una fortza, a un’àtera volontade / pres. ind. dèu indullu; pps. indúgiu (in-dú-gi-u), indúgliu, indúlliu, indurtu
Sinonimi e contrari
abasciai,
aúlghere,
dòrchere,
incruai,
indrúchere,
indrughire,
indugi,
muciare
/
conchinare,
cumbínchere,
tzèdere
Modi di dire
csn:
i. a unu a fai ccn. cosa = conchinarechelu; i. is costas a ccn. = dàreli surra manna, cannire sas costas a ccn.; a conca indúllia = a conca incrubada; indugi sa cigirista = abbassiare sas pretesas
Frasi
is manus chi ti sonant campanas de pasca, o paxi, funt is chi t'indullint su ferru in centu ainas bonas (Danese)◊ femu làngia e m'indullemu che filu (Z.Sanfilippo)◊ indulliat is genugus fintzas a terra ◊ no seu dignu de m'indulli po dh'iscapiai is corriedhas de is crapitas ◊ dhi benit ammaròglia a s'indúgliri, si bolit papai!◊ indugit is ogros a terra e fait lavras de erriri
2.
mi at indúlliu a cambiai su cuntratu ◊ ammarolla dhi est bénniu a indugi sa cigirista!
Etimo
ltn.
indulgere (indulgeo)
Traduzioni
Francese
fléchir,
céder
Inglese
to give in (way),
to flex
Spagnolo
doblar,
ceder
Italiano
flèttere,
cèdere
Tedesco
biegen,
sich ergeben.
ispònnere , vrb Definizione
pèrdere, passare o fàere pèrdere s'abbitúdine, su disígiu, s'idea de calecuna cosa, no ndhe fàere prus contu si no si ndhe tenet, fintzes solu cessare, tratènnere unu pagu; istare a dormire in domo angena / in poesia fintzas isponne; pps. ispostu
Sinonimi e contrari
disabesare,
disacostumai,
ibbortare,
scotiai,
storrai
/
tasire
/
aposentae,
ospedai
| ctr.
abbetuare,
imbisciare
Frasi
como mi che so ispostu e su binu no mi rechedit prus ◊ sa fémina a tota prima no ndhe cherfeit s'intesa, de ballare, ma Frantziscu no ndhe isponzeit s'idea ◊ no l'amus audidu, a fàghere cussa, ma mancu ispostu ndhe l'amus ◊ comintza a pagu a pagu a ti ndhe ispònnere, a m'ismentigare! ◊ tres o bàtoro bagadias li aiant torradu su "Chi nono" e isse fit pro ndhe ispònnere s'idea de si cojare ◊ a cudhu amante meu dau li apo su coro: no mi ndhe poto isponne ◊ sa cusséntzia sua non si che cheret ispònnere de sas richesas
2.
a punta de mesudie ant ispostu de messare, ma a sero li sunt torrados a intrare ◊ no at ispostu ancora de chigulare!
3.
isponzo in domo de su síndhigu
4.
de cosas gai ne seo ispostu
Etimo
ltn.
exponere
Traduzioni
Francese
déshabituer,
se résigner
Inglese
to wean away,
to accept
Spagnolo
desacostumbrarse,
resignarse,
hospedar
Italiano
disassuefare,
rassegnarsi
Tedesco
abgewöhnen,
sich ergeben.
résu , pps, agt Definizione
de rèndhere, -ere 1; chi est cédiu de fortzas, chentza gana
Sinonimi e contrari
abbrebesciau,
arresu,
irbalesiadu,
réndhidu,
tzédidu
Frasi
s'olia ocannu cantu at resu a maghinada?
2.
su pitzinnu est resu: depet zúghere frebba arta ◊ candho no fia resu che a como, paritzas boltas benzesi a Castedhu
Traduzioni
Francese
rendu
Inglese
returned
Spagnolo
rendido
Italiano
réso
Tedesco
zurückgegeben,
ergeben.