abbrovendhàe, abbrovendhàre, abbrovennàre , vrb: aproendhare, aproennare, aprovendhare, provendai Definizione giare o pònnere sa brovendha a is animales: in cobertantza si narat de gente puru in su sensu de giare cosa po ndh’àere calecunu acotzu o praxere Sinonimi e contrari addascare, aescai, afrongiai Frasi seo intrau a s'istadha pro abbrovendhare su cuadhu ◊ annada mala, abbrovendhandhe sa robba sero e menzanu! ◊ sos massajos in cussa funtana bi aproendhant sos boes Etimo srd. Traduzioni Francese affourager Inglese to forage Spagnolo dar forraje, subvencionar Italiano abbiadare, foraggiare Tedesco mit Hafer füttern.

acavacài , vrb: acovecai, acrobecare, acrovecai, cavacai Definizione betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret Sinonimi e contrari abbucai, acuguzare, apatigai, bíncere, furriai, tavacare | ctr. iscavacare Frasi chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus 2. tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat! 3. li ant covacadu sa carena in su putu 4. cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau! Etimo srd. Traduzioni Francese retourner, renverser Inglese to turn upside down Spagnolo volcar, dar la vuelta Italiano capovòlgere Tedesco auf den Kopf stellen.

aconàre , vrb: conare Definizione fàere a conos, a bómbitos, fàere a gana lègia de caciare Sinonimi e contrari abbolotai, afastiai, agrungiai, ascamare, colloviare, contomiare, ilvilire, isbolotiare, iserare, istomacare, tolocare Etimo srd. Traduzioni Francese dégoûter Inglese to nauseate Spagnolo dar náuseas, disgustar Italiano nauseare Tedesco anekeln.

acorriaméntu , nm Sinonimi e contrari acorriadente, acorriadura Etimo srd. Traduzioni Francese agacement (des dents) Inglese setting on edge Spagnolo el dar dentera Italiano allegaménto Tedesco Zusammenziehung.

acorriàre , vrb Definizione est su chi faet a is dentes su frutuàriu papau aghedu chentza èssere ancora bene cotu e druche; atrotigare, fàere coment'e corria, a corria; baliare ccn. cosa Sinonimi e contrari incurriatare / agguantai, babiai Frasi sa pruna crua mi at acorriadu sas dentes ◊ sa frúture cherva acórriat ◊ mi sento acorriare solu in bídere custa ua: no ndhe cherzo assazare!(P.Mossa) 2. no faghet a bos nàrrere peruna cosa: no acorriades nudha! Etimo srd. Traduzioni Francese agacer Inglese to set on edge Spagnolo dar dentera Italiano allegare i dènti Tedesco sich zusammenziehen.

addascàre , vrb: addescare Definizione giare a papare ponendho in buca sa cosa a unu pipiu, a unu chi no podet papare a solu (ma si narat fintzes de chie papat cun dificurtade manna, apenas arrennescet o no arrennescet a papare a solu); pònnere o betare s'addescu, sa brovenda a is animales Sinonimi e contrari aescai, abbrovendhae, imbuconai Frasi atzegadu, si de tzibbu un'aizu che ingullias fit de àteras manos addescadu ◊ a chie los addescat, lendhe s'addescu aggantzant a sa manu ◊ sa mama addescat sos puzonedhos minudos in su nidu ◊ su maritu addescaiat sos minores ◊ unu malàidu grave mancu a si addescare si abbalet ◊ Nennedha est addascandhe su late a su piticu Etimo srd. Traduzioni Francese nourrir à la petite cuillère Inglese to feed Spagnolo dar de comer Italiano imboccare, nutrire Tedesco in den Mund stecken, füttern.

addobbài , vrb: addobbare, addubbare, atobbai, atobbare, dobbare Definizione iscúdere, giare cropos, atripare, pigare a cropos; atumbare o lassare andhare a cropu; acropare, cravare a cropos / a. su ferru = mazare, triballare su ferru in s'incúdine Sinonimi e contrari abbanzare, aciociai, acorpai, arropai, assurrare, atripai, cardare, carrubbare, ildobbare, isciúdere, magiare, sussare / tzocare / imbolare Frasi addòbbadi sa conca a sos muros, si no ischis it'e fàghere! ◊ intendiant cussa gennixedha addobbendisí de istrémpiu ◊ no ti paro sas palas nendhe "Addobba!" ◊ ista sériu, mighi ti addobbo! ◊ at addobbau tres cropus arrabiaus a sa genna ◊ una fémina arruendu at atobbau sa conca a unu truncu ◊ una die atobbeint a su batente: fit una pisedha minore 2. si ndh'est addobbadu subra mia 3. is sordaus iant addobbau is obbilus a Gesús po dh'apicai a sa gruxi Etimo srd. Traduzioni Francese battre, frapper Inglese to beat Spagnolo golpear, dar, sacudir Italiano percuòtere, bàttere, sbàttere Tedesco schlagen, stoßen.

aescài , vrb: aiscae, aiscai, aiscari, escai, iscai Definizione giare a papare ponendho in buca sa cosa a su pipiedhu, a fintzes a unu chi no si dha podet fàere a solu Sinonimi e contrari addascare Frasi si no papat, cuss'animaledhu, tocat a dh'aiscari ◊ dhi tocat a guardai sa mama ca est a camba segada, ma po papai ciai no tocat a dh'aiscai Etimo srd. Traduzioni Francese nourrir à la petite cuillère Inglese to feed Spagnolo dar de comer Italiano imboccare Tedesco in den Mund stecken.

afenàre , vrb Definizione abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Sinonimi e contrari incubae Frasi teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Etimo srd. Traduzioni Francese affener, contracter la strongylose Inglese to feed on hay, to catch strongylosis Spagnolo dar el heno, coger la strongilosis Italiano affienare, contrarre la strongilósi Tedesco mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

aforài, aforàre , vrb Definizione giare s'aforu, cabarras, antibitzare una parte de su prétziu po una cosa chi si bolet comporare Sinonimi e contrari acabarrare Frasi cussu at aforadu su bestiàmine meu ca lu so bendhindhe Etimo srd. Traduzioni Francese accaparer Inglese to hoarn Spagnolo dar una señal Italiano accaparrare Tedesco einen Handel durch eine Anzahlung abschließen.

afrongiài , vrb Definizione bogare fròngias noas, cambos noos; giare iscomu, cambos friscos, sida a papare a is animales; foedhandho de orrobba, disegnare, pintare a fròngias, cun cambos Sinonimi e contrari afrunzedhare, piglionai / addascare, aescai, abbrovendhae, assepare, assidai 2. is pastoris afrongiànt su bestiàmini aggruxendi suèrgius e ollastus 3. issa tenit mucadoris afrongiaus e àterus ricamaus Etimo srd. Traduzioni Francese affourager Inglese to forage Spagnolo dar forraje Italiano foraggiare Tedesco füttern.

apugnigosài , vrb: apunnigosai, apunziconare Definizione iscúdere, pigare a cropos de púngiu Sinonimi e contrari abbuciconai, acatzotai, apugnigorai, apuinare, apunzare, apunzicare, burtzigare Frasi si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru Etimo srd. Traduzioni Francese donner des coups de poing Inglese to come to blows Spagnolo dar de puñetazos Italiano prèndere a pugni Tedesco jdn. mit Faustschlägen traktieren.

apunzàre , vrb Definizione pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras Sinonimi e contrari abbuciconai, acorpai, addolare, apugnigosai, apunzicare Frasi tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos 2. sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu Etimo srd. Traduzioni Francese donner des coups de poing Inglese to punch Spagnolo dar de puñetazos Italiano prèndere a pugni Tedesco jdn. mit Faustschlägen traktieren.

cultzería , nf Definizione su èssere curtzu, ma nau in su sensu de unu fàere chi giaet tropu pesu a cosighedhas de pagu contu Frasi custas sunt cultzerias, a mazare cudha criadura pro duas figos! Traduzioni Francese bagatelle Inglese pettiness Spagnolo dar importancia a algo que no la tiene Italiano piccinerìa Tedesco Kleinigkeit.

dàe 1 , vrb: dàere, dai 1, dare, dàrrere Definizione aporrire, pònnere in manos, intregare calecuna cosa a un'àteru chentza nudha in càmbiu (ma si narat fintzes de bèndhere, de su arresurtare de unu trebballu, e de unu contu); rfl. si narat in su sensu de andhare a calecunu logu, a una bandha, cun che in su sensu de arresurtare o acabbare a una tzerta ora; cun su verbu pòdere o a su tempus benidore tenet su sensu de acontèssere, de capitare deasi comente essit essit / cong. pres.: 2ˆ p. pl. diadas, diedas, dezas; passau: 3ˆ p. pl desint, ant dadu; impr. 2ˆ p. pl: dade, daze, dage (custu cun enclíticu: dagedenosi!) Sinonimi e contrari donai, giai, gionai, intregai / combidai / bèndhere, frutai, resurtare / addare, andhare, finire, passae, penciai | ctr. leai Modi di dire csn: dare a una cosa = pentzai, donai atentzioni a una cosa; dàreche a… (una cosa, un'ora) = resurtai; dàresi a fàghere, a fuire, a lèzere = pònneresi a fàghere, a si mòere, a fàghere carchi cosa, a fuire, a lèzere; dàresi a carchi cosa = pèrdiri sa conca avatu de ccn. cosa: dàresi a su zogu, a s'interessu, a sa fura, a su triballu, a su binu, a su ziru, a sas féminas; dàreche a subra de una cosa = arrennèsciri a isciri una cosa; dàreche una cosa o a unu in mesu = ponidha, faidha resurtai in mesu, imbusticaidhu in ccn. cosa o chistioni; dàreche in carchi logu = passai in ccn. logu fintzas sentza de dhu bòlliri; èssere dali ca ti doe, a su dami e ti do = donendi sempri (corpus, fuedhus), abbetiai; èssere acanta a si la dare (nadu de duos) = èssiri acanta a s'arropai, acanta a certai; fàghere a su daellea = dona e piga, a manlea, donendi e pighendi sentza de bòlliri donai diaderus; èssere, no èssere in dare = (nau de unu) tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai (e fintzas de fuedhai mali, meda, tropu) Frasi apas de s'América sos mannos tesoros, ma los dias a chie tenet fàmine ◊ si su fàmine inimigu a nois derat istragu si agguantat unu pagu finas a giomper sa figu (Grolle)◊ custa cosa no est sa tua: ti l'ant dada o furada l'as? ◊ setzi un'iscuta: ite ti dao a bufare? ◊ a chie tocat sa rejone diant! ◊ fuo pro li dàrrere un’iscavanada a cussa cara pesada dae sa barrosíghine! (M.Ladu) 2. chentza lissentza custa cosa no si podet dare ◊ si ndhe agatat meda, ocannu, de custa cosa e la sunt dendhe a sa fuliada ◊ sa divisione cantu bos at dadu, a bois? ◊ ocannu s'olia est dendhe pagu: solu su bíndhighi a maghinada ◊ cussa terra a laore daet su trinta ◊ como sas berbeghes no sunt dhendhe nudha, ma comente anzant comintzant a dare late 3. dàedi a un'ala ca semus colendhe custa cosa! ◊ a ue mi est dadu su pisedhu, chi no lu so bidindhe inoghe? ◊ che so dadu in cussa carrela e apo fatu innantis ◊ che est dadu in logu malu, caminendhe a denote ◊ che est dau in sos carabbineris e pro no isparare si lis est imbertu ◊ che so dadu in mesu de su ludu ◊ ello ite bonu bisonzu a ndhe dare a custa bandha? ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cussa otada 4. a ite ora ti che at a dare a finire? ◊ che daet a tardu, a note, a manzanu, a cras, a s'annu chi benit a fàghere custa cosa ◊ ejò, a como ti che at datu a ti ne ammentare?! ◊ a custas cosas ti che daet a fàghere su zustu?!…◊ a cue ti che at dadu a fàghere avitu: avita in su lussu, no in su mànigu! ◊ a èssere canu ti che at dadu a como! 5. at a dare chi, segundhu comente, custa cosa no si podet fàghere prus ◊ podet dare chi dae como in subra fetat tempus bonu 6. passant a sos arrestos e ndhe ant impresonadu prus de trinta: assora, medas, bidendhe basi, si sunt dados a fora ◊ no ti dias a fuire candho ti cramant a dare una manu de azudu! 7. at pérdidu su postu ma si est dadu a sa zoronada e su triballedhu li essit sempre ◊ conca mala, cussu: si est dadu a furare ◊ como mi dao a prànghere, pro cosighedhas gai!…◊ a ue, disdiciada, mi apo a dare?! 8. a cussu no bi daet! ◊ no bi apo dadu e no ndhe apo cumpresu nudha de su chistionu 9. dae tentu no ti che diant in mesu, cussos, ca ti ndhe as a impudare! ◊ frade e sorre sunt dami chi ti do pro su bene, pro sa pulítiga ◊ est totu su manzanu a dami chi ti do! ◊ cussos duos sunt acanta a si la dare, no de torrare in paghe! ◊◊ oe no est in dare: no li essit súlida! ◊ oe s'amigu est in dare: a donzunu narat sa sua! Etimo ltn. dare Traduzioni Francese donner Inglese to give Spagnolo dar, ofrecer, producir Italiano dare, offrire, produrre, fruttare Tedesco geben, schenken, erzeugen, hervorbringen.

donàe, donài, donàre, donàri , vrb Definizione giare in donu, coment'e arregalu, presente; fàere is donos, mescamente a sa fémina cojuada noa; giare o intregare bastat chi siat, css. cosa e a chie sisiat; s'impreat fintzes po nàrrere s’arresurtau de un'operatzione matemàtica o sa resa de unu trebballu Sinonimi e contrari arregalai, dae 1, giai, gionai | ctr. bèndhere, picare Modi di dire csn: donai in ccn. cosa = pessare, atuare, dàreche a subra de carchi cosa, itl. farci caso, badare; donaisí a ccn. cosa = dàresi, betàresi a carchi cosa; donai coru = bastare s'ànimu, su corazu de fàghere carchi cosa; donaindi una frida una callenti = dàrendhe una cràdia e una lena, una chi piaghet e una chi no piaghet; donai frunda mala = fàghere frundha mala, andhare male, dare resurtadu metzanu; donai boxis = betare boghes; donai isciampitas = andhare a s'istòntona istòntona, imbriagos Frasi fiat unu chi no donaiat àcua a cani ◊ chi bolis fai diabressi, bai, bendi su chi tenis e donadhu totu ◊ dongissia duus aposentus! 2. si no fint donatos de oro e de prata nche bortaiant sa cara ◊ su fidantzadu l'at donada: li at leadu anedhu, oritzinas de oro e corona de prata ◊ dh'ant donada meda, s'isposa! 3. oh, berus aici est: no nc'ia donau! 4. acabbau su préssiu mi dongu a s'olia, acabbada s'olia a s'aràngiu! Etimo ltn. donare Traduzioni Francese offrir, faire cadeau Inglese to give Spagnolo dar, regalar, ofrecer Italiano dare, regalare, offrire, dispensare Tedesco geben, schenken, spenden, ergeben.

grariàre , vrb Definizione betare o fàere gràrias, istare a gràrios Sinonimi e contrari grarire, isbraulare, ischeliare Etimo srd. Traduzioni Francese vagir Inglese to wail Spagnolo dar vagidos Italiano vagire Tedesco wimmern.

graríre , vrb Definizione betare o fàere gràrios Sinonimi e contrari grariare / iscreulare Etimo srd. Traduzioni Francese vagir, pleurnicher Inglese to moan Spagnolo dar vagidos, lloriquear Italiano vagire, frignare Tedesco wimmern.

iglieràre , vrb rfl: igliorare, illiberare, illierai, illierare, illiorare Definizione nau de is féminas príngias, illibbertare, fàere o naschire su pipiu a su lompimentu de is noe meses Sinonimi e contrari illebberare, infendiai, insinnigare, iscendiai, palturire, springiai | ctr. imprignare, improssimare Frasi cudha fémina benit torra ràida, s'illierat e naschit custa bella pitzinna ◊ sa muzere de Fulanu nachi s'est illierada ◊ a sos noe meses, sa fémina apeit sas dólimas e s'illioreit ◊ custa fémina s'est illierada de unu pitzinnedhu Terminologia scientifica ssl Etimo srd. Traduzioni Francese accoucher Inglese to give birth Spagnolo parir, dar a luz Italiano sgravarsi, partorire Tedesco gebären.

imbianchitài , vrb Definizione giare una passada de bianchita, betare bianchita Traduzioni Francese blanchir Inglese to paint with white lead (stg) Spagnolo dar de albayalde Italiano imbiaccare Tedesco mit Bleiweiß bestreichen.

«« Cerca di nuovo