ifàghere , vrb: ilfàghere,
irfàchere,
irfàghere,
isàchere,
isciàere,
isciai (i-scia-i)
isfàghere,
isfai,
issàchere Definitzione
isciusciare, distrúere sa cosa fata; nau de cosa de papare, còere tropu, èssere tropu lómpia / pps. isciatu, issatu (= sbisuriu, puru); pira, mela irfata = pira, mela passada, chi no est prus bona
Sinònimos e contràrios
derrúere,
destrui,
dirfàchere,
idarrocai,
isciasciai,
isciusciai,
isconciare,
sciai,
solivrinare
| ctr.
fàchere
Frases
sas domos s'ifaghent in sas bidhas chena zente ◊ est betendhe s'abba a cadinos: paret chi su mundhu s'isfatat in abba! ◊ sa gherra isfaghet totu, logu e zente ◊ s'istesseravat, s'isachiat, s'iscontzavat ◊ is pipius funt in s'arruga, fadendu e isciaendu giogus
2.
si est isfatu in torojos de prantu ◊ in su tribàgliu m'isfato totu in suore ◊ sa linna betza s'isfaghet in piúere
3.
sos ossos puru, apustis de tantu tempus, s'irfaghent ◊ funt timendu no si siat po isfai su mundu ◊ chi s'isfagat su mundhu totu intreu no mi rendhet dolore e ne ferida (Sassu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
défaire,
décomposer
Ingresu
to undo,
to decompose
Ispagnolu
deshacer
Italianu
disfare,
decompórre,
sgretolare,
disintegrarsi,
dissòlvere
Tedescu
zerstören,
auseinandernehmen,
sich zersetzen,
zerbröckeln.
isciasciài , vrb: sciasciai Definitzione
fàere a orrugos ma coment'e a crepadura, a isciopadura, segare
Sinònimos e contràrios
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
ifasciare,
isciusciai,
isconciare,
isordulare,
sculai
Frases
nant ca, sa noti chi nascit Gesugristu, su tiau totu su chi aferrat isciàsciat! ◊ chi pigu cussa cadira si dha isciàsciu in conca!… ◊ chi t'arruit sa síndria a terra s'isciàsciat!
Tradutziones
Frantzesu
défaire
Ingresu
to crumble
Ispagnolu
destrozar
Italianu
sgretolare
Tedescu
zerbröckeln.
isciusciài, isciusciàre , vrb: issusciare,
isusciare,
isussiare,
sciusciai Definitzione
bogare de pare, isconciare o fintzes distrúere cosa o faina fata; betare a imboladura, a meda, a covecadura, fintzes calare o orrúere de sa cosa a meda de artu
Sinònimos e contràrios
acavacai,
betae,
destrui,
idarrocai,
irfàchere,
isciasciai,
isconciare,
sculai,
torrocai
| ctr.
fàchere
Frases
innòi cussu dinai cresciat, cresciat, fut un'arriu mannu, prenu, chi curriat de is forestas isciusciadas de Bidhanoa, de Stertzili, de Sàdili e arribbàt a Torinu (B.Lobina)
2.
frúsciat, muizat, úrulat su bentu, isúsciat abba paret chi s'isfetet sa natura (E.Soletta)◊ a su mannale, usciàndhelu, lu craschiavant chin sa lesorja e l'isciusciavant abba pro l'innetare
Sambenados e Provèrbios
prb:
a chini fait e isciúsciat non dhi mancat cosa de fai
Tradutziones
Frantzesu
défaire
Ingresu
to undo
Ispagnolu
deshacer
Italianu
disfare
Tedescu
zerstören.
isconciài, isconciàre , vrb: iscontzare,
sconciai Definitzione
isciusciare, bogare de pare una cosa giai fata; nau de su tempus, cambiare, iscuncordare, fàere tempus légiu; nau de fémina príngia, pèrdere su fedu; nau de sa natura de s’ómine, passare sa teteresa / pps. iscontzadu, iscontzu
Sinònimos e contràrios
destrui,
idarrocai,
irfàghere,
isciasciai,
isciuchiare,
isciusciai,
iscunsertare,
sculai
/
istrumare
| ctr.
aconciai,
adaretzai,
agiustai,
arragnare,
fàchere
Maneras de nàrrere
csn:
iscontzare su coju = istorraisí; isconciàresi de… = leàresi disturbu pro…
Frases
si li betat pódhighes l'iscontzat dae cristianu! ◊ su die chi si ndhe at a isconciare custu giuramentu nos at a calare tronos e lampos! ◊ custa est cosa chi non si podet isconciare ◊ in cussa calada imbrunconu e m'iscònciu su brutzu!
2.
su tempus si fit iscontzu e no aiant pótiu garrigare su nabiu ◊ za mi paret chi su tempus torrat a iscontzare!
3.
sa fémina fit príngia ma si est iscontza
5.
bellu frade, no si est mancu isconciau de andhare a saludare sa sorre!
Ètimu
itl.
sconciare
Tradutziones
Frantzesu
défaire
Ingresu
to undo
Ispagnolu
deshacer
Italianu
disfare,
demolire
Tedescu
zerstören.
iscumentàre , vrb Definitzione
isconciare, betare apare (nau de màniga, èssere lasca, mòvere aintru de s'ogu de sa ferramenta)
Sinònimos e contràrios
irfàchere,
isciasciai,
isconciare,
iscunsertare,
isordulare
| ctr.
cumentare
Frases
sos coros cherent provaos e, candho benit, sa prova iscumentat cantu bi at ◊ irfriguraos in cada mermu, in cust’ísula nighedha che atramentu, iscumentant su rànchiu mutricore ◊ s'àinu chi t'iscumentet, a tie solu!
2.
seo andhau a su ferreri po mi fàere una pariga de cotzas po mi cumentare su marrone, ca dhu tenio totu iscumentau (M.Deiana)
Tradutziones
Frantzesu
effarer,
disjoindre,
défaire
Ingresu
to break up,
to destroy,
to dismay
Ispagnolu
deshacer
Italianu
sgomentare,
sconnèttere,
disfare
Tedescu
erschüttern,
aus den Figen bringen,
zerstören.
isòlbere , vrb: isòlvere,
isòrbere,
isòrvere,
isòvere,
issòrbere,
issòrvere,
ixòvere Definitzione
iscapiare cosa acapiada, bogare de pare is càbudos de un’acàpiu o nodu; iscagiare, nau de cosa tostada chi torrat a lícuida; acabbare un'incàrrigu, nau pruschetotu de organísimos fatos de gente votada / pps. isoltu; ibue ch'est isoltu? = a ue s'est imbertu? aundi est andau?
Sinònimos e contràrios
ilgiobare,
illiare,
isprèndhere,
scapiai
/
sòlbere
| ctr.
acapiae,
prèndhere
Frases
isòrbere unu nodu, una fune, un'animale ◊ isolvesit sas presuras de su pacu e lu abberzesit ◊ no resessit a ixòvere un'àinu dae sa lóriga
2.
sos montes si ant a isòlvere che sale ◊ s'oro isoltu ◊ sa cosa fit ixovèndhesi che néula ◊ sa gherra lis issorviat sos sentitos in su lutrau
3.
su cussizu pro lege s'ixoviat ca deviant fàghere votassiones noas
4.
de candho ispricaiat su faedhu e isorveit sos primos passitos a pagu a pagu si fateit mannu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
défaire,
dénouer
Ingresu
to untie
Ispagnolu
desatar,
derretir,
disolver
Italianu
sciògliere,
slacciare,
slegare
Tedescu
lösen,
aufschnüren,
losbinden.
scuài 1 , vrb: isculai*,
sculai Definitzione
coment'e segare su culu o su fundhu, segare una parte de calecuna cosa cunsiderada coment'e s'ala de fundhu; isconciare una cosa; acabbare o firmare de fàere calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
isciusciai,
isconciare
/
acabbae,
lassai,
sensai
Maneras de nàrrere
csn:
scuai un'agu = segaindi su cú, s'ogu, sa parti aundi intrat su filu; scuai bruscerias = iscontzare fatuzos; sculai una fàula = bogare in craru una fàula dendhe a bídere sa veridade
Frases
muda, dassinuncas scuaus su santuanni! ◊ cussu sculat e fait matzinas ◊ no torris a cumentzai cun custas chistionis, puita sculaus totu ◊ su malàdiu pregàt a Deus de dh'acuntentai de sculai isceti sa vida sua ◊ tocat a ndi fai sculai cussa lei fata mali ◊ chini dhi sculat sa fortuna, a issu, est sa sorga! ◊ assentai bèni sa cosa, assinuncas si sculat su càrrigu e si perdit andendi andendi!
2.
su piciochedhu at sculau de fai a malu ◊ insaras at sculau de arriri ◊ apustis chi iat sculau de niai, Pinóchiu fiat andendu a iscola
3.
una famíglia sculada no fait a dha torrai a missi in fiu!
Tradutziones
Frantzesu
défaire,
annuler,
cesser
Ingresu
to undo,
to cancel,
to give up
Ispagnolu
deshacer,
dejar
Italianu
disfare,
annullare,
sméttere
Tedescu
zerstören,
zunichte machen,
aufhören.
strogài, strogàri , vrb Definitzione
iscapiare cosa acapiada, fàere a lómboru su filu de una madassa, ispodhicare cosa imbodhigada: in cobertantza, arrangiare una chistione; fintzes atrotigare, furriare
Sinònimos e contràrios
illiare,
isòlbere,
isprèndhere,
scapiai
/
tirai
| ctr.
acapiae,
prèndhere,
trogai
Frases
strogaidhu is manus e is peis e lassaidhu andai! ◊ iant strogau is funis e, isprata sa vela maista, si fuant móvius ◊ tocat a strogari cust'auera de su truncu
2.
tui no andas a logu perunu, ca sa madassa dha strogu dèu!
3.
a su pilloni dh'at strogau su tzugu e si dh'at papau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
défaire,
dénouer
Ingresu
to unlace
Ispagnolu
desatar
Italianu
sciògliere,
slacciare
Tedescu
lösen,
aufschnüren.