aggrillàu , agt Definitzione nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca Sinònimos e contràrios acascabellau, dengosu, schinitzosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui est plein de lubies Ingresu to be full of whims Ispagnolu soliviantado Italianu che ha grilli per la tèsta Tedescu wer Grillen im Kopf hat.

ammalaía , avb Definitzione a mala gana, mancai chentza gana o contras a sa gana chi si tenet Sinònimos e contràrios ammalaoja, ammaròglia, provortza Frases ammalaia sos contos teviant torrare! ◊ ammalaia est andhadu a chircare cosa, si cheriat manigare! ◊ ammalaia est torradu a domo de su babbu Tradutziones Frantzesu à contrecœur, force est de…, finalement Ingresu reluctantly Ispagnolu de mala gana, a regañadientes Italianu malvolentièri, giocofòrza, finalménte Tedescu ungern, gezwungen sein.

ammammaritzàdu , pps, agt Definitzione de ammammaritzare; nau de ccn., chi est tropu atacau a sa mama Sinònimos e contràrios cdh. ammammariciatu Tradutziones Frantzesu qui est dans les jupes de sa mère Ingresu mummy's boy Ispagnolu madrero Italianu mammóne Tedescu sehr an der Mutter hängend.

apozalàdros , nm Definitzione unu chi amparat malefatores, furones e àtera gente deosi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui est de connivence avec les larrons Ingresu abetter, abettor Ispagnolu encubridor Italianu favoreggiatóre Tedescu Begünstiger.

benemíndhe!, benemíndi! , iscl, avb: benimindi, beniminne Definitzione (fintzas b. de…) bene + mi + ndhe: foedhu po nàrrere chi una cosa a ccn. dhi est andhada bene meda, chi unu est cuntentu o si ndhe cuntentat o chi dhue at de si ndhe cuntentare, chi una cosa est bella de abberu, ma s'impreat fintzes cun idea de paragone e coment'e avb. in su sensu de meda, bene meda (a bortas cun ironia, po nàrrere chi àtera cosa est méngius) Sinònimos e contràrios ebbenemindhe Frases benemindi prexu! benemindi festa! ◊ benimindi s'arrori, su dannu, sa festa, ecc.◊ beniminne de cadhu: ti siat po salude! 2. in bidha s'istat bene: e benemindhe tzitade!… 3. s'arriu est calendi benemindi ◊ ti apu bistu iscriendi cosa e sudendidí benimindi (F.Carlini)◊ est pascendu a fura benimindi! (T.Dei) 4. s'istima de sa mama est menzus: e benemindhe amores de isposa!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qu'il est beau! Ingresu how fine! Ispagnolu qué bien Italianu che bèllo! Tedescu wie schön!, sehr gut!

cantecànte, cantecàntu , cng: catecantu Definitzione si biet ca…, est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedit Sinònimos e contràrios aposici, goregante, tantecantu Frases cantecante, grista de carabbineri no ndhe zuches ◊ cantencante crediant chi a che picare sa bida a unu cristianu est a zocare: ma za lu sunt pacandhe! ◊ no timas a dare carchi cosa, si ndhe as: cantecantu lassamus totu inoghe! ◊ no ti fatas cosa: catecantu isco chie ses! ◊ mancari perriches, catecantu no lu bogas dai su surcu sou Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu il est évident Ingresu it is plain that… Ispagnolu es evidente que Italianu è evidènte che…, tanto… Tedescu es ist klar, daß.

cogónu , nm Definitzione sicadura a tropu de calecuna cosa (es. pane modhe); fintzes dispraxere, prus che àteru de ofesa, de su èssere apocau, fatu a bregúngia Sinònimos e contràrios assicorradura, assicorru / angóniu, annógiu, ràngulu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu état de ce qui est dur, sec, rassis, ressentiment Ingresu drying up Ispagnolu resecado, resentimiento Italianu rinsecchiménto, risentiménto Tedescu trocken werden, Groll.

disaltràdu , agt Definitzione chi at tentu disastru, dannu mannu, chi est totu malacónciu Sinònimos e contràrios arruinadu, destrossau Tradutziones Frantzesu malheureux, qui est dans l'adversité Ingresu devastated Ispagnolu damnificado Italianu disastrato Tedescu verwüstet, heimgesucht.

Est , nm, agt Definitzione unu de is bàtoro puntos cardinales, a sa bandha de ue essit su sole, incurtzau a E Sinònimos e contràrios oriente | ctr. ovest Tradutziones Frantzesu est Ingresu east Ispagnolu este Italianu est Tedescu Osten, Ost.

impurdedhíu , pps, agt Definitzione de impurdedhiri; chi est in calore, in more Sinònimos e contràrios assu 1, insuau, intzinnidu, suadu, suguzadu / focosu Tradutziones Frantzesu qui est en rut Ingresu full of sexual excitement Ispagnolu en celo Italianu foióso Tedescu geil.

inchinisàdu , pps, agt: inchisinau, inchixinatu Definitzione de inchinisare; totu brutu de chinisu, fatu a chinisu Sinònimos e contràrios cinisosu 2. lampant fogos in calchi rutu muru de sa citade totu inchinisada (S.Lay Deidda) Tradutziones Frantzesu qui est réduit en cendres Ingresu reduced to ashes Ispagnolu quemado, encenizado Italianu incenerito Tedescu mit Asche bedeckt, eingeäschert.

intzinnídu , agt Definitzione chi est suau, in calore, chi tenet gana forte de fémina (o de ómine); fintzes arrennegau, dispràxiu Sinònimos e contràrios aibbadu, allimitu, imbirtiolau, impurdedhiu, insuiu, suguzadu / cdh. intzinnitu 2. ingrunat sa conca, intzinnidu, e "Su chi mi faghet prus fele est chi…" Tradutziones Frantzesu qui est en rut Ingresu lustful Ispagnolu cachondo Italianu foióso Tedescu geil.

ischitíre , vrb Definitzione pigare o seberare cucu o paris e bogare in duos a s'ingrundha donniunu unu tanti de pódhighes (chi faent a suma unu númeru cucu o paris) po bíere a chie tocat una cosa (binchet chie at intzertau sa categoria chi at isceberau), po cumenciare su giogu o àteru, decídere a chie tocat calecuna cosa Frases ischitimus a bídere a chie tocat a comintzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu établir à qui est le tour dans un jeu Ingresu to make deciding game Ispagnolu sortear Italianu fare lo sparéggio Tedescu den Entscheidungskampf ausfechten.

isveltudídu , agt Definitzione nau de unu immadoinau, chi si est coment'e ischidau, torrau in bidórios Sinònimos e contràrios irvertudadu Tradutziones Frantzesu qui est revenu à soi, réveillé Ingresu to come to, to awake Ispagnolu reanimado Italianu rinvenuto, risvegliato Tedescu wieder zu sich gekommen.

levànte 1, levànti , nm Definitzione unu de is bàtoro puntos cardinales, sa parte de ue essit su sole; genia de bentu, bentu de sole, budhiu, chi benit de cussa parte Sinònimos e contràrios oriente | ctr. ponente Frases sos bentos de levante sunt garrigandhe s'oro in sa marina frisca… Terminologia iscientìfica tpm Tradutziones Frantzesu levant, Est Ingresu east Ispagnolu levante Italianu levante Tedescu Osten, Ostwind.

«« Torra a chircare