àrviu , nm: àviu 1 Definitzione
cosa chi si arrennescet a ischire de calecuna chistione; capacidade de pigare is fragos; fintzes marcu, neghe, mància chi abbarrat de calecunu male / pigai àrviu de ccn. cosa = leare oru, chircare de ndh’ischire, bènnere a ischire, pigai s’arrastu
Sinònimos e contràrios
arviedhu,
assunta,
indíscia,
seru,
sudhitura
/
annasu,
arrasta
Frases
is arrúndilis si pesant a bolai fintzas a candu no intendint àrviu de luna prena ◊ ndi apu inténdiu un'arviedhu a trevessu chi ses isposa ◊ arguai si teniat àrviu de unu nemigu: dhu carriàt finas a dhu fai a chirriolus!
2.
s'àxina ocannu tenit àrviu de pesti niedha ◊ su chi fint chirchendhe l'at agatadu su cane cun s'àviu ◊ paret cane de cassa chi at pigau àviu a crachi cosa!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
connaissance,
avoir vent de qqch.
Ingresu
inkling
Ispagnolu
indicios
Italianu
sentóre
Tedescu
Witterung.
atèndhere , vrb: atendi,
atèndiri,
atènnere Definitzione
tènnere contu, giare atentzione a unu trebballu, a una faina, a una persona po su chi dhi podet serbire, fàere faina; fintzes serbire, abbàlere de fàere fortza / pps. aténdhidu / atèndiri de… = sassiare de…, cun…; atendhe!, atendhide! = bai, baxei, faghe, faghide su chi azis de fàghere, no irbies/irbiedas pro me, itl. prego!
Sinònimos e contràrios
achistiri,
contifizare,
oloire
| ctr.
irbandhonare,
lassai
Frases
sas sorres la fint atendhendhe ca aiat tentu unu fizu ◊ bellu grassu cuss'animali: bai ca si atendit! ◊ no podeus atendi mancu custus duus fillus piticus ◊ bazi, atendhide si azis de fàghere! ◊ sos pitzochedhos depent atèndhere in famíllia, puru! ◊ donzunu devet atènnere a sas fainas suas ◊ mi ndi andu ca tengu cosa de atendi
2.
cun s'artrosi chi tengu mancu is brutzus mi atendint prus, e is didus a su própiu!
3.
is matas po crèsciri de prus tocat a dhas atendi de àcua
Ètimu
itl.
attendere
Tradutziones
Frantzesu
prendre soin,
s'occuper de qqn,
qqch.
Ingresu
to attend,
to look after
Ispagnolu
atender
Italianu
accudire,
dedicarsi,
badare a qlcs.,
a qlc
Tedescu
versorgen,
pflegen.
codiàre , vrb: acodiare,
cuidare 1 Definitzione
lassare agoa a ccn. o una cosa camminandho passandho prus ainnanti, lassare cosa chentza fàere, chentza ndhe dha leare, lassare e bastat coment'e candho unu s'imméntigat, lassare o fintzes acabbare de fàere cosa; andhare aifatu de s'arrastu / no codiare cosa = furai totu
Sinònimos e contràrios
acadiare,
acogiai,
cambare,
cogiai,
coigiare,
incoizare,
lassai,
scaresci
/
sensai
| ctr.
pigai,
furai
Frases
essit foras de su semenadu e totora l'intórticat s'aradu o códiat terrinu ancora intreu ◊ su maridu fit mortu e l'at codiada sola chin sos fizos ◊ su teracu si at codiau sa ghistrale ◊ mamma aprontaiat donzi cosa, chena cuidare sas lezes
2.
no nche codiabat sa missa mancu pro sas cosas prus bellas de custu mundhu
3.
fae e chibudha, basolu, patatu e azu… no codiaias nudha! ◊ de matzone aumentant sos delitos: - no códiat porchedhu e ne anzone (D.Mele)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
laisser qqnqqch derrière soi,
oublier qqch
Ingresu
to omit,
to disregard
Ispagnolu
colar,
dejar
Italianu
lasciare indiètro
Tedescu
unterlassen,
jdn. zurücklassen.
údulu , nm Definitzione
cambu mannu de mata cun is cambos prus piticos segaos lassandhondhe un'orrugu curtzu, fichiu prantau in terra po apicare cosa o fintzes poderare naes de mata càrrigas de frutu o bide in artu
Sinònimos e contràrios
frucàrgiu,
iltatu,
pontedhu,
puntale,
trumponi,
uduri
Ètimu
ltn.
mutilus
Tradutziones
Frantzesu
tige en bois pour accrocher qqch.
Ingresu
fork
Ispagnolu
puntal,
horquilla
Italianu
appenditóio
Tedescu
Ständer.