Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

búca , nf: buga 2, vuca Definitzione in sa carena de un'animale, s'imbucu o intrada de s'aparatu chi digirit s'alimentu, ue s'intrat e si màtzigat su papare e si faent giai totu is sonos de sa boghe; intrada de calecuna cosa, de calecunu logu (buca de istògomo, de forru, de sacu, de ampudha, de funtana, de foghe o de erriu, de nassa, de péntuma, de ponte, de istafa, de caragolu, de cannone, e àteru); logu istrintu, inter duas puntas de monte, duos muros, duas domos, o àteru / min. bucaredha, buchichedha, buchigedha; is partis de sa b.: is barras, sa limba, is ghinghias, trintaduas dentes, is lavras, su paladari (o chelu), s'àngula Sinònimos e contràrios buchera, imbucu / istrintógliu Maneras de nàrrere csn: is corrus de sa b. = sas calches de sas laras, ue sas laras si abbojant apare, a un'ala e àtera; buca bacada = buca pitichedha, buchita; pònniri o fai b. bella = fàghere buca bona, chi li abbarrat gustu chi piaghet (nadu de cosa de manigare); calai is sàlias de b. = coment'e leare su sabore de una cosa bona chi si abbàidat o chi si disizat; leare b., fagher b. a una cosa = abbituaisí a dha papai, a dha bufai; abarrai a b. sidhia = istare mudos, no nàrrere faedhu; portai, leare, giúghere in b. a ccn. = faedhare (male) de unu, zudigare; faisí sa b. a ludu = faedhare debbadas; èssiri buca modhi = (nadu de unu), lassàresi conchinare a donzi cosa, zusta o nono, bona o mala, (nadu de su cocoi: zúghere s'oru de sa corza, in s'ala abberta, tropu fine, chentza cumprida); fai bucas lègias = fàghere a ríere faghindhe inzestros cun sa buca, istròchere; pigai is fuedhus de b. a unu = nàrrere su chi s'àteru fit pessendhe de nàrrere; bucas mortas = zente chi no serbit a nudha; b. baralla = pessone chi faedhat afaiu; certai, fuedhai a b. manna = a boghes, cun afuta, a s'airada; b. de forru (nadu de unu)= chi faedhat a boghes, chi costumat a faedhare male; cagare a unu a b. = fàghereli birgonza manna, tropu; pònnere o betare a ccn. a b. a terra = arruinàrelu; fuedhai a b. ’e tzàpulu = faedhare coment'e a buca prena, de no cumprèndhere bene su chi si narat; iscuru che in b. = iscuriu meda, iscuriu mortu; buchemeli = annaemele, zanaemuru; maleuca (male de o a buca) = bucamala, zenia de maladia chi benit a buca a sos animales; bucamala (sa ’uca mala, sa bona ’uca)= su grodhe; b. de cani, de lioni = zenia de erba chi faghet su fiore chi assemizat a sa buca de unu cane, o de unu leone; buchedha = zenia de crobu betadu a s'animale a sa barra de fundhu, pro lu leare a fune; pagare sa buca = pagare sa contravintzione pro su dannu chi faghent sos animales manighèndhesi su laore Frases at fatu unu pràngiu de cosas lichitosas chi faint sparuedhai sa buca ◊ sas crocas fint sapurias chi no si catzabant dae buca! ◊ fait càschidus aici longus chi is corrus de sa buca dhi arribbant a is origas ◊ apustis manigadu, unu bículu de casu cumponet sa buca ◊ a buga aperta miro su meràculu (G.Brocca) 2. est iscuru che in buca, che l'intrat s'iscuru in buca ◊ at abbertu sa buca che portale ◊ túpadi sa buca, lassa de nàrrere male! ◊ gei portas buca: fuedhus maus, frastimus, certus!… 3. Pontetzu est a tres bucas ◊ so tota die in buca de furru faghindhe sa cota ◊ in sa buca de Mammuscone che at rutu polcos ◊ fit sétiu in buca de zanna 4. cussos si no zughent in buca a calicunu no podent istare! ◊ si no lis daes nudha ti faghes leare in buca ◊ lodhe, a tie ti che cagant a buca e mancu ti ndhe sapis! ◊ a su fillu dh'acanaxat a buca manna po istudiai ◊ eandhe sàmbene a mi giúghere in buca donzunu!… 5. in cussa buca frimmat fintzas sas màchinas, su bentu, ca colat incanaladu ◊ in cussa buca, ca est logu artu, bi tocat bentu forte 6. apenas unu póveru istat reu che l'imbolades torra a buca a terra! ◊ s'ispesa chi ant fatu at postu a buca a terra su Comune (A.Spano) Sambenados e Provèrbios smb: Bucca / prb: a buca tancada no b'intrat musca Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. bucca Tradutziones Frantzesu bouche, passage, col Ingresu mouth Ispagnolu boca Italianu bócca, varco, vàlico Tedescu Mund, Durchgang.

buchichèdha , nf: buchixedha Definitzione min. de buca Sinònimos e contràrios bucaredha Tradutziones Frantzesu petite bouche Ingresu pretty little mouth Ispagnolu boquita Italianu boccùccia Tedescu Mündchen.

campitzàre , vrb: campizare, camputzare Definitzione campare comente male si podet, chentza fortza meda Sinònimos e contràrios arramputzare, campugiai, campurigiai Frases de cudhu mannau chi campizaiat sos mandroníglios no si ndhe agatat zenia! ◊ campizat sa crabita a trazu de su chintorzu ◊ fit zentighedha chi campitzaiat cun pagu e nudha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to live from hand to mouth Ispagnolu ir tirando Italianu campicchiare Tedescu sich mühselig durchschlagen.

campugiài, campugiàre, campugliàre , vrb: campullare, campuzare Definitzione campare a sa bona, male comente si podet Sinònimos e contràrios balivigare, campitzare, campurigiai Frases fint baranta cristianos chi campugliaiant cun pagos fiados a s'ispàstinu ◊ triballant ortos, téula e matone e si campullant sa pòvera vida (P.Lavra)◊ issu si dha campugiàt cun d-una parada de birduras chi bendhiat in pratza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to live from hand to mouth Ispagnolu ir tirando Italianu campicchiare Tedescu sich mühselig durchschlagen.

fòche , nf: foga, foghe, foxe, foxi Definitzione sa essia de is errios a su mare; parte o tretu de calecuna cosa chi giaet s'idea de una mància, de una figura larga Sinònimos e contràrios imbucu Maneras de nàrrere csn: foga, foghe de ponte = buca, arcada de unu ponte; foga de muru = barrela, barra de muru, tretu o parti de unu muru arruendindi o arruta Frases dogni riu at una foghe ◊ s'abba de sa funtana inoghe grígliat lébia e galana e sentza tenner buluzada foghe ◊ beni a innoxi!… peis a mari e conca a foxi ti agatint! ◊ no si est bidu mai a torrare s'abba a monte: sa foghe est sempre cudha! ◊ s'intendhet múida de foxe 2. in s'aera bi at una foga de nue ◊ che at faladu una foga de muru in sa traessa e un’àtera ndh’est falendhe ca fit fatu male Sambenados e Provèrbios smb: Fosci, Foxi Ètimu ltn. foce(m) Tradutziones Frantzesu embouchure Ingresu mouth Ispagnolu desembocadura Italianu fóce, falla Tedescu Mündung, Lücke.

imbucadúra , nf Definitzione su imbucare, tretu inue s’imbucat o cumènciat calecuna cosa (es. erriu, camminu, orruga); fintzes su lobu de fune chi si ponet a su murru de un’animale po dhu mantènnere o pigare aifatu e una genia de camu de su murrale Sinònimos e contràrios imbucu, intrada / cabessoni, imbucadorzu Frases in s'imbucadura de una carrela, acò un fémina! (M.Bua) Tradutziones Frantzesu embouchure Ingresu mouth, entrance Ispagnolu boca, embocadura Italianu imboccatura Tedescu Eintritt, Einfahrt.

ruspièdha , nf Definitzione saliedha chi essit in buca candho si pentzat a calecuna cosa de papare licàngia, chi praghet Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu eau à la bouche Ingresu mouth water Ispagnolu boca agua (hacérsele la) Italianu acquolina Tedescu Wasser das im Mund läuft (Appetit).

salibèdhas , nf pl Definitzione salias longas, sa salia chi essit pentzandho o castiandho cosas bonas de papare Tradutziones Frantzesu eau à la bouche Ingresu mouth water Ispagnolu saliva, agua Italianu acquolina (in bócca) Tedescu Speichel im Mund zusammenlaufen) (Wasser).

sèdas , nf, pl Definitzione isperraduras o tzacaduras chi essint in is murros e in is tzimingiones de is allateras; ispécia de maladia de is cuadhos, in s'unga; a logos est una maladia de is animales a istentinas, is alisanzedhas o sédinas Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu rhagades Ingresu mouth ragas (nipple) Ispagnolu grietas Italianu ràgadi alla bócca, ai capézzoli Tedescu Hautriß in der Mundgegend oder der Brustwarzen.