Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

búca , nf: buga 2, vuca Definitzione in sa carena de un'animale, s'imbucu o intrada de s'aparatu chi digirit s'alimentu, ue s'intrat e si màtzigat su papare e si faent giai totu is sonos de sa boghe; intrada de calecuna cosa, de calecunu logu (buca de istògomo, de forru, de sacu, de ampudha, de funtana, de foghe o de erriu, de nassa, de péntuma, de ponte, de istafa, de caragolu, de cannone, e àteru); logu istrintu, inter duas puntas de monte, duos muros, duas domos, o àteru / min. bucaredha, buchichedha, buchigedha; is partis de sa b.: is barras, sa limba, is ghinghias, trintaduas dentes, is lavras, su paladari (o chelu), s'àngula Sinònimos e contràrios buchera, imbucu / istrintógliu Maneras de nàrrere csn: is corrus de sa b. = sas calches de sas laras, ue sas laras si abbojant apare, a un'ala e àtera; buca bacada = buca pitichedha, buchita; pònniri o fai b. bella = fàghere buca bona, chi li abbarrat gustu chi piaghet (nadu de cosa de manigare); calai is sàlias de b. = coment'e leare su sabore de una cosa bona chi si abbàidat o chi si disizat; leare b., fagher b. a una cosa = abbituaisí a dha papai, a dha bufai; abarrai a b. sidhia = istare mudos, no nàrrere faedhu; portai, leare, giúghere in b. a ccn. = faedhare (male) de unu, zudigare; faisí sa b. a ludu = faedhare debbadas; èssiri buca modhi = (nadu de unu), lassàresi conchinare a donzi cosa, zusta o nono, bona o mala, (nadu de su cocoi: zúghere s'oru de sa corza, in s'ala abberta, tropu fine, chentza cumprida); fai bucas lègias = fàghere a ríere faghindhe inzestros cun sa buca, istròchere; pigai is fuedhus de b. a unu = nàrrere su chi s'àteru fit pessendhe de nàrrere; bucas mortas = zente chi no serbit a nudha; b. baralla = pessone chi faedhat afaiu; certai, fuedhai a b. manna = a boghes, cun afuta, a s'airada; b. de forru (nadu de unu)= chi faedhat a boghes, chi costumat a faedhare male; cagare a unu a b. = fàghereli birgonza manna, tropu; pònnere o betare a ccn. a b. a terra = arruinàrelu; fuedhai a b. ’e tzàpulu = faedhare coment'e a buca prena, de no cumprèndhere bene su chi si narat; iscuru che in b. = iscuriu meda, iscuriu mortu; buchemeli = annaemele, zanaemuru; maleuca (male de o a buca) = bucamala, zenia de maladia chi benit a buca a sos animales; bucamala (sa ’uca mala, sa bona ’uca)= su grodhe; b. de cani, de lioni = zenia de erba chi faghet su fiore chi assemizat a sa buca de unu cane, o de unu leone; buchedha = zenia de crobu betadu a s'animale a sa barra de fundhu, pro lu leare a fune; pagare sa buca = pagare sa contravintzione pro su dannu chi faghent sos animales manighèndhesi su laore Frases at fatu unu pràngiu de cosas lichitosas chi faint sparuedhai sa buca ◊ sas crocas fint sapurias chi no si catzabant dae buca! ◊ fait càschidus aici longus chi is corrus de sa buca dhi arribbant a is origas ◊ apustis manigadu, unu bículu de casu cumponet sa buca ◊ a buga aperta miro su meràculu (G.Brocca) 2. est iscuru che in buca, che l'intrat s'iscuru in buca ◊ at abbertu sa buca che portale ◊ túpadi sa buca, lassa de nàrrere male! ◊ gei portas buca: fuedhus maus, frastimus, certus!… 3. Pontetzu est a tres bucas ◊ so tota die in buca de furru faghindhe sa cota ◊ in sa buca de Mammuscone che at rutu polcos ◊ fit sétiu in buca de zanna 4. cussos si no zughent in buca a calicunu no podent istare! ◊ si no lis daes nudha ti faghes leare in buca ◊ lodhe, a tie ti che cagant a buca e mancu ti ndhe sapis! ◊ a su fillu dh'acanaxat a buca manna po istudiai ◊ eandhe sàmbene a mi giúghere in buca donzunu!… 5. in cussa buca frimmat fintzas sas màchinas, su bentu, ca colat incanaladu ◊ in cussa buca, ca est logu artu, bi tocat bentu forte 6. apenas unu póveru istat reu che l'imbolades torra a buca a terra! ◊ s'ispesa chi ant fatu at postu a buca a terra su Comune (A.Spano) Sambenados e Provèrbios smb: Bucca / prb: a buca tancada no b'intrat musca Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. bucca Tradutziones Frantzesu bouche, passage, col Ingresu mouth Ispagnolu boca Italianu bócca, varco, vàlico Tedescu Mund, Durchgang.

buchèra , nf Definitzione sa buca, s'intrada de calecuna cosa, sa leada de s'abba in is coras, in is surcos Sinònimos e contràrios buca, imbucu Frases sa buchera de sa funtana ◊ de is maingas de su giponi, in sa buchera, ispuntant is polànias de sa brusa ◊ serra sa buchera ca s'àcua est acanta de scassai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu embouchure Ingresu opening Ispagnolu boca, embocadura Italianu imboccatura Tedescu Öffnung, Eintritt.

covecàdu , pps, agt Definitzione de covecare; postu a covecu, afacau / atzentu c. = zenia de sinnu / ˆ/ postu in pitzu de una vocale po nàrrere chi benit de duas vocales o síllabbas torradas a una ebbia: itl. accènto circonflèsso (in DitzLcs. postu solu in artu a unu númeru in sensu ordinale fémina) Tradutziones Frantzesu retourné, renversé Ingresu upset Ispagnolu al revés, boca abajo Italianu capovòlto Tedescu umgestürzt.

cradàmpulu , nm Definitzione genia de erba e de frore: buca de lioni, buca de cani, de su mortu niedhu, erba ’e trota Terminologia iscientìfica rba, antirrhinum majus Tradutziones Frantzesu gueule de lion Ingresu snapdragon Ispagnolu boca de dragón Italianu bócca di leóne Tedescu Löwenmaul.

imbucadúra , nf Definitzione su imbucare, tretu inue s’imbucat o cumènciat calecuna cosa (es. erriu, camminu, orruga); fintzes su lobu de fune chi si ponet a su murru de un’animale po dhu mantènnere o pigare aifatu e una genia de camu de su murrale Sinònimos e contràrios imbucu, intrada / cabessoni, imbucadorzu Frases in s'imbucadura de una carrela, acò un fémina! (M.Bua) Tradutziones Frantzesu embouchure Ingresu mouth, entrance Ispagnolu boca, embocadura Italianu imboccatura Tedescu Eintritt, Einfahrt.

irgúnzu , nm: bilguzu*, irguzu, isguzu, orguzu, urguxu Definitzione su tretu in buca inue si ingurtit, tra sa limba e sa canna de su gúturu; sa parte prus istrinta de s'imbudu, su tretu de su tzugu de un'ampudha Sinònimos e contràrios aghentolu, gaigastolu, gorga, gorguzu, gurutu, ingollidosu, ingrastolu, ingullidorzu, ugrullu, valgastolu / alguena, garguena Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu gueule Ingresu jaws Ispagnolu fauces, boca Italianu fàuci Tedescu Rachen.

mamúdu , agt, nm: mamutu, mumutu Definitzione nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore Sinònimos e contràrios mamucu, mútiu Frases in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu 2. semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nuit noire, noir comme dans un four, noir comme dans la gueule d'un loup Ingresu pitch dark Ispagnolu obscuro como boca de lobo Italianu bùio pésto Tedescu stockdunkel.

mortuniédhu 1 , nm Definitzione nada cun custu númene ca su frutu assimbígiat a una conca de mortu, est erba de sa matessi genia de sa buca de cane o de leone Terminologia iscientìfica rba, Misopates orontium Tradutziones Frantzesu tête de mort Ingresu anthirrinum Ispagnolu boca de dragón Italianu gallinàccio, gallinèlla Tedescu eine Gartenlöwenmaulsorte.

ruspièdha , nf Definitzione saliedha chi essit in buca candho si pentzat a calecuna cosa de papare licàngia, chi praghet Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu eau à la bouche Ingresu mouth water Ispagnolu boca agua (hacérsele la) Italianu acquolina Tedescu Wasser das im Mund läuft (Appetit).

tambòra , nf Sinònimos e contràrios tumbinu Ètimu spn. tambora Tradutziones Frantzesu bouche d'égout Ingresu man-hole Ispagnolu boca de alcantarilla Italianu tombino Tedescu Strassenschacht.