Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

acodíe, acodíri , vrb: acudi, acudire, acudiri Definitzione cúrrere a unu logu po ccn. o calecunu bisóngiu o apretu, bènnere, furriare a domo; fàere a tempus a una cosa, arrennèscere a sighire su chi narat s'àteru, a cumprèndhere luego / pps. acurtu e acudidu; acudi una cosa, de una cosa = fàghere a tempus a ndhe godire, leare, o àteru Sinònimos e contràrios achipire, acosiare, acostai, aprobiai, assuprire, bènnere, ghirare, lòmpere / aúrrere Frases candho l'ant bidu rutu sunt acudidos totu a ndhe lu pesare ◊ acudide a su fogu fuidu! ◊ acudei, sunt bocendi a unu! ◊ zente meda est acudia a dhos bíere ◊ àturus piciochedhus fuant acudendi a biri s'automóbbili ◊ sa zente acudit a su divertimentu ◊ si no acodint is de biginau a dhas istagiai ciai si donant una bona craminada!◊ si fia istada sola, comente aia fatu a ndhe acudire a inoghe?! 2. ndhe acudeint cun binujos e coidales iscalaviados ◊ candho as a acudire in letu de sida a ue est mamma tua sa fàcia frita ti at a iscaldire cun sa sua 3. nu apu acurtu a pigai su postali ◊ a sa sola totu custu traballu no l'acudo ◊ toca e agiudamí ca assinuncas no acudu! ◊ a mesudí no acudu a torrai ◊ cumenti fatzu in cuatru dis a ti acudi pantalonis e giacheta?! ◊ current pro acudire zoronada ◊ tui ca cannoscis sa língua tedesca, dhus acudis a cumprendi su chi narant? ◊ ita totu ses narendi, chi no ti acudu?! ◊ dèu cumentzu a bandai, chi potzu acudi postu ◊ innantis fis a lèpores e pudhas a cantu ndhe potias acudire! ◊ sa missa che at a èssere finia, ma chissai chi l'acuda! ◊ camminai candu teneis sa luxi, prima chi s'acudat s'iscuriu! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu accourir Ingresu to run Ispagnolu acudir Italianu accórrere, fare in tèmpo Tedescu eilen, rechtzeitig schaffen.

atraessàre , vrb: atraissare, atravessai, atressai, atrevessai, traessai* Definitzione passare in d-unu logu andhandho de una parte a s’àtera, passandho in mesu; istare in giru; agatare po cumbinatzione o bènnere a betu, acanta; atressai si narat fintzes po cuncordare, fàere o pònnere bene una cosa; fàere unu terrenu (in costera) a traessas, a muros a istúturu Sinònimos e contràrios aggrucare, atravigare, atreminare, atruessai, ruciare / atobiai, capitare, cumbinare Maneras de nàrrere csn: ite atraessas? = a ue ses andhendhe?; fai sa cosa candu atressat = candho capitat, si cumbinat de la poder fàghere Frases lugosos siant sos caminos chi atraessant! ◊ pro bídere sa chi addoro dia atraessare su mundhu ◊ sa bidha est atraessata dae s'istradone 2. caminanne faghiat atintzione po no dhi atraessare in mesu de pes pículos de taulitas ◊ cussu cani, si mi atressat, nc'istupat a lestru! ◊ mi est atressau de biri su predi ◊ iscàvuant sa cosa aundi dhus atressat ◊ mi fiat atressau e m'iat nau de andai ◊ a su primu chi mi atressat arropu! ◊ fai chi is dimónius no si atressint ni in terra e ni in mari!◊ candu dhoi est su diàulu atressau, axiu tenis de fai atentzioni!… 3. pintas rosas de aici bèni atressadas chi ispantas 4. s'ortu, ca est in palinzu, l'amus totu atraessadu pro bi fàghere iscras Tradutziones Frantzesu traverser, parcourir Ingresu to run through Ispagnolu atravesar Italianu attraversare, percórrere Tedescu überqueren, durchqueren.

currellài, currellàre , vrb: currigliare, currillai, currillare, currilliai, currizare, currullai, currullari Definitzione andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru Sinònimos e contràrios currirzare, curritai, incorrillai, iscurrizare, scurrellai / perseghire / cobèrrere Frases cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari 2. mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant! 3. apu fatu currullai sa conilla Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courir Ingresu to run here and there Ispagnolu correr Italianu córrere qua e là Tedescu hier und da laufen.

cúrrere , vrb: curri, cúrriri Definitzione andhare o fàere andhare cun lestresa manna, lestru de coitare meda, faendho tretu (o cosa) meda in pagu tempus; andhare aifatu a ccn. o de calecuna cosa, nau mescamente de is animales mascos chi istant apedhiaos a sa fémina; andhare aifatu de ccn po dh'aciapare, iscúdere, fàere fuire, bogare; àere cosa a parusu o consumare meda / pps. cúrridu, curtu, cúrriu; ind. pres. 1ˆ p. sing. cúrgiu, curzo, curro; cong. pres. 1ˆ p. sing. curra, curza, 2ˆ p. sing. curzas, 3ˆ p. sing. curzat, cruxat; ger. currindhe, currendho, currendu; verbu aus. àere e èssere: apo curtu, so curtu Sinònimos e contràrios perseghire / sartiare Maneras de nàrrere csn: avb. èssere o fàghere curre curre, a su curre curre = sempri currendi, in pressi meda; cúrrere a tota fua = a cadhu fuindhe, cun canta fuliesa si podet; cúrrere a carrela aperta = chentza istrobbu, chentza impédumos; cúrrere su cadhu, s'àinu = fàghere a cúrrere su cadhu, s'àinu, cun setzidore subra; currit, currit e no fait tretu = istat a su faghe faghe ma chentza cabbale, coment'e caminendhe in sa rena; cúrriri coment'e unu cuadhu iscapau = a sa maconatza; lassare cúrrere = baliai, lassai a pèrdiri, no fàghere contu de un'ofesa o de àtera cosa pagu aggradéssida; cúrrere dinari a unu = chi ndhe balanzat cun fatzilidade; cúrrere che batu a pische = andhare a carchi cosa o logu chi piaghet meda; cúrriri centu lèpuris (in cobertantza)= istare o andhare ifatu de tropu cosas, cherrer fàghere tropu cosas Frases po torrai a domu prus a lestru si dha pigat curri curri ◊ sos pisedhos sunt cúrridos luego a carrela ◊ sa zente est curta pro li dare azudu ◊ che un'isprammadu so cúrridu a su dutore ◊ ocannu in s'àrdia no bi apo curtu ◊ a su Corpus de Cristos current sos cadhos, chie andhat a sa portessione ◊ no curras s'ebba ca est próssima e li faghet male! ◊ ca est birgonzosu si ch'est curtu a intro comente at bidu zente ◊ sa calada si dha feus currendi 2. curriat coment'e una balla de fuxili ◊ belle e betzu, curriat che istedhu 3. mi ant curtu infatu sos canes ◊ nosu nci dhu depiaiaus èssi curtu de diora, e invècias in bidha dógnia istràngiu tenit sorti! ◊ chi andu a si dhu nai mi nci currit! ◊ chi dhu cruxat sa giustítzia! ◊ ancu dhu biant curtu de sa manu divina! ◊ sa giustítzia si dhu cúrgiat!◊ pressixedha… parit chi dhis cúrgiant is canis avatu! 4. su piciochedhu fut portandudeci sa craba aubi de su crabu po dha curri ◊ sas berbeghes depent èssere comintzendhe a bènnere in more: su mascru ndh'est currindhe calicuna ◊ currit centu lèpuris e no nd'impríngiat mancu unu! 5. a isse li curret su dinari chei s'alga! ◊ a sas festas bi curret sa zente che batu a pische ◊ in cussa domo bi curret sa peta chei s'abba ◊ cussos current meda sos macarrones ◊ a tie, cun su postu chi tenes, sa zoronada ti curret mancari no fetas nudha 6. e lassa cúrrere, no ti la lees pro donzi cositedha! Sambenados e Provèrbios prb: chie curret prus leat primu ◊ su bisonzu ponet su betzu a cúrrere Ètimu ltn. currere Tradutziones Frantzesu courir, poursuivre Ingresu to run (after) Ispagnolu correr, perseguir Italianu córrere, rincórrere Tedescu laufen, nachlaufen.

incarrazàre , vrb Definitzione iscúdere o andhare cun fuliesa a subra de s'àteru o de calecuna cosa; carragiare puru Sinònimos e contràrios assaltizare, carrabbusai, imbestire, ruciare / incarralzare Frases cun sos cadhos sunt faghinne atintzione pro no incarrazare a nemos colanne in sas carrelas ◊ po sorte no at passadu màchina, sinono dh'iat incarrazadu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu heurter, tamponner Ingresu to run into Ispagnolu atropellar Italianu investire Tedescu anfahren.

indepidài , vrb: indepidare, ingepidai, inghepidare Definitzione pònnere dépidu, fàere bufos, pigare sa cosa de pagare apustis Sinònimos e contràrios | ctr. irdepidare Frases e ita mi depemu, indepidai po ti acuntentai?! ◊ si est indepidau cun fusteti cun totu su dinai chi teniat! ◊ po fai custa domu mi seu ingepidau ◊ ant fatu sas cosas in mannu e si sunt indepidados ◊ is pòberos a bortas s'inghépidant po fàere sa festa (I.Patta) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'endetter Ingresu to run into debt Ispagnolu endeudarse Italianu indebitarsi Tedescu Schulden machen.

ischerbicàre , vrb: ischerbigare, ischervicare, ischervigare, ischervixare, iscrebigare 1 Definitzione segare sa mola de su tzugu, iscúdere su pistidhu a terra; andhare peri su logu (nau cun tzacu), andhare male, currendho de pòdere orrúere, bagamundhare de unu logu a s'àteru / logu ue si b'ischérvigat sa craba = malu, trotu meda chi no fait a dhui passai Sinònimos e contràrios igerbedhare, isperrumare, ispistidhare, issuludrare, scerbedhai, scerbigai Frases l'aiant agatadu ischervijadu ca su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ chene nos ischervicare, nche colaimus in mesu de gurutinos e astrintòglios 2. no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro ischervigare (G.Ruju)◊ cussa boza tenza de m'ischervigare, cantu tenzo boza de cussa cosa! ◊ e a ue si ch'est ischerbigadu, cust'àinu, chi no lu poto agatare?! ◊ chi si esseret ischerbicau isse, a chircare! ◊ su tazu si ch'est ischerbicau dae su trèmene a s'abba ◊ cussos bolliant giuntos apare a giuale de figu e iscrebigados, gente deasi!… Ètimu ltn. *excervicare Tradutziones Frantzesu se casser le cou Ingresu to run helter-skelter, to break one's scruff Ispagnolu romper el pescuezo, abalanzarse Italianu fratturarsi la collòttola, scapicollarsi Tedescu sich den Nacken brechen, Hals über Kopf hinunterstürzen.

iscontriài, iscontriàre , vrb: iscrontiare, scontriai Definitzione atumbare de duas cosas andhandho a sa bandha contrària (o fintzes de una chi si movet a cara a un'àtera); nàrrere cosa contras a unu mescamente si tenet pretesas o si est faendho cosas chi andhant male (e fintzes giagarare); su si guastare de calecunu mecanísimu coment'e chi apat pigau cropu, àere dannu; bogare calecunu arremu de s'incàsciu Sinònimos e contràrios atapai 1 / certai, chelcire, scontrariai / iscadredhare, iscussertare 2. no mi cumintzist a iscontriai, deghinou nci fúlliu totu! ◊ no cherimus a nos iscontriare bois, bastante cantu bos amus iscurtadu! ◊ cuntipitzatos chi su babbu fit essinne de su contu, l'ant iscontriatu pro no víere ◊ pastores e canes iscróntiant sa chedha ◊ sa mama at iscontriadu sos pisedhos ca fint currindhe de un‘ala a s’àtera ◊ su truvadore iscróntiat sos sirvones pro los fàchere colare in sa posta 3. una die su rellozu de campanile s'iscontrieit e comintzeit a caminare o tropu abbellu o tropu impresse 4. est prus fàtzile chi dae s'oriente essat su sole chene caentare o chi sa Terra iscróntiet su zirare, chi no a che lavare su machine Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu différer, contredire Ingresu to run into, to collide, to clash with Ispagnolu chocar, tropezar, contradecir Italianu scontrare, contraddire Tedescu stoßen auf, widersprechen,

perseghíre , vrb: persighire, persighiri, pessechire, pesseghire, pessichire, pessighire, pissichire, pissighire, pressighire, pressighiri, pussighire Definitzione cúrrere aifatu po iscúdere, fàere male, cracare, po aferrare, po giagarare, fàere fuire (ma fintzes a giogu)/ pps. pessighidu, pressíghidu Sinònimos e contràrios currellai, cúrrere, inchisiri, pissíghere / fèrrere Frases bi aiat duos pitzinnos pessighíndhesi ◊ su destinu mi pessighit fintzas in su reposu ◊ mi dispiaghet ca ses giagaradu e pessighidu ◊ azutóriu, mi sunt pissichindhe! ◊ sas pudhas si ponzeint a carcarare coment'e pissighidas ◊ pessighidu mi at s'ira fintzas a sa morte ◊ sas àbbiles, cun s'oju fichidu a lantzitare, pussighint su pizu de su sentidu (G.Orgolesu)◊ su malannu dh'at a pressighiri Ètimu ctl., spn. perseguir Tradutziones Frantzesu poursuivre Ingresu to run after, to persecute Ispagnolu perseguir, perseguir, acosar Italianu rincórrere, inseguire, perseguitare Tedescu nachsetzen, verfolgen.

ruciàre , vrb: orrucrare, rucrare, rugare, rugiare, rugrare, ruxare Definitzione segare, fàere a orrugos; passare in mesu de unu logu, agiummai coment'e ispartzindhodhu in duos orrugos; imbistire a màchina a unu o ccn. cosa / rugare s'arresionu, s'argumentu = segare in curtzu su chistionu, lassare su chistionu a mes'incumentu, a rugos, chentza agabbadu Sinònimos e contràrios arrogai, atraessare, istruncai, secare / ingruxai / imbestire 1 | ctr. annànghere Frases s'istrada noa at rugadu su cumonale in duos ◊ custa linna cheret rugada ca est longa ◊ sa sorte ti at rujadu sos passos de sa vida ◊ no mi tratenzo e rugo s'argumentu 2. sas camineras rúciant zassos ruvosos ◊ no che rughes in mesu de su semenadu: cola a un'oru! ◊ chin custu viazu rucramus su mare ◊ che raxu at ruxadu rios, tancas, bidhas, serras ◊ in su caminu mi apunto pensamentosu candho mi ruxas ainnanti, pitzinna 3. sa cane l'at ruxada una màchina ◊ frànghedi a un'ala no ti rughent sas màchinas! Ètimu ltn. cruc(u)lare Tradutziones Frantzesu rompre, casser, traverser, heurter Ingresu to break, to cross, to run into Ispagnolu partir, cruzar, atropellar Italianu spezzare, attraversare, investire Tedescu brechen, durchqueren, überfahren.

traessài , vrb: atraessare, traessare, traversai, traversare, travessai, travessare, tressai, tressare Definitzione passare a istúturu, passare in d-unu logu o in d-una cosa andhandho de una bandha a s'àtera, passare in mesu, istare in giru, pònnere in mesu fintzes a istrobbu, a intzegu; acapiare, passare lobos de cosa po acapiare Sinònimos e contràrios aggrucare, atravigare, atreminare, atruessai, ruciare, tressiri / atrociai, liai, prèndhere Frases un'istella che coa de fogu traessat s'aera ◊ traessendhe unu frúmene ch'est rutu su ponte ◊ fustei no si tressit in mesu! ◊ de candu ses tressendudí in mesu de peis!…◊ candu si dhui tressat su diàulu isciúsciat totu ◊ acanta de s'arriu si est tressau unu e si ndi est atzicada 2. portat truncus tressaus cun funis e filu de ferru ◊ po guvernai nci bolit fortza e coru firmu ca est genti mala a tressai ◊ ti bollu tressai in su tzugu una cannaca Ètimu ltn. tra(n)sversare Tradutziones Frantzesu traverser, parcourir Ingresu to run through Ispagnolu cruzar, recurrir Italianu attraversare, percórrere Tedescu durchlaufen.

«« Torra a chircare