acracaxài , vrb Definitzione
cracare, pessighire, cúrrere aifatu de ccn. cun idea mala de dh’iscúdere o fàere male, apretare e immarrire (nau fintzes po trubbare e fàere essire sa fera in cassa)
Sinònimos e contràrios
suberiare
Frases
Iostu, su fillu de Amsícora, candu dh'iant acracaxau is Romanus si nci fiat acorrau a Cornus ◊ no mi acracaxist ca seu totu avolotara, ge ndi dha seu istudendi cussa televisioni!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
stresser
Ingresu
to put under stress
Ispagnolu
estresar
Italianu
stressare
Tedescu
stressen.
alingàda , nf: arangada,
arengada,
aringada,
aringata,
arrangada,
arringada,
rangada Definitzione
arengu postu in sale
Sinònimos e contràrios
arenga
Frases
bati mesu petza de arrangada ca oje mi ndhe tato!
Terminologia iscientìfica
psc, clupea harengus
Ètimu
ctl.
arengada
Tradutziones
Frantzesu
alose
Ingresu
herring under salt
Ispagnolu
arenque bajo sal
Italianu
salacca
Tedescu
Sardine.
assúta , avb, prep: asuta,
insuta,
suta Definitzione
a sa parte de fundhu de una cosa o de unu logu, sa prus in bàsciu: candho su foedhu est impreau coment'e prep. (cun nm. po inditare logu precisu) arrechedit sa prep. de, ma asuta mia, tua, sua, insoru = suta meu, tou, sou, issoro e totu deasi
Sinònimos e contràrios
afundhu
| ctr.
asuba,
susu
Frases
est lómpiu a s'oru de s'atza, s'est incrarau e asuta at apubau perdas e cresuras ◊ custu murrúngiu… abarrit siguru ca asuta asuta dhui depit èssi arruíngiu meda!…
2.
dha pongu asuta mia ◊ càstia asuta de sa mesa! ◊ si est firmau asuta de is matas ◊ at allutu su fogu asuta de su cardaxu ◊ fustis a cincu o sescentus metrus asuta de terra, in miniera
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dessous,
sous
Ingresu
under
Ispagnolu
debajo,
abajo
Italianu
sótto
Tedescu
unten,
unter.
bàsciu , avb, prep: bassu Definitzione
cun sa prep. a inditat logu a manu de fundhu; s'impreat fintzes coment'e prep. / logu de punta a bàsciu = logu in calada; bàsciu su podere, bàsciu sa fidi, bàsciu pena de… = asuta, suta, in podere de…; bàsciu de…, bàsciu chi…, in bàsciu chi… (cun vrb. ind.)= innantis de…; bàsciu su genugu = a manu de suta de su benugru
Sinònimos e contràrios
imbàsciu,
giosso
| ctr.
asuba
Frases
immoi nci abàsciu a bàsciu ◊ ancu, si no ses mortu, abberu morzas e de s'inferru che cales a bassu! (L.Marteddu)◊ che los so bidindhe in cudhane bassu ◊ piús a in bàsciu bi at abbas bonas
2.
mi furriotada totu su logu cumenti a unu bòtu in logu de punta a bàsciu!
3.
Cristos istesit crutzificadu bàsciu su podere de Póntziu Pilatu ◊ bàsciu sa carta de su visurrei iat pótziu oberri un’imprenta in Castedhu ◊ sufrestis medas doloris bàsciu is imperadoris Diocletzianu e Massimilianu ◊ bàsciu is ispétzias de su pani e de su binu, s'eucaristia cuntenit corpus, sànguini, ànima e divinidadi de Cristus
4.
bàsciu de bènniri s'ora no dhu podemu fai ◊ bàsciu chi est ora no ti ndi pesis! ◊ in bàsciu chi no t'isciàcuas is manus no papas!
Ètimu
ltn.
bassus
Tradutziones
Frantzesu
dessous,
sous
Ingresu
down,
under
Ispagnolu
debajo,
abajo
Italianu
giù,
sótto
Tedescu
unten,
unter (+ Dat.).
coltína , nf: cortina,
cultina Definitzione
sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata
Sinònimos e contràrios
paltza,
prassàrgia,
pratzada
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra
Frases
est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta
2.
sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia
3.
ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra
Sambenados e Provèrbios
smb:
Cortina
/
prb:
sa landhe falat a sa cortina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le couvert d'un arbre
Ingresu
Space under a tree
Ispagnolu
lugar debajo de un árbol
Italianu
lo spàzio sótto una pianta
Tedescu
Schatten eines Baumes.
súta , avb, prep: assuta,
issuta Definitzione
sa parte de fundhu de una cosa o de unu logu, o fintzes solu a manu de fundhu, prus in bàsciu: coment'e prep. arrechedit aifatu àtera prep. puru (de o a)
Sinònimos e contràrios
| ctr.
subra
Maneras de nàrrere
csn:
èssereche s. = àere dépidu; giogare suta a ccn. = zogare in ungras, bènnere a betu, cumbinare de si ndhe pagare; fàghere suta che a sa patata = fàghere a sa muda, leare detzisiones chentza ndhe dare a ischire; cotàresi o cartàresi suta a ccn. = istrumpaidhu a terra ponendidhu asuta po dhu iscúdiri; sere, pasare suta de un'àrbure = acanta, suta de is cambus e nais
Frases
cussu babbautzu ch'est dadu suta e l'amus ischitzadu ◊ custa cosa la ponimus suta a modhita ◊ s'isterrimenta si ponet suta
2.
como che semus suta, cun s'ira de ispesas chi amus tentu
3.
su foghile est suta de sa ziminera ◊ fit acrodhadu suta de s'àlvure de sa pruna limoninca (S.Patatu)◊ sos pitzinnos ant cuatu sas frunnedhas in suta de sas tramatzas ◊ a manu de suta de su poju bi fit s'ortu ◊ tiat èssere a che fulliare a s'ispioca canes mannos e bracutzedhos suta de mesa (A.Cossu)◊ cussas bidhas abbarrant suta su monte, in su peale ◊ própriu in suta nostru vi aviat bàtoro o chimbe tumbas ◊ dae s'artura, suta mia fio bidindhe bestiàmine
Ètimu
ltn.
subtus
Tradutziones
Frantzesu
dessous,
sous
Ingresu
down,
under,
below
Ispagnolu
debajo
Italianu
sótto
Tedescu
unten,
unter.