Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbucài , vrb: abbucare, abbuchiare 1 Definitzione pònnere istrègios cun sa buca a cara a fundhu, conca a bàsciu, afacaos, o a buca apare (ma fintzes betare cosa a covecadura a un'istrégiu); serrare calecuna cosa, mancari no deunudotu; nàrrere cosa a unu coment’e po dhi tupare sa buca, in su sensu de dhu currègere, de dhi foedhare male, de dhu fàere citire Sinònimos e contràrios abbucaciai, abbufiare, currèzere, irmurrare, iscontroriare / serrai / covecare, inconchinare, rebbucai Maneras de nàrrere csn: abbucai sa porta = tambàrela unu pagu; abbucare un'àidu, un'abbertura = tupai, serraidhus; abbucai su lentzoru = furriàrendhe unu pagu a subra de s'àtera cuguzura, in conca de letu; abbucaisí = rúere a buca a terra, nadu prus che àteru de isterzu; abbucai su sèmini = carrarzare su sèmene betadu in sa terra arada Frases nau ca mi nci abbucu a mari chi m'intendu nai "presoni"! ◊ prima ndi est ampuau e apustis si nci est abbucau a iscabiossu ◊ abbuca totu a su cadhaxu! ◊ dèu dep'iap'ai tocau calancunu mucioni e sa pingiada de su trébini si ndi fut abbucada a terra 2. in su cunzadu bi at àidos de abbucare, no b'intret bestiàmine ◊ abbuchedhu bene cuss'àidu, ca sas albeghes podent repítere! 3. su babbu fiat murrungendi e abbuchendi su fillu ◊ su coronellu si ndh'est fichidu e cun boghe alterada l'at abbucadu ◊ dego no ndhe aio cosas de mi nàrrere tue, e mancu commo as de mi abbucare! ◊ si istat bona dh'aiat abbucada canno dh'at intesa faedhanne male! ◊ sa sorre si est posta a fàere sa maca e su frade dh’at abbuchiada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tancer, rabrouer Ingresu to reproach Ispagnolu colmar, caerse de cabeza, reprochar Italianu abboccare, cadére a tèsta in giù, rimbrottare Tedescu umkippen, mit dem Munde fassen, anlehnen, ausschimpfen.

bàsciu , avb, prep: bassu Definitzione cun sa prep. a inditat logu a manu de fundhu; s'impreat fintzes coment'e prep. / logu de punta a bàsciu = logu in calada; bàsciu su podere, bàsciu sa fidi, bàsciu pena de… = asuta, suta, in podere de…; bàsciu de…, bàsciu chi…, in bàsciu chi… (cun vrb. ind.)= innantis de…; bàsciu su genugu = a manu de suta de su benugru Sinònimos e contràrios imbàsciu, giosso | ctr. asuba Frases immoi nci abàsciu a bàsciu ◊ ancu, si no ses mortu, abberu morzas e de s'inferru che cales a bassu! (L.Marteddu)◊ che los so bidindhe in cudhane bassu ◊ piús a in bàsciu bi at abbas bonas 2. mi furriotada totu su logu cumenti a unu bòtu in logu de punta a bàsciu! 3. Cristos istesit crutzificadu bàsciu su podere de Póntziu Pilatu ◊ bàsciu sa carta de su visurrei iat pótziu oberri un’imprenta in Castedhu ◊ sufrestis medas doloris bàsciu is imperadoris Diocletzianu e Massimilianu ◊ bàsciu is ispétzias de su pani e de su binu, s'eucaristia cuntenit corpus, sànguini, ànima e divinidadi de Cristus 4. bàsciu de bènniri s'ora no dhu podemu fai ◊ bàsciu chi est ora no ti ndi pesis! ◊ in bàsciu chi no t'isciàcuas is manus no papas! Ètimu ltn. bassus Tradutziones Frantzesu dessous, sous Ingresu down, under Ispagnolu debajo, abajo Italianu giù, sótto Tedescu unten, unter (+ Dat.).

foliài , vrb: fruliare, fugliare, fuliae, -ai, -are, fulliai, -are Definitzione imbolare, betare a un'ala, atesu, a terra calecuna cosa chi no serbit prus; lassare o lassàresi orrúere, o fàere orúere a terra; foedhandho de laores, batire o bogare frutu, giare resa / fugliare una cosa a cantu curret bratzu = atesu meda, cantu prus si podet Sinònimos e contràrios bessai, bocare, frundhire, ghetai, imbolare, iscavulai, sciuliai 1, strumpai / bundhare | ctr. allogae, collire Frases pigant su fiascu e nci dhu fóliant a su spirifundu de su mari ◊ fruliade sas falches, manigadores de pane e chibudha! (F.Sechi)◊ gighet bestes chi cherent fruliadas, totu mughedhu ◊ candho mi ant bidu betzu mi che ant fuliadu che un'istratzu ◊ sa carrada est fuliendi: tocat a ndi bogai unu pagu de binu ◊ portu unu tussi… seu sempri fuliendi! 2. sa maladia l'at fulliau a terra ◊ no ti fúlies in terra ca t'imbrutas! ◊ sa mata ndi dh'at fulliara su bentu ◊ fulliau mi so in s'istoja a titillias de fritu 3. suta de sa luna chi frúliat prata, mih s'istradone! ◊ innòi at a cresci trigu de fuliai a trinta! ◊ de issa s'innamorant sos piús pro chi sa gràscia fúliat a mojos (P.Mossa) Tradutziones Frantzesu jeter Ingresu to throw away, to knock down Ispagnolu echar Italianu buttar via, buttar giù Tedescu wegwerfen, hinunterwerfen, hinabwerfen.

giòssa, giòsso, giòssu , avb, nm: zosso Definitzione su logu in bàsciu / biajosso, avb. = in bàsciu, in zosso Sinònimos e contràrios agiossu, bàsciu, imbàsciu, ingiosso 2. a s'intrada de sa domo issoro bi fit su giosso Sambenados e Provèrbios smb: (De)iosso, (De)iossos, (De)josso Ètimu ltn. deorsum Tradutziones Frantzesu bas, en bas Ingresu down Ispagnolu abajo Italianu giù Tedescu belästigen, unten (stato), herunter (avvicinamento), hinunter (allontanamento).

imbàsciu , avb Definitzione in bàsciu Sinònimos e contràrios bàsciu, giosso Frases fit abbaidendhe a imbàsciu dendhe sa manu a sos chi deviant pigare Tradutziones Frantzesu bas, en bas Ingresu down Ispagnolu abajo Italianu giù Tedescu unten.

zòsso, zòssu , avb: giosso* Definitzione su logu prus in bàsciu (ma a bortas fintzes solu a sa parte de is peis, es. in su letu): si ponet mescamente cun prep. (a, in, de)chi inditat movimentu o su istare Sinònimos e contràrios agiossu, bàsciu, imbàsciu | ctr. asuba Maneras de nàrrere csn: colare totu zosso = passai totu in su tretu a sa parti de asuta, in sa parti prus bàscia de unu logu; falare in z. = calai o ispostai a parti de bàsciu, faci a is peis Frases so falendhe a zosso ◊ issos che sunt a in zosso e bae e ischi candho ant a pigare! ◊ custa cosa est pro zosso, cussa pro subra 2. faladiche prus in zosso pro ti cuguzare sa conca, in su letu! Tradutziones Frantzesu bas, en bas Ingresu down Ispagnolu abajo Italianu giù Tedescu unten.

«« Torra a chircare