Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

allinnài, allinnàre , vrb rfl Definitzione fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho Sinònimos e contràrios intostare / linnai 2. issus teniant diritu de allinnai in is arrius 3. su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu - Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lignifier Ingresu to become wood, hardening of a grass Ispagnolu hacerse duro como madera Italianu farsi légna, indurirsi di un'èrba Tedescu holzig werden.

buschédu , nm Definitzione logu de tupas, de matas, cràchiri Sinònimos e contràrios boschili, buscale, mateda Frases sunt un'ammiru, buschedos bellos chi parent foresta ◊ ant postu fogu a sos buschedos pro essire sos sirvones ◊ sos buschedos nostros nos los ant ismutzurrados e reduidos a chijina Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bosquet, bouqueteau Ingresu small wood Ispagnolu bosquete Italianu boschétto Tedescu Wäldchen, Hain.

castagnàrgiu , nm: castangiaju, castangiargiu 1, castanzarzu 1 Definitzione logu prantau a castàngias; fintzes chie bendhet castàngia Sinònimos e contràrios castanzaju Frases is castangiajus essiant me is bidhas bendendi castàngia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu châtaigneraie Ingresu chestnut wood Ispagnolu castañar Italianu castagnéto Tedescu Kastanienwald.

elichétu , nm: elighedu Definitzione litu, padente, catza de élighes, de íllighes Sinònimos e contràrios elicarju, elichedharju, elichinu, landari Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bois de chênes verts Ingresu ilex wood Ispagnolu quejigar, encinar Italianu leccéto Tedescu Steineichenwald.

frustigàlla , nf: fustiga, fustigalla Definitzione fustigos, muntone de fustigos, nau fintzes in su sensu de linna fine po allumiare Sinònimos e contràrios busàmene, chimuza, chirchiza, fostiga, fustighina, pampodha Frases no agatas prus mancu fustigalla tzacadina po allui asuta de su craboni in sa forredha ◊ funt abbruxendi sa fustigalla pro limpiai sa terra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brindilles Ingresu heap of dry wood Ispagnolu chasca, támara Italianu stipa Tedescu Reisig (haufen), Holzstoß.

golostràrju , nm Definitzione donnaghe de golosti, logu totu prenu de matas de lau aresti o alàsiu Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu houssaie Ingresu holly wood Ispagnolu acebal, acebeda, acebedo Italianu bòsco di agrifògli Tedescu Stechpalmenhain.

intupài, intupàre , vrb Definitzione cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas Sinònimos e contràrios abbuare, acuae, ammagare, apatai, atanai, atrabentare, imbusare, impertusare, intanae, intuzare / atupare, imbuschire, intupire Frases cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher dans un bois, cacher Ingresu to hide in a wood, to afforest Ispagnolu emboscar Italianu imboscare Tedescu im Wald verbergen.

línna , nf Definitzione s'intessidura errica de carbóniu de su matedu, mescamente sa parte prus tostada chi format arraighinas, truncu e naes, impreada siat coment'e materiale a fàere fortza, aguantare cosa, po fàere òperas, trastos (linna de òpera) e siat po fàere fogu (linna de abbruxare); si narat fintzes po àrbure, mata / min. linnighedha (fintzas l. metzana, mala); linna froria = tachedhada po bellesa Sinònimos e contràrios linnàmine / mateda Maneras de nàrrere csn: l. fine, russa, frisca, birde, sica, noa, begra, iscratzadita, lenta o corriata, tosta, modhe, istochina, sana, mantzada, prudigada; l. palassolina = linna de logos umbrinos, prus mala a tènnere, faghet fumu; l. de scomu = ischimadura, is nais prus finis; l. de trunca = cambas russas, linna a cannone, ma no truncu; sa l. intrat in tènnere = alluit, pigat fogu; èssere, èssereche in l. o andhare a l. = èssiri fendi, seghendi o corbendi l., andai a segai o corbai e portai linna; fàghere l. = segare linna dae sas àrbures amminudèndhela de pòdere andhare bene a la ghirare e a l'impreare in su fogu; bogare l. = nadu de s'àrbure, fàghere rampos noàdiles, nadu de linna segada posta in carchi logu, batire o bogarendhela a fora, nadu de l. russa a cannone o a truncu, isperrare, fàghere a ascra; l. de còghere = linna addata po còiri su pani in su forru, ni tropu fini e ni tropu grussa, a nais; l. de òpera = linna bona chi no si tzacat, chi durat meda, chi abarrat bella, imperada pruscatotu a fai trastus (es. l. de nuxi); mastru o maistu de l. = fusteri, chi trabballat sa linna; linnu malu = costi, olàdighe; secàresi de l. bona, in l. bona = èssere de carena forte, durare a betzu mannu; èssere sicu che l. = marriu meda (nau de genti); assutu che l. = (nau de cosas de papai) portai pagu àcua, pagu suci; fàghere l. in s'àrbure ruta = aprofitai de su mali de ccn; zenias de linnas, erbas o matighedhas: l. de santu Perdu = erba de prugas (Thymelaea tartonraira), l. o nuxi furistera (Ailanthus glandulosa, Melia azederach), l. sapunaria (Saponaria officinalis) Frases sa linna pro no si tarulare cheret segada in sa luna sua ◊ sa linna frisca in su fogu iscupetat ◊ su monte unu tempus fit alburadu e prenu de linna ◊ linna mala, custa: si faghet niedha, ma foras a intrare in tènnere! 2. toca, immoi donamí a bufai ca portu sa buca e su gúturu sicaus che sa linna! 3. sos duos zòvanos si secabant de linna bona e no fit una note de abra chi lis poniat pagura Sambenados e Provèrbios smb: (De)linna / prb: pinta sa linna e màndhala in Sardinna ◊ a linna sana no intrat bremi ◊ in s'àlvure rutu totus bi faghent linna Ètimu ltn. ligna Tradutziones Frantzesu bois Ingresu wood Ispagnolu madera, leña (fogu) Italianu légno, légna Tedescu Holz.

padènte, padènti , nm: patente, podenti, potente Definitzione logu totu matas mannas e medas, cracas, pruschetotu nau de is chi creschent a solas e pruschetotu candho is matas funt ílighes / sóriche de p. = sorigàrgia; p. de ceréxias, de arrú = donnaghe de cariasas, de rú Sinònimos e contràrios catza 1, tràbine Frases fit unu monte bestiu de unu padente d'éliches ◊ est unu padente de chercos ◊ iscapat a fuiri coment'e unu lampu, fuit de su campu a mesu su padenti! (E.Pintor Sírigu)◊ in su monte bi at unu potente de éliches ◊ sa própia linna de monti abbruxat su podenti ◊ cussu castedhu si aghetat in mesu de unu padenti cracu Terminologia iscientìfica slg Ètimu ltn. patente(m) Tradutziones Frantzesu bois, fôret Ingresu wood Ispagnolu bosque, selva Italianu bòsco, forèsta, sélva Tedescu Wald.

pregantàe, pregantài , vrb Definitzione fàere pregantos Tradutziones Frantzesu conjurer le mauvais sort Ingresu to touch wood Ispagnolu hacer conjuros Italianu fare scongiuri, scongiurare Tedescu beschwören, bannen.

tauàda , nf, nm: tauladu, taulatu, taulau Definitzione pomentu o fintzes bòveda fata a tàulas Sinònimos e contràrios intabau, intauladu Frases sa domo nostra est totu a taulados: a tàulas russas su pamentu e fines sa bòveda Ètimu ltn. tabulatum Tradutziones Frantzesu plancher Ingresu wood floor Ispagnolu entarimado Italianu tavolato Tedescu Täfelung.