Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aghedhósu , agt Definitzione nau de cosa modhe, chi est unu pagu tostada solu segundhu su tretu o segundhu sa calidade Sinònimos e contràrios cadhosu / duraghe Frases su lardu de su súmene est aghedhosu ◊ sa ua litàchina est calidade aghedhosa, bona a pabassa ◊ su péssighe duraghe zughet sa purpa aghedhosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pavie Ingresu clingstone Ispagnolu duro (dicho de algo que suele ser blando) Italianu duràcino Tedescu hartfleischig.

allinnài, allinnàre , vrb rfl Definitzione fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho Sinònimos e contràrios intostare / linnai 2. issus teniant diritu de allinnai in is arrius 3. su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu - Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lignifier Ingresu to become wood, hardening of a grass Ispagnolu hacerse duro como madera Italianu farsi légna, indurirsi di un'èrba Tedescu holzig werden.

apisidhíu , pps, agt Definitzione de apisidhiri Sinònimos e contràrios apisidhau, intostadu, tostu 2. totus si funt bolaus e fuius a coru istrintu e apisidhiu (G.Melis) Tradutziones Frantzesu rassis Ingresu stale Ispagnolu duro Italianu rafférmo Tedescu altbacken.

chídrinu , agt: chírdinu, cídrinu, círdinu, crídinu, crítinu Definitzione nau de materiale, chi est sugetu meda a si fàere a farinos, a si segare; chi est tostau, o si est intostau e abbarrat téteru; nau de gente, chi essit deretu, lestru, a s'immurrada o iscontróriu, o chi est téteru in sa persona, chi no faet contu de is àteros Sinònimos e contràrios àrridu, bídrinu, fracadinu, gríghine, stocatzinu, trajadu, tzacaditu / càdriu, crispu / téteru | ctr. lentu Maneras de nàrrere csn: andhare a passu crídinu = andhare a passu cràdiu, lestru; círdinu che fusti, che tzinníbiri, che bacagliari = téteru che fuste; nàrrere una cosa a chírdinu = nàrrere, dare órdine cun frimmesa e severidade Frases sa cosa crídina comente la tocas si faghet a cantos ◊ su zuncu est chírdinu candho est sicadu meda ◊ est círdinu che incibixiau 2. fiat círdinu, pariat mortu ◊ dhu portat a su costau cídrinu che unu fusti! ◊ fiat unu sennori langinu, círdinu che furconi, incilliu e umbrosu ◊ tèngiu is manus círdinas de su frius ◊ su cuadhu fut sèmpere cun sa coa in artu e chídrina, currendho 3. s'incapat chi est essidu crídinu: no at nadu mancu "Bah"! ◊ che esseit chídrinu chena saludare a nesciunu Ètimu ltn. citrinus Tradutziones Frantzesu rigide et fragile Ingresu rigid Ispagnolu duro y frágil Italianu rìgido e fràgile Tedescu starr und zerbrechlich.

lessoíni , nm Definitzione calidades diferentes de una matessi erba chi faent in logu de terra salamata Sinònimos e contràrios sassoini* Terminologia iscientìfica rba, Sarcocornia fruticosa, Salicornia europaea Tradutziones Frantzesu salicorne Ingresu salt-worth Ispagnolu sosa alacranera, salicor duro Italianu salicòrnia Tedescu Salicornie.

orijibesànte , agt Definitzione chi pecat a origas, chi intendhet pagu Sinònimos e contràrios surdànciu, surdatzu, surdíghinu | ctr. orijilébiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu un peu dur d'oreille Ingresu hard of hearing Ispagnolu duro de oído Italianu sordastro Tedescu schwerhörig.

ortíciu , agt: antitzu, ortiju 1, ortitzu Definitzione chi est naschiu chentza lómpiu, chentza cumpriu: dhu narant de pipios, de animales (e de frutuàriu puru candho no lompet e ndhe orruet); si narat fintzes de cosa chi creschet pagu, a trebballu / ou ortíciu = criadu cun sa corza modhe, chena su pizu tostu Sinònimos e contràrios agurtitu, agurtiu / ingatzinau / agurtidura, aurtíngiu | ctr. cumpridu, lómpidu / imbénnidu, losanu Frases cani impressia catzedhus ortitzus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abortif, grêle Ingresu abortive, hard Ispagnolu abortivo, duro, penoso, premioso Italianu abortivo, stentato Tedescu abortiv, verkümmert, kümmerlich.

surdíghinu , agt Definitzione nau de ccn., chi pecat a origas, chi est unu pagu surdu Sinònimos e contràrios surdànciu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu un peu dur d'oreille Ingresu hard of hearing Ispagnolu duro de oído Italianu sordastro Tedescu schwerhörig.

tostàdu , pps, agt: tostau Definitzione de tostare; chi si est intostau, fatu tostau (fintzes mortu), chi no si lassat púnghere e ne segare cun facilidade, chi a dhu incracare no cedet; nau de gente, chi perricat, abbétiat / min. tostaxinu / tostau che perda = tostu che balla, tostu meda Sinònimos e contràrios istirau, tiradu / intostadu, tostu / abbetiosu | ctr. abbàmbiu, lenu / gevi, modhe 2. bai ca in su brodu su cocòi tostau gei s'est ammodhiau! ◊ a Luisu in fàbbrica dhu poniant cun su picu a iscrostai tzúcuru chi si fiat callau e sidhau, prus tostau de su cimentu ◊ mi fatzu un'ou a tostau po cenai ◊ Pepe su pane tostau dhu bolet sèmpere a supas 3. babbu tuu parit tostaxinu ma… su coru no dhu portat de pedra! Tradutziones Frantzesu tendu, ferme, dur Ingresu strained, hard Ispagnolu tenso, duro Italianu téso, consistènte, sòdo Tedescu straff, fest.

tóstu , nm Definitzione nau de cosa, chi no si lassat púnghere, segare, trebballare, istrecare, incrubare; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere, fintzes chi si credet meda e no s'indruchet a s'àteru, chi portat face manna, chi no sentit bregúngia Sinònimos e contràrios abbadherigadu, tostadu / mannósigu, superbiosu / sfaciu | ctr. gevi, modhe Maneras de nàrrere csn: t. che balla = tostau che pedra; rispòndhere o faedhare a tostu, a sa tosta = azummai chentza chèrrere faedhare, coment'e chi sas peràulas li costent, coment'e unu chi si cret meda; ou cotu a t. = chi zughet cazados arbu e oidedhu; fàghere a tostu (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini tostau, a trabballu Frases sa terra, coment'est tempus meda chentza pròere, est tosta ◊ tosta est sa pedra! 2. a su ricu l'agatas sempre tostu ◊ at imbucadu a ríere… fit tostu de su risu! 3. si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ custu no l'at pótiu bajulare e rispondhet a tostu a s'ifachílliu de su maridu Ètimu ltn. tostus Tradutziones Frantzesu dur Ingresu hard Ispagnolu duro, firme Italianu duro, sòdo Tedescu fest.