Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

anciulía , nf: antzulia Definitzione maladia chi no lassat mòvere, chi faet a dolore a si mòvere, de istare arrimaos; maladia mala a sanare, chi tirat a longas, chi no sanat, marturia Sinònimos e contràrios càncara, ciancanu / ciaca, indema, marturia Frases s'antzulia de sa betzesa: cun d-unu ladu sicu e in sa cadrea cun sas rodas! 2. apo passadu prus de annu e mesu de antzulia in domo ◊ consola onzi suferente, su chi suspirat in s'antzulia ◊ pro cantu sia abbituadu a bívere in antzulia, baranta oto dies chi so in su letu sunt medas etotu Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu ankylose, maladie chronique Ingresu ankylosis, chronic illness Ispagnolu anquilosis, enfermedad crónica Italianu anchilòsi, malattìa crònica Tedescu Ankylose, chronische Krankheit.

ciàca , nf Definitzione male, nésiga; male chi durat, malu a sanare Sinònimos e contràrios antzulia Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu maladie chronique, cachexie Ingresu cachexy Ispagnolu enfermedad crónica, dolencia, caquexia Italianu malattìa crònica, cachessìa Tedescu Kachexie.

cuartufràssu, cuartuvàlsu, cuartuvràssu , nm Definitzione genia de maladia chi benit a is peis de unos cantu animales Terminologia iscientìfica mld Ètimu itl. quarto falso Tradutziones Frantzesu rhagade Ingresu rhagas Ispagnolu ragadía, enfermedad de los pies Italianu ràgade Tedescu Schrunde.

dèma , nf: atema, demma, tema Definitzione maladia chi tirat a longas, aintru de sa carena e mancu bene connota, fintzes arremadiu, pecu Sinònimos e contràrios antzulia, ciaca, indema, insemia, témiu, tzemia / defeta, peca 1 2. mi dolet a mortóriu unu prumone, no potzo mancu respirae pro sa dema 3. sa dema cosa sua est chi est mandroni Tradutziones Frantzesu misère, maladie Ingresu ailment Ispagnolu enfermedad Italianu magagna, malattìa crònica Tedescu Gebrechen.

incalèschere , vrb Definitzione nau de unu male, impeorare, tirare a tempus longu chentza sanare Sinònimos e contràrios incruai, incrudèschere Ètimu ltn. incalescere Tradutziones Frantzesu aggraver, devenir chronique Ingresu to aggravate Ispagnolu volverse crónica una enfermedad Italianu rincrudire, diventar crònico Tedescu sich verschärfen.

indèma , nf Definitzione maladia mala a sanare, chi tirat a longas, chi no sanat, su no sanare de una maladia Sinònimos e contràrios dema*, marturia Tradutziones Frantzesu chronicité Ingresu chronicity Ispagnolu dolencia, enfermedad crónica Italianu cronicità Tedescu chronischer Charakter.

mabadía , nf: maladia, malaria, maledia, mobadia, mobeidia Definitzione cunditzione de un'organísimu animale o vegetale chi patit calecunu male, cosa chi àrterat sa vida normale, cambiamentu contràriu a s'organísimu e chi dhu faet istare male, de dhu fàere fintzes arrimare o mòrrere; si narat fintzes de ideas, pretesas e cumportamentos esageraos, de unu fàere chi no andhat bene e a sa sighia Sinònimos e contràrios male / neche | ctr. saludu, sanidade Maneras de nàrrere csn: colare, passare una m.; pesare dae m. = sanare, comintzare a si ndhe pesare dae su letu una borta passadu su male; m. mala = chi no sanat, grave, chi tirat a longas; fàgherendhe m. (de carchi chistione) = pigaisidha tropu a disprexeri, tropu a pentzamentu; sa m. de tziu Pitanu (chi portàt s'ala segada, ma su bicu sanu) = maladia pro iscusa, de mandronia; ghetaisí a sa m. = betàresi a malàidu, fàghere finta de èssere malàidu Frases de candho at passadu cussa maladia no podet ingullire ◊ si ndi agatat de mobadias mabas! ◊ parit chi siat una maladia chi no fait a sanai ◊ cussa maladia ndhe li est dipesa de su víssiu de fumare ◊ si no imprinzat cheret nàrrere chi tenet maledia ◊ nos inghiriabant totube maledias de mòrrere e fàmine a chintorja (M.Columbu)◊ de cussu mabivatu naràt ca dhi fut benida custa mobeidia (A.Merici) 2. lampu, arratza de maladia custa de istare de una festa a s'àtera! ◊ bella maladia, mih, sa mandronia!… 3. ndi fatzu maladia mala, no ndi torru in sèi! ◊ agiummai ndhe fateit maladia ca su babbu no la lasseit cojare cun chie cheriat issa ◊ parzo pesendhe dae maladia de cantu so débbile ◊ sa maledia mea est chi so iscurtzu, nudu, morindhe de sa gana Tradutziones Frantzesu maladie Ingresu illness Ispagnolu enfermedad Italianu malattìa Tedescu Krankheit, Leiden.

tèma , nf: atema, dema, tzema (sa t. = nr. satèma) Definitzione càusa, iscusa de unu male, maladia mancari no grave; fintzes prantu longu Sinònimos e contràrios ciaca, insemia, iscóticu, iscúgia, mendhea, taca 3, témiu, tzemia* Frases as collidu tema: mi pares tunconidu Tradutziones Frantzesu symptôme Ingresu illness beginning Ispagnolu principio de enfermedad Italianu difètto alla salute, princìpio di malattìa Tedescu schlechte Gesundheit, Anfang einer Krankheit.

topímene, topímine , nm: (su t. = nr. sutopímene) ciopímine, sopímini, tzopímene* Definitzione pecu de s'andhata, maladia chi pigat su bestiàmene a peis faendhodhu camminare a tzopu Sinònimos e contràrios assópiu, insopímini, topia, topíghine, topine Frases apoi de sa maladia de su topímene li sunt adduradas tres crabitas Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu piétin Ingresu foot-and-mouth desease Ispagnolu cojera producida en las reses por una enfermedad Italianu zoppina, zoppìa Tedescu Hinken, Maul-und Klauenseuche.