afilàre 1 , vrb: fibai* Definitzione
fàere un'afilada, una síngia fine che filu, ma de segada cun cropu o atumbada, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (bidru, terra, o fintzes linnàmene, muros o àteru)
Sinònimos e contràrios
abbèrrere,
cannire,
filiri,
frasellare,
fresai,
intzignai,
iscrafangiai,
sacai,
scanniri,
sinniai,
trapare
Frases
cussu est unu pratu afilau ◊ su corpu chi li amus dadu, a su piatu, l'at afiladu ◊ custa linna comente sicat si afilat totu
Tradutziones
Frantzesu
fendre
Ingresu
to cleave
Ispagnolu
agrietar
Italianu
fèndere
Tedescu
spalten.
chinníre 1, chinníri , vrb Definitzione
fàere un'aperta, un'afilada, una segada chi paret fine che unu filu, a unu traste de cosa tètera, mescamente a un'istrégiu (in cobertantza, si narat de gente chi bogat fama mala, chi s'imbrutat s'onore)
Sinònimos e contràrios
abbèrrere,
afilai,
cannire*,
filiri,
frasellare,
fresai,
sacai,
scanniri,
sinniai,
tinnire
Frases
si chinnit una tassa, una cíchera, e dónnia cicílliu ndi aciocas a domu!
Sambenados e Provèrbios
prb:
tatza chinnida niune la neat
Tradutziones
Frantzesu
fendre,
fêler
Ingresu
to cleave
Ispagnolu
rajar,
resquebrar
Italianu
fèndere,
incrinare
Tedescu
spalten,
einreißen.
fibài , vrb: afilare 1,
filai,
filare Definitzione
fàere una filada, una síngia fine che filu (fibadura), ma de segada chi si faet cun cropu, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (imbidru, terra, ma fintzes linnàmene, muru)
Sinònimos e contràrios
abbèrrere,
cannire,
filiri,
frasellare,
fresai,
iscrafangiai,
sacai,
scanniri,
sinniai
Frases
cussu est unu pratu filau ◊ cussa crésia est a murus filaus
2.
si fibat su coru, si trúmbulat su sàngui, s'intruat su sentidu, si trobílicat s'ànima (L.Porcedhu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fendre
Ingresu
to cleave
Ispagnolu
hender
Italianu
fèndere
Tedescu
spalten.
fresài , vrb: fresare Definitzione
fàere a fresa, isperrare, apèrrere a pígios
Sinònimos e contràrios
iscaltulare
/
abbèrrere,
cannire,
crasare,
filiri,
sacai,
scanniri,
sinniai
Maneras de nàrrere
csn:
fresare su pane = iscopercare su pane, segare su pane de fresa ororu pro ispitzigare sos duos pizos e ndhe furriare unu a manera de resurtare ambos de su matessi betu ca sunt lísios a parte de fora ma aspros a parte de intro; fresai sa castàngia = trapare, ispitighedhare sa castanza pro no si tzocare arrustindhe
Frases
fint chie coghindhe e chie fresendhe, a sa cota ◊ su fritu li at fresau sas manos ◊ su sole coghet sa terra faghíndhela fresare
Ètimu
ltn.
fresus
Tradutziones
Frantzesu
fendre,
scinder,
crevasser,
craqueler
Ingresu
to chapp,
to separate,
to cleave
Ispagnolu
hender,
escindir,
agrietar
Italianu
fèndere,
scìndere,
screpolare
Tedescu
spalten,
trennen,
rissig machen.
tracàre , vrb: atracare 1 Definitzione
su chi faet sa linna candho s'isperrat, s'iscratzat, si aperit a isperradura (mescamente in is frochidhaduras): faet una genia de sonu de cosa àrrida isperradho, faet unu tzàcurru (tracada)/ t. focu = tzacare, apuntai fogu
Sinònimos e contràrios
sacai
Frases
faladindhe impresse de cussa nae ca l'intendho trachendhe!
2.
dae meda chena piòere, sa terra est intostada e tracada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
crépiter,
fendre
Ingresu
to crack (apart)
Ispagnolu
chascar
Italianu
crepitare,
fèndere
Tedescu
knistern,
spalten.
trapàre , vrb Definitzione
fàere segadas o trincos a lepedha, a gurtedhu, o fintzes segare a sola si est cosa tostada o frida
Sinònimos e contràrios
intacugliare,
ispitighedhare,
sacai
/
trapai*
Frases
si trapat s'olia pro la cufetare, sa castanza pro l'arrustire ◊ su fritu mi at trapadu totu sas manos ◊ s'impastu tropu rassu si trapat, comente assutat, si no est abbadu meda
2.
adhae si bidet una lughe atzesa tremulendhe che oju lagrimosu in tundhu in tundhu trapendhe sa note (G.Fiori)◊ su dolore punghet e trapat carres e sentidu
Tradutziones
Frantzesu
graver,
entailler,
fendre
Ingresu
to engrave,
to notch,
to cleave
Ispagnolu
incidir,
hendir
Italianu
intagliare,
incìdere,
fèndere
Tedescu
schnitzen,
einschneiden.
tzacài , vrb: ciacai,
sacai,
tzacare 1,
tzacari Definitzione
fàere tzàcurru coment'e de cosa chi iscópiat, isperrare, afilare, apèrrere a cropu, segare a crepadura, crepare de su fritu o de àteru: in cobertantza, su si pigare arrennegu, foedhare male po fele, po tzacu; fintzes iscúdere (po su sonu a cropu chi faet), fàere camminu, andhare, intrare
Sinònimos e contràrios
abbèrrere,
afilai,
calpire,
cannire,
cherpai,
filiri,
fresai,
ischisciai,
iscopiare,
iscrafangiai,
issacai,
scanniri,
sinniai,
tzacarrai,
tzocare
/
incrivire,
iscúdere
Maneras de nàrrere
csn:
tzacai a perda = iscúdere a pedra; tzacai is peis a terra = istribitare (pro arrennegu); pratu tzacau = afiladu, cannidu; fai su crepatzaca a unu = fai su crepa crepa, fàchere su derre, fàghere carchi cosa a crebu, mancari crebet, s'àteru
Frases
nemus ghetat binu nou in istrexus bècius, poita su binu dhus tzacat ◊ sa canna si tzacat si pagu pagu dha fortzant ◊ portat is manus tzacadas de su frius ◊ e innui si depit tzacai s'ou, in punta o in mesu? ◊ papendi cussa cosa gei no si ant a tzacai sa brenti, no! ◊ mi depit pagai su chi mi depit, mancai tzachit… o crepit! ◊ po s'isfortzu de ai arrísiu tropu, dhi fiat tzacada una vena ◊ tzaca, manedha, ca benit babbai! ◊ tzacant is guetus arendi su celu ◊ est tzachendi de s'arrennegu ◊ in su fogu tzacat sa linna frisca, pruscatotu sa folla
2.
a su fillu dhi at tzacau una bussinara ◊ lah ca ti tzacu, chi no abarras chietu! ◊ at tzacau su pratu a terra candu at ghetau sa gràtzia a is isposus ◊ mi benit ganas de dha tzacari a su muru ◊ si ti ponit chinta ti tzacat a frastimu, lah! ◊ castiadí e circa de nci tzacai su nuncu! ◊ ci fio a su postu tuo, dhi aio tzacau unu lampu e dhos io abbruscaos cummente a is tiauledhos de s'inferru!
3.
toca, tzaca stradoni!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fendre,
éclater,
crépiter
Ingresu
to crack
Ispagnolu
hender,
reventar,
crepitar
Italianu
fèndere,
fessurare,
scoppiare,
crepitare
Tedescu
spalten,
bersten.