camedhàre , vrb Definitzione
acapiare, giúnghere apare, pònnere impare; atzapulare, cosire su camedhu o atzàpulu a unu trastu
Sinònimos e contràrios
collegai
| ctr.
iscrobai
Frases
los ant camedhados totos duos apare
2.
sos caltzones los gighiat camedhados e tapulados finas a no bi àere trama de su sestadu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
relier,
réunir,
assembler
Ingresu
to join
Ispagnolu
unir,
enlazar,
conectar,
conexionar
Italianu
collegare insième
Tedescu
verbinden.
catedhína , nf Definitzione
catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos
Sinònimos e contràrios
catedhàmine
Frases
cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
troupe de petits chiens,
groupe de gens
Ingresu
a group of little dogs,
sequence of people staying behind like dogs
Ispagnolu
banda de cachorros
Italianu
insième di cagnolini,
codazzo di persóne
Tedescu
Gruppe von Hündchen,
Schwarm.
cuncódria , nf: cuncóldia,
cuncórdia Definitzione
su istare o andhare a cumone e acórdiu, su èssere de sa matessi idea; sa manera de si bestire o de pònnere su bestimentu; genia de prendha de prata, a cadena, cun apicone, o àteru chi si ponet in bestimentu; aparíciu chi serbit a calecuna cosa e, su pl., totu su chi serbit po fàere sa farra: sedatzos, cherrigu, terudha, e àteru, ma fintzes unas cantu cosas pigadas impare
Sinònimos e contràrios
armonia,
pache,
unione
| ctr.
iscórriu,
iscuncórdia
Maneras de nàrrere
csn:
èssere de cuncórdia = a cuncórdia, de acordu, cuncordos; amori e cuncórdia = una zenia de fiore (Amaranthus tricolor); preparai is cuncórdias = ammanitzare totu sos trastes chi serbint pro farinare
Frases
daghi fiant de cuncórdia, s'isposu andhaiat a dommo de s'isposa ◊ s'intzaurrat de gana bella e, cun su trabballu e sa cuncódria de sa genti, de cuss'arrogu de terra ndi at fatu un'ispitzuedhu de paradisu ◊ custa est cuncóldia e istima de frades
2.
a is giòvunus, po cumenti si bistint, fait a dhis fai s'alimúsina: ita mi siat sa cuncódria! ◊ su tiàulu e chi s'at nàsciu cun cuncódrias e totu, crei ca cuncunu de cussus Balillus si pinnicat a crutzu!
3.
in cortili dhoi tengu sa cuncódria po arrustiri, aici no feus fumu aintru de domu
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
concorde
Ingresu
concord
Ispagnolu
concordia
Italianu
concòrdia,
insième (nm.)
Tedescu
Einigkeit,
Gesamtheit.
impàre , avb, prep: impai,
impari,
umpare Definitzione
unu cun s'àteru, cun is àteros, is unos cun is àteros in su própriu logu o in su matessi tempus; coment'e prep. bolet puru sa prep. a o cun
Sinònimos e contràrios
paris,
patabari
Frases
cun issos dhue aiat Asunesos benidos a sa festa po promiténzia e brindhaos dhos ant a chenare impare ◊ chelu e terra parent impare unidos in pregadoria ◊ su chi contat, pro totu sa vida, est su èssiri impari ◊ si nd'eus arriri impari de sa furchéntzia allena! ◊ su frutu betzu cun su nou impare osservo in sa matessi chima ◊ dèu cun issa seus cument'e sorris, pesadas impari in su própiu bixinau
2.
Giacu e Giuanni impari a Zebedeu aconciànt is retzas ◊ andhamus impare cun Pedrànghelu ◊ a bortas si poniat a cantai impari cun issus ◊ andaus cras etotu impari cun su secretàriu ◊ mi arregollit a corcai impari cun su cuadhedhu? ◊ est murghenne sa robba impare chin su babbu ◊ est vienne in su tzilleri impare a tziu Gregori
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ensemble
Ingresu
together
Ispagnolu
juntamente,
junto,
juntos
Italianu
insième,
assième,
unitaménte
Tedescu
zusammen,
mit.
mécus , prn: megus Definitzione
prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu)
Frases
tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus!
2.
ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus?
Ètimu
ltn.
mecum
Tradutziones
Frantzesu
avec moi
Ingresu
with me
Ispagnolu
conmigo
Italianu
insième a me,
in mia compagnìa
Tedescu
mit mir.
pàris , nm, agt, avb Definitzione
logu parívile, chi est totu a sa matessi artària, parighinu, chentza fossos e ne bicas e ne in calada a peruna bandha, nau fintzes ponendho apare duos logos o puntos postos a diferente artària (a/c.: no càmbiat de sing. a pl.: su paris, sos paris, logu paris, logos paris); istrégiu de ortigu po medire laore: una genia de misura; nau de duos o prus cosas o personas, èssere o fàere in su matessi tempus, in su matessi logu, in cumpangia, su matessi tanti / min. parisedhu; númeru paris = chi si podet dividire in duas partes oguales, divisíbbile in duos chentza restu
Sinònimos e contràrios
nébida 3,
pàdimu,
parighinu,
pianu,
setile
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere una cosa o unu logu in paris = aparisare; fàghere un'isterzu a paris = prèniri bèni fintzas a s'oru; a paris a…, de…, su paris de… = chi (o logu o puntu chi) tenet sa matessi artària (o fintzas importu) de… (es. a paris a terra, a paris de sos oros, a paris de carrela, de mare); a paris tou, sou, èssere a sa paris mia, tua, sua, de…, e gai = cant'e a tie, cant'e a isse, de su matessi importu, e gai; rúere in su paris netu = arrúiri fintzas aundi no dhoi at nudha chi fait imbruconai; ite ti leas, cucu o paris? = iscioberas númeru díspari o númeru paris (si narat ischitindhe); fàghere paris = assuprire in su matessi tempus a su matessi logu, impare; fàghere a paris (nau de duus) = cumbinai paris in ccn. logu, agataisí de un'improntu in su própiu logu, andendi tot'is duus a sa própiu cosa; torrai paris...(nadu de una chistione, de contos chi si faghent, cosas chi si narant) = andhare bene, torrare zustu, cuncordare, fintzas itl. coincìdere; tremirisí paris (nadu de unu) = trèmeresi totu, meda (de assuconu, dannu e gai); contare paris paris una cosa = nàrrere totugantu zustu zustu; avb. totu paris = totu a una borta, a corpu; èssere, pònnere, leare in paris = chentza pèndhere a peruna bandha, itl. orizzontale; paris chi… = comente, apenas chi…; pàrrere totu paris, totu su logu paris = pentzai chi siat totu fàcili fàcili, totu bonu; dare a ccn. su p. prenu = dàreli resone in prenu, dàreli totu sa possibbilidade de si tirare sa resone; fortza paris! = incidu chi si faet candho in duas o prus personas depent fàere in su matessi istante unu movimentu o fortza chi arrechedit prus capacidade de una ebbia
Frases
in cussos paris de su Campidanu za bi falat su sole! ◊ sos paris de Campeda los zughent a fontomu ◊ trambucant a sole altu in paris netu
2.
in campu sa robba paschet bene ca est logu paris ◊ in cue sa terra est totu paris ◊ mi pariat totu paris s'andhera in cussos annos ◊ totu su logu in paris ti paret, chi no bides peruna dificurtade?!
3.
su disígiu ti passat totu paris, chi ti pigu!…◊ totu paris si pesat unu bentu e faghet andhare male sa nae ◊ comenti at fatu custu a crèsciri aici totu paris?!◊ fortza paris e totus unios! ◊ tziu Berte, paris fatu su manizu, si sediat in s'umbra (S.Spiggia)◊ a sa proa chi ant fatu sunt essidos paris pata ◊ mamma fut drommia e comenti dh'apu tocada s'est trémia paris ◊ semus tucados deo innanti e isse apustis, ma a inie amus fatu a paris ◊ e ita, ammachiada totu paris s'est?! ◊ paris chi aiant apertu sos ogros aiant bidu sa Luna ◊ prima totu pariat ozu e mele, onzi cosa pariat tota paris (P.Casu)◊ sa bidha depet bíere de chie est fígia Maria, mancari si apet ingortu a chie no fut a sa paris sua
Sambenados e Provèrbios
smb:
Paris
/
prb:
de centu cosas trotas no ndi essit una paris
Terminologia iscientìfica
slg
Ètimu
ltn.
pari
Tradutziones
Frantzesu
plaine,
plat,
ensemble
Ingresu
plain,
flat,
together
Ispagnolu
llanura,
llano,
conjunto,
nivel
Italianu
pianura,
pianeggiante,
insième,
livèllo
Tedescu
Ebene,
eben,
zusammen.
técus , prn: tegus Definitzione
prn. de persona chi s'impreat agiummai solu cun sa prep. cun, chin po inditare prus che àteru cumpangia: chin tecus, cun tegus = cun tui
Frases
cun tegus giogo e m'ispasso ◊ cun tegus so istadu note e die ◊ pro no mi èssere cun tecus amicadu no credas oe chi sia pentidu ◊ nois creimus in tegus ◊ ómine perunu at àpidu tratonzu malu chin tecus ◊ sa poesia in tegus est naschida che rosa bella, che rosa dechida (N.Demurtas)
2.
la tenzo cun tegus, mih, pro su dannu chi mi as fatu!
Ètimu
ltn.
tecum
Tradutziones
Frantzesu
avec toi
Ingresu
with you
Ispagnolu
contigo
Italianu
in tua compagnia,
insième a te
Tedescu
mit dir.