Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acuàe , vrb: acuai 1, acuare, cuai Definitzione pònnere o fàere cosa a manera chi nemos dha potzat bíere e ne ischire nudha Sinònimos e contràrios abbuare, acucai, afufai, apaltare, apatai, cuerrai, imbusare, impertusare, intuzare, istichire, tudai | ctr. ammostai, essire Frases sas anades si sunt acuadas suta de s'abba candho ant intesu su fragassu ◊ sa luna si est acuada in palas de una nui ◊ tanti no dha isciu sa cosa, mancai mi dh'acuis!…◊ po nosi acuare nosi poneus su fachile in cara Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder Italianu nascóndere Tedescu verstecken.

acuaméntu , nm: cuamentu Definitzione su cuare sa cosa, is chistiones Sinònimos e contràrios cubadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu occultation Ingresu hiding Ispagnolu escondimiento Italianu nascondiménto Tedescu Verstecken.

apatài , vrb: aplatare, apratae, apratai, piatare Definitzione su si pònnere bàscios bàscios, abbasciaos cun is cambas pinnigadas coment'e cicios in is carrones, fintzes solu su si pònnere (nau de bobboi chi bolat, de pigiones); pònnere coment'e cuaos Sinònimos e contràrios abbibbirinai, apimpirinare, aprapiedhai, pònnere, sterriedhai / aclisare, acuae, cuerrai, frànghere, istichire Frases si est apatada coment'e una pudha ◊ su pilloni si apatat in s'àrburi ◊ un'istria si est apatada suba de una mata ◊ s'astronavi si est apatada in terra ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ chi podis, beni tui a su noti: beni apata apata! (F.Cocci)◊ s'abi no si apatat in su frori sicau ◊ sa musca si apatat in logu brutu 3. gomai no tenit ancora fillus: tocat chi s'isturru si torrit a apatai!… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se blotir, se tapir Ingresu to conceal oneself, to crouch (down) Ispagnolu agazaparse, acurrucarse Italianu accovacciarsi, appiattarsi, acquattare Tedescu sich zusammenkauern, sich verstecken.

atacài 1 , vrb rfl: atacare 1, atacari Definitzione pònnere a manera de no si bíere, istare apartaos / giogai a ataca ataca = a cuare, a su cua cua; annare a s'ataca ataca = a s’atrega atrega, cua cua Sinònimos e contràrios abbuare, aclisare, acuae, apatai, atrabentare, atrapare, atupare, cuerrai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, intuzare, istichire, istugiai, tudai Frases bi at tantos logos de atacare ◊ dhui fut unu iscusórgiu atacau in d-unu cungiau: un'ómini dh'agatat e dh'atacat un'atra borta ◊ su caboni at biu unu margiani atacau, prontu po dh'aciapai ◊ po no dhus biri si funt atacaus apalas de una mata Tradutziones Frantzesu se cacher Ingresu to hide (oneself) Ispagnolu esconderse Italianu nascóndersi Tedescu sich verstecken.

atracàre , vrb: atragare, atregare Definitzione su si cuare, firmare, camminare firmandhosi dónnia tanti giaendho atentzione po no si fàere a bíere, iscocandho Sinònimos e contràrios abbuare, aclisare, acuae, ammacionai, ammagare, apatai, atrapare, atupare, cuerrai, frànghere, intuzare, istichire, istumponai, tudai Frases sa robba si est atregada ◊ su lèpere est a s'atrega atrega ◊ su batu ch'est essidu atrega atrega ◊ sa gatu li est andhada a s'atrega atrega, a su sórighe, e candho che fit acurtzu che li est brincada a subra ◊ atracatu in su canale, mai ti cheres mustrare (G.Farris)◊ si est atracatu in d-una tupa isetandhe s'inimicu ◊ inoghe colat lestru, mancu si atregat Tradutziones Frantzesu marcher avec circonspection en s'arrêtant Ingresu to walk cautiously Ispagnolu esconderse, andar con circunspección Italianu nascóndersi, camminare con circospezióne, soffermàndosi Tedescu sich verstecken, mit Vorsicht gehen.

cuài , vrb: acuai 1, cuare, cubare, cuvare Definitzione pònnere o fàere cosa de no si pòdere agatare, chi neune potzat bíere e ne ischire nudha Sinònimos e contràrios abbuare, afufai, ammagare, apatai, atrabentare, coltoire, cuerrai, imbusire, impertusare, intanae, intupai, intuzare, istichire, istugiai, tudai | ctr. ammostai Maneras de nàrrere csn: cuàresi de una cosa = no nàrriri nudha a nemus, fàghere carchi cosa dendhe tentu chi no ndhe iscat àtere; cuare una cosa in sete pizos de muru = bèni meda de no dha pòdiri agatai Frases inue l'as cuada sa cosa? ◊ is iscraxoxus dhus iant cuaus in tempus antigus ◊ as fatu dannu e ti ndhe ses cuadu puru ◊ cuaiant carres e birgonzas sas ziras mias fatas a latranga ◊ mi cuesi e abbaidaia dai unu tuvedhu ◊ ti cherio cuvare intro de campana in modu chi nessunu t'aret bidu Sambenados e Provèrbios prb: amore e tússiu no si podent cuare ◊ dinari e talentu no lu cues a su bisonzu Ètimu ltn. cubare Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder Italianu nascóndere, occultare Tedescu verstecken.

cubadúra , nf Definitzione cuadura, su cuare sa cosa, is chistiones / a c. = a iscúsiu Sinònimos e contràrios acuamentu, aggubbadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu recel Ingresu concealment Ispagnolu ocultación Italianu occultazióne Tedescu Verstecken.

cuerrài, cuerràre , vrb Definitzione cuare ma prus che àteru po fàere s'ala, po fàere is partesas a ccn.; mantènnere unu segretu Sinònimos e contràrios cuai, cuberrare* | ctr. iscuguzare, iscobiare Frases sa muzere a bortas cuerrat a su maridu sas fartas de sos fizos ◊ dae sos canes truvada si cuerrat assustrada aintru de una pinneta afaca a mare ◊ nosu fintzas a immoi dh'eus tentu cuerrau, ma ti feus a iscí ca… 2. sa boche de s'internu ti faedhat de culpa, de pecadu cuerradu Sambenados e Provèrbios prb: chie furat e chie cuerrat sunt cumpanzos de pare ◊ muzere manna cuerrat maridu Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder Italianu nascóndere Tedescu verstecken.

istichíre , vrb: stichiri Definitzione pònnere aintru de ccn. cosa, pruschetotu a fortza, a incracadura; cuare aintru de ccn. logu, chistire / andhare, èssere istichi istichi = andhare, èssere o istare a su cua cua Sinònimos e contràrios intrae, tzacare / incracai, istibbire / abbuare, ammagare, fichire, impertusare, infoxinae, intanae, intuzare, istugiai | ctr. bocare 2. no teniant un'àteru apusentu a si pòdere istichire ◊ commo chi tenimus sa currente sas candhelas las amus istichias ◊ in cussu monte fachet a nos istichire candho sos àteros nos cherent gherrare ◊ su mannale si ndhe abbizavat chi fit a l'uchídere e s'istichiat candho intravant a ndhe lu vocare ◊ ístati che colovra acoconadu, o puru istíchiti in calchi iscusógliu! ◊ sa pitzinna si est istichida comente at intesu benindhe zente Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ficher, cacher Ingresu to thrust, to hide Ispagnolu hincar, clavar, esconder Italianu ficcare, nascóndere Tedescu stecken, verstecken.

mamacúa , nm: mammacua Definitzione genia de giogu chi si faet cuandhosi, totu, e poi essindho e cricandho de agatare e aciapare is cumpàngios cuaos Sinònimos e contràrios cuagualèpuri, cualèpere, cubacuba, matacua Frases gioghendi a mammacua luxis che un'istella ca tenis bellu modu… ch'est sa pàtria tua, de cust'ísula bella, sardu, teni arregodu! ◊ in conca no ti pongas de fai a mammacua! ◊ bellu, cantu scit s'arti: girat de parti in parti fendi su mammacua! (E.Pintor Sírigu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cache-cache Ingresu hide-and-seek Ispagnolu escondite Italianu nascondino Tedescu Versteckspiel, Versteckerlspiel, Verstecken.