A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

bonsài , nm Definition mata pudada po dh'aguantare pitichedhedha.

bónu , agt, nm: vonu Definition chi o chie (o cosa chi) tenet calidades chi andhant bene po calecunu iscopu, chi praghent, faent bene; chi no tenet pecos, difetos, chi est intreu, chi no faet male o dannu; cosa chi andhat bene; chi est bundhante, sa parte prus manna de calecuna cosa; paperi chi balet dinare, coment'e órdine de pagare, de arrecire cosa / a/c.: si est agt. si ponet apustis de su nm., ma nau tzerriandho a ccn. o cun is vrb. de modu inf. impreaos a númene si ponet innanti (as: su b. fàghere, su b. tratare, su b. chèrrere)/ min. bonedhu = unu pagu bonu, chi no dispraxit Synonyms e antonyms acristianadu / bene / prus | ctr. malu, gastu 1, difetosu Idioms csn: fàchere a b. = istai atentu, donai cura a fai bèni, a pònniri in menti; torrare in b. = pònneresi in bene, andai bèni; essíreche in bonu (de carchi faina, o dificurtade)= andhare bene, àere resurtadu bonu; torrare, èssere in bonas, a sa bona = fai sa paxi tra duus chi fiant a primma, a iscórriu; pessare in su b. = pentzai a cosas bonas, crèiri, aspetai ccn. cosa de bonu; nàrrere, fàghere una cosa a sa bona = chentza critériu pertzisu, chentza métidu, itl. in modo approssimativo; bonus ca…, bonus chi… = candho…; fàgheresi a bonu, èssere bonu de una cosa, de unu = iscabbullirisindi, intrare o èssere in posse de una cosa pro ndhe godire, de unu pro lu cumandhare, bínchere gherrendhe cun carchi cosa, cun ccn., àere sa capatzidade; bonu a (+ vrb. inf.) = fàtzile a…(vrb.); èssere bonu a… = èssiri bellu, capassu de…; leare, nàrrere in bonas, in sas bonas, a bonas = a peràulas cun delicadesa, chentza brigare, chentza si arrennegare, chirchendhe de fàghere a cumprèndhere sa cosa; bènnere a bonu (nadu de una cosa) = andai bèni, fai a… (+ vrb.); bonu a late (nadu de bestiàmine) = chi daet late meda; bonu a erba (nadu de terrinu) = chi bi at erba meda; pàrrere bonu de… = crere urzente, netzessàriu de…; lassare a unu o una cosa a bonu sou = comente cheret, a s'afaiu, a fàghere su chi cheret, líbberu (si est cosa: irbandhonadu); est bonu, no est bonu = giuat, no giuat; a bonu fut chi… = e acabbonu chi… tambene si…; e de a bonu chi!… = acabbonu, tambene si!…; su bonu de… (ccn. cosa) = sa parti prus manna, su prus; su ’onu = sa parti bona, bella, sana (de ccn. cosa) Sentences si unu arrennescit a èssi veramenti bonu est un'ómini veru ◊ e ita est circhendi, bona fémina? ◊ bon'ómine, chissai chi mi potazas indissiare? ◊ su bonu chèrrere est virtude manna ◊ isetamos chi in coro torret sa bona amistade ◊ si su tempus est bonu essimus a campu ◊ cussu pisedhu at unu bonu fàghere ◊ est bonu che a su pani ◊ sa zente bona za si connoschet ◊ a bonos, pitzocos, lah! 2. de bonu tenit chi no perdit mai sa passiéntzia ◊ in su bonu e in su malu paris si bi devet istare ◊ chi Deus nos mantenzat sempre dados a su bonu! ◊ a bos lu torrare in cosas de bonu! ◊ su bonu lu lassas, su malu che lu frundhis ◊ su tempus si est postu in bonu ◊ si sa domandha benit a bonu li dant sa pentzione ◊ candho mai sas cosas no ant a torrare in bonu?! ◊ gasi apemus bonu comente ti nesi sa veridade! ◊ si lu faghes, bonu, e sinono làssalu! ◊ dae sa die custa tzòvana no at àpitu piús una die de bonu 3. lea cussu bonu e bae a ti dare sa cosa in butega ◊ pro ti dare sa linna depes andhare cun su bonu chi ti lassat sa comuna 4. nos cheret duas oras bonas de triballu ◊ su bonu de sas famíllias tenent sas provistas ◊ su bonu de sa zente la pessat gai 5. calandi de sa cruxi, chi ses bonu! ◊ custa est cosa de mannos, ca unu minore no bi est bonu ◊ si est posta a fàghere cussa faina ma no bi est bona ◊ istudiados mannos, no sezis istados bonos a tènnere contu sa limba de sa zente! ◊ sa robba in beranu est bona a late, ca bi at erba meda 6. si no ti faghes a bonu ti ndhe bogant fintzas sos ogros! ◊ si l'est trubbadu su trau e si no si faghet a bonu a si partare a lestru l'aiat mortu! ◊ che lis fint furendhe totu e no ischiant su contu de si ndhe fagher bonos ◊ no mi so fatu bonu a nche lu torrare a su caminu zustu ◊ de issa ndhe so prus bonu ◊ no ndhe so prus bonu a fàghere irfortzos mannos 7. no irroches ca no est bonu! ◊ su pane no s'imbolat, ca no est bonu: a imboladura si daet a sos canes! ◊ no est bonu a zurare, no si zurat! ◊ no ti paret bonu, no, a ti ndhe pesare?! ◊ ello no ti paret bonu a che istupare a triballare?! 8. si dhus pigas in bonas, si bi lis naras in bonas, za t'iscurtant! ◊ si est pigau a bonas gei trabballat ◊ no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas! ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ pedendhemilu a sa bona leadu ti as su meu che padrona! 9. lassemus volare a bonu issoro sos puzones! ◊ nesciune cheriat ispèndhere pro sos acontzos e sa chéjia benzeit lassada a bonu sou ◊ a bonu fut chi aiat própiu cras! ◊ si fimus istados fortes, e de a bonu!…◊ a bonu mannu essi tentu una filla! ◊ mantzanu, bonus chi fachet die, pesamus deretos ◊ bonus chi fint tocatas sas duas mi so postu a mannicare Surnames and Proverbs smb: Bonu / prb: chie no est bonu a servire no est bonu a cumandhare ◊ a cadhu bonu no li mancat sedha ◊ in su bonu onzunu b'ischit istare Etymon ltn. bonus Translations French bon English good Spanish bueno Italian buòno, vàlido, pregévole German gut, wertvoll, Gutschein.

bonubròe! , iscl Definition bonu pro (ti fatzat!): augúriu arrespondhendho a chie narat Saludu! bufandho.

bonucòro, bonugòro , nm Definition bonu coro: sa capacidade de giare de su chi si tenet o de bòllere bene a is àteros Synonyms e antonyms | ctr. limiore, malucoro, susuncheria Idioms csn: dare, fàghere a b. = cun bona ganas, de posse sou; èssere de b. = donai cun prexeri; punta de b. = unu pagu de bonugoro Sentences su malu cheret bínchere su bonu, sa curusta su bonucoro ◊ custa fada est tropu maca de su bonugoro ◊ sunt prus de bonugoro sos pòveros chi no sos ricos 2. ses partidu a bonugoro dae padronu a fàghere su teracu ◊ amigos, a bonugoro benide a pregare! ◊ zoronada bene fata est pagada a bonugoro 3. ca est de bonugoro, si lu podet su chi li pedis ti daet ◊ babbu tou fit bonu e de bonugoro: at pagadu isse in parte mia sas curas candho apo tentu bisonzu Etymon srd. Translations French générosité, altruisme English generosity, altruism, unselfishness Spanish generosidad, altruismo Italian generosità, magnanimità, altruismo German Großherzigkeit, Altruismus.

bonumía , nf Definition su èssere bonos Synonyms e antonyms bonacesa, bonesa.

bonumòre , nm Definition mota, ispétzia bona, candho unu est alligru Synonyms e antonyms ganaona Sentences oe est de bonumore e cheret brullare ◊ est unu de bonumore, sempre cun su risu in laras Translations French bonne humeur English good humour Spanish buen humor Italian buonumóre German gute Laune.

bonúra bonaúra

bonuvàghere benefàchere

borài bobài

borànima bonànima

borbogliàre , vrb Definition nau de s'abba o àteru deasi, essire a tzurru, coment'e budhendho Synonyms e antonyms abbrubudhai, abbrufulai, acrocuai, aggargalare, aggorgotai, froculare, groggolare Etymon spn. borbollar.

borbòre berbòre

borborósu , agt Definition chi tenet borbore, gana manna, praxere, fortza de fàere cosa, ma fintzes brafanteri Etymon srd. Translations French fervent English fervent Spanish ferviente Italian fervènte, fervoróso German eifrig, leidenschaftlich.

borbotài, borbotàre barbatàre 1

borcàxu barcàxu

borciàre , vrb Synonyms e antonyms fortzai.

borcionítus , nm pl: burcionitus Definition genia de trobea po acapiare apare is manos a unu arrestandhodhu; aina de linna chi in su telàrgiu mantenet su pètene Synonyms e antonyms cadena, griglioni, musa.

bordadòra , nf: abbrodadora Definition fémina chi faet borderia Etymon srd. Translations French brodeuse English embroiderer Spanish bordadora Italian ricamatrice German Stickerin.

bordadòri , nm Definition ómine chi faet borderia Etymon srd.

bordadúra , nf: abbrodadura, brodadura Definition genia de trebballu chi si faet a filu de diferente colore po bellesa in is trastos de orrobba (tiàgias, lentzolos, e àteru), in is oros Synonyms e antonyms abbordau, abbrodu, borderia, obru Etymon srd. Translations French broderie English embroidery Spanish bordado Italian ricamo German Stickerei.