bonsài , nm Definizione mata pudada po dh'aguantare pitichedhedha.
bónu , agt, nm: vonu Definizione
chi o chie (o cosa chi) tenet calidades chi andhant bene po calecunu iscopu, chi praghent, faent bene; chi no tenet pecos, difetos, chi est intreu, chi no faet male o dannu; cosa chi andhat bene; chi est bundhante, sa parte prus manna de calecuna cosa; paperi chi balet dinare, coment'e órdine de pagare, de arrecire cosa / a/c.: si est agt. si ponet apustis de su nm., ma nau tzerriandho a ccn. o cun is vrb. de modu inf. impreaos a númene si ponet innanti (as: su b. fàghere, su b. tratare, su b. chèrrere)/ min. bonedhu = unu pagu bonu, chi no dispraxit
Sinonimi e contrari
acristianadu
/
bene
/
prus
| ctr.
malu,
gastu 1,
difetosu
Modi di dire
csn:
fàchere a b. = istai atentu, donai cura a fai bèni, a pònniri in menti; torrare in b. = pònneresi in bene, andai bèni; essíreche in bonu (de carchi faina, o dificurtade)= andhare bene, àere resurtadu bonu; torrare, èssere in bonas, a sa bona = fai sa paxi tra duus chi fiant a primma, a iscórriu; pessare in su b. = pentzai a cosas bonas, crèiri, aspetai ccn. cosa de bonu; nàrrere, fàghere una cosa a sa bona = chentza critériu pertzisu, chentza métidu, itl. in modo approssimativo; bonus ca…, bonus chi… = candho…; fàgheresi a bonu, èssere bonu de una cosa, de unu = iscabbullirisindi, intrare o èssere in posse de una cosa pro ndhe godire, de unu pro lu cumandhare, bínchere gherrendhe cun carchi cosa, cun ccn., àere sa capatzidade; bonu a (+ vrb. inf.) = fàtzile a…(vrb.); èssere bonu a… = èssiri bellu, capassu de…; leare, nàrrere in bonas, in sas bonas, a bonas = a peràulas cun delicadesa, chentza brigare, chentza si arrennegare, chirchendhe de fàghere a cumprèndhere sa cosa; bènnere a bonu (nadu de una cosa) = andai bèni, fai a… (+ vrb.); bonu a late (nadu de bestiàmine) = chi daet late meda; bonu a erba (nadu de terrinu) = chi bi at erba meda; pàrrere bonu de… = crere urzente, netzessàriu de…; lassare a unu o una cosa a bonu sou = comente cheret, a s'afaiu, a fàghere su chi cheret, líbberu (si est cosa: irbandhonadu); est bonu, no est bonu = giuat, no giuat; a bonu fut chi… = e acabbonu chi… tambene si…; e de a bonu chi!… = acabbonu, tambene si!…; su bonu de… (ccn. cosa) = sa parti prus manna, su prus; su ’onu = sa parti bona, bella, sana (de ccn. cosa)
Frasi
si unu arrennescit a èssi veramenti bonu est un'ómini veru ◊ e ita est circhendi, bona fémina? ◊ bon'ómine, chissai chi mi potazas indissiare? ◊ su bonu chèrrere est virtude manna ◊ isetamos chi in coro torret sa bona amistade ◊ si su tempus est bonu essimus a campu ◊ cussu pisedhu at unu bonu fàghere ◊ est bonu che a su pani ◊ sa zente bona za si connoschet ◊ a bonos, pitzocos, lah!
2.
de bonu tenit chi no perdit mai sa passiéntzia ◊ in su bonu e in su malu paris si bi devet istare ◊ chi Deus nos mantenzat sempre dados a su bonu! ◊ a bos lu torrare in cosas de bonu! ◊ su bonu lu lassas, su malu che lu frundhis ◊ su tempus si est postu in bonu ◊ si sa domandha benit a bonu li dant sa pentzione ◊ candho mai sas cosas no ant a torrare in bonu?! ◊ gasi apemus bonu comente ti nesi sa veridade! ◊ si lu faghes, bonu, e sinono làssalu! ◊ dae sa die custa tzòvana no at àpitu piús una die de bonu
3.
lea cussu bonu e bae a ti dare sa cosa in butega ◊ pro ti dare sa linna depes andhare cun su bonu chi ti lassat sa comuna
4.
nos cheret duas oras bonas de triballu ◊ su bonu de sas famíllias tenent sas provistas ◊ su bonu de sa zente la pessat gai
5.
calandi de sa cruxi, chi ses bonu! ◊ custa est cosa de mannos, ca unu minore no bi est bonu ◊ si est posta a fàghere cussa faina ma no bi est bona ◊ istudiados mannos, no sezis istados bonos a tènnere contu sa limba de sa zente! ◊ sa robba in beranu est bona a late, ca bi at erba meda
6.
si no ti faghes a bonu ti ndhe bogant fintzas sos ogros! ◊ si l'est trubbadu su trau e si no si faghet a bonu a si partare a lestru l'aiat mortu! ◊ che lis fint furendhe totu e no ischiant su contu de si ndhe fagher bonos ◊ no mi so fatu bonu a nche lu torrare a su caminu zustu ◊ de issa ndhe so prus bonu ◊ no ndhe so prus bonu a fàghere irfortzos mannos
7.
no irroches ca no est bonu! ◊ su pane no s'imbolat, ca no est bonu: a imboladura si daet a sos canes! ◊ no est bonu a zurare, no si zurat! ◊ no ti paret bonu, no, a ti ndhe pesare?! ◊ ello no ti paret bonu a che istupare a triballare?!
8.
si dhus pigas in bonas, si bi lis naras in bonas, za t'iscurtant! ◊ si est pigau a bonas gei trabballat ◊ no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas! ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ pedendhemilu a sa bona leadu ti as su meu che padrona!
9.
lassemus volare a bonu issoro sos puzones! ◊ nesciune cheriat ispèndhere pro sos acontzos e sa chéjia benzeit lassada a bonu sou ◊ a bonu fut chi aiat própiu cras! ◊ si fimus istados fortes, e de a bonu!…◊ a bonu mannu essi tentu una filla! ◊ mantzanu, bonus chi fachet die, pesamus deretos ◊ bonus chi fint tocatas sas duas mi so postu a mannicare
Cognomi e Proverbi
smb:
Bonu
/
prb:
chie no est bonu a servire no est bonu a cumandhare ◊ a cadhu bonu no li mancat sedha ◊ in su bonu onzunu b'ischit istare
Etimo
ltn.
bonus
Traduzioni
Francese
bon
Inglese
good
Spagnolo
bueno
Italiano
buòno,
vàlido,
pregévole
Tedesco
gut,
wertvoll,
Gutschein.
bonubròe! , iscl Definizione bonu pro (ti fatzat!): augúriu arrespondhendho a chie narat Saludu! bufandho.
bonucòro, bonugòro , nm Definizione
bonu coro: sa capacidade de giare de su chi si tenet o de bòllere bene a is àteros
Sinonimi e contrari
| ctr.
limiore,
malucoro,
susuncheria
Modi di dire
csn:
dare, fàghere a b. = cun bona ganas, de posse sou; èssere de b. = donai cun prexeri; punta de b. = unu pagu de bonugoro
Frasi
su malu cheret bínchere su bonu, sa curusta su bonucoro ◊ custa fada est tropu maca de su bonugoro ◊ sunt prus de bonugoro sos pòveros chi no sos ricos
2.
ses partidu a bonugoro dae padronu a fàghere su teracu ◊ amigos, a bonugoro benide a pregare! ◊ zoronada bene fata est pagada a bonugoro
3.
ca est de bonugoro, si lu podet su chi li pedis ti daet ◊ babbu tou fit bonu e de bonugoro: at pagadu isse in parte mia sas curas candho apo tentu bisonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
générosité,
altruisme
Inglese
generosity,
altruism,
unselfishness
Spagnolo
generosidad,
altruismo
Italiano
generosità,
magnanimità,
altruismo
Tedesco
Großherzigkeit,
Altruismus.
bonumòre , nm Definizione
mota, ispétzia bona, candho unu est alligru
Sinonimi e contrari
ganaona
Frasi
oe est de bonumore e cheret brullare ◊ est unu de bonumore, sempre cun su risu in laras
Traduzioni
Francese
bonne humeur
Inglese
good humour
Spagnolo
buen humor
Italiano
buonumóre
Tedesco
gute Laune.
bonúra bonaúra
bonuvàghere benefàchere
borài bobài
borànima bonànima
borbogliàre , vrb Definizione nau de s'abba o àteru deasi, essire a tzurru, coment'e budhendho Sinonimi e contrari abbrubudhai, abbrufulai, acrocuai, aggargalare, aggorgotai, froculare, groggolare Etimo spn. borbollar.
borbòre berbòre
borborósu , agt Definizione
chi tenet borbore, gana manna, praxere, fortza de fàere cosa, ma fintzes brafanteri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fervent
Inglese
fervent
Spagnolo
ferviente
Italiano
fervènte,
fervoróso
Tedesco
eifrig,
leidenschaftlich.
borbotài, borbotàre barbatàre 1
borcàxu barcàxu
borciàre , vrb Sinonimi e contrari fortzai.
borcionítus , nm pl: burcionitus Definizione genia de trobea po acapiare apare is manos a unu arrestandhodhu; aina de linna chi in su telàrgiu mantenet su pètene Sinonimi e contrari cadena, griglioni, musa.
bordadòra , nf: abbrodadora Definizione
fémina chi faet borderia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brodeuse
Inglese
embroiderer
Spagnolo
bordadora
Italiano
ricamatrice
Tedesco
Stickerin.
bordadòri , nm Definizione ómine chi faet borderia Etimo srd.
bordadúra , nf: abbrodadura,
brodadura Definizione
genia de trebballu chi si faet a filu de diferente colore po bellesa in is trastos de orrobba (tiàgias, lentzolos, e àteru), in is oros
Sinonimi e contrari
abbordau,
abbrodu,
borderia,
obru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
broderie
Inglese
embroidery
Spagnolo
bordado
Italiano
ricamo
Tedesco
Stickerei.