A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

B, b , nf: (bi) Definizione sa de duas líteras de su sistema alfabbéticu sardu rapresentat unu sonu chi si podet fàere aintru de foedhu in duos modos diferentes, unu bilabbiale sonoru aprossimante (débbile o lébiu) [β̞], de iscríere /b/, e unu forte o longu, oclusivu [b], /bb/, de iscríere in manera distinta ca distinghent fintzes significaos diferentes: lébiu dhu naraus in aba, arrúbiu, cabu, crobe, lébiu, meba, loba, nobu, obu, paba, raba, suba, tibe; su sonu forte o longu dhu naraus in abba, abberu, abbillu, babbu, crobbe, débbile, ebba, frebba, grabbu, istrobbu, orrobba, púbbricu, trubba; in cuménciu de foedhu, custu sonu bilabbiale est sèmpere oclusivu ma si capitat apustis de foedhu chi acabbat cun vocale (chi no siant is prep. a, che, tra, sa cng. e e is avb. ne/ ni, no), podeus fàere duas cosas: a) fàere su sonu forte o longu (es. una borta = nr. unabbòrta, su bene = subbène, sa bíngia = sabbíngia, su bonu = subbónu, sa boxi = sabbòxi, sa brenti = sabbrènti: solu a sa nuoresa dha narant lébia), b) ndhe dhu bogaus deunudotu (sa orta, sa entre/entri, su onu, sa oghe/oxi, su ene, sa íngia, cosa chi no si faet cun totu is foedhos cun /b–/) ma iscriendho tocat a regularizare s'iscritura e iscríere sèmpere sa /b/ in cuménciu (e no mancu pònnere unu singiale de aféresi ca su matessi 'giogu' dhu faent àteras cunsonantes puru); su sonu de /b/, deasi comente a bortas che dhu bogant, a bortas dhu ponent chentza bisóngiu, in foedhos inue no dhue depet èssere: bidea = idea, beréntzia = eréntzia, bessire = essire, bereghina = ereghina, e àteros (ma méngius a regularizare s'iscritura fintzes de is foedhos deosi, iscriendhodhos chentza /b/ a manera de no fàere mancu cun custos duas iscrituras diferentes de su matessi foedhu). Custa lítera s'impreat manna, B, po inditare unas cantu vitaminas e in chímica est símbulu de su boro.

bàba , nf: vava Definizione ispruma de buca, salia meda Sinonimi e contrari bàbula, bae Cognomi e Proverbi smb: Baba Etimo ltn. *baba.

babàda , nf Definizione genia de salia chi essit de buca Sinonimi e contrari abbaolga, abbau, abbaúgine, babosina, bàbula, baulada, saliatzu Frasi de sa maladia chi portat, dhi calat sa babada a funis Etimo srd.

babàh! , iscl Definizione genia de isclamu, unu pagu po abbétia Frasi babàh!… za ti che ruet totu, za, si no daes tentu! ◊ babàh!… prima fit pagu e como est tropu!

babajólu , nm Definizione trastighedhu chi si apicat a su tzugu de su pipiedhu, pendhendho in petorras, po no s'imbrutare de abbau, o de àteru papandho Sinonimi e contrari babalina, babarinu, babera, barbisa, bauginu, baulera, parabbae, vavajola Terminologia scientifica bst Traduzioni Francese bavoir, bavette Inglese bib Spagnolo babero Italiano bavaglino Tedesco Lätzchen.

babajòne , nm: vavajone Definizione maladia, genia de tumore o guronedhu ufrau asuta de sa pedhe po puntura de bobboi Sinonimi e contrari babatzone, caigioni, malàndura, papajone*, tajone Frasi sa puntura de s'ape li est dolendhe e li at essiu unu babajone rúbiu rúbiu Terminologia scientifica mld.

babalína , nf Sinonimi e contrari babajolu, babarinu, babera, parabbae.

babaói, babaóli , nm, nf: babauli, babaui, babbaoi, babbaua, babbaulu Definizione arrosa pisciagani, de porcu, rosa putzinosa: genia de erba chi faet meda in mesu de is laores, faet unu frore prus che àteru orrúbiu (ma fintzes in colore de orrosa): cumprit su sèmene (a granighedhos niedhos piticos) in d-una genia de upighedhu o càlighe tupau (dormidera); una calidade, babauli ispinosu = papaiu màsciu o tandha ispinosa (Papaver somniferum var. setigerum) est tóssicu Sinonimi e contrari atandha, bibiriboi, pabàiri, pabaoi, papàile, papaiu, papaosu, paparre, papaurru, parabàule, pitzirilloi, pupusa 1, tzantza, zizia 1 Frasi est circhendi in sa tenta babaoi infroriu ◊ portàt unu frocu mannu arrúbiu pariat una babbaua ◊ Mundicu si est fatu arrúbiu che su babbaoi ◊ dha tzérriant "Fac'e babbaua" Terminologia scientifica rba, Papaver rhoeas Etimo ltn. papaver Traduzioni Francese coquelicot, pavot Inglese poppy Spagnolo amapola Italiano papàvero Tedesco Klatschmohn, Klatschrose, Kornrose.

babarínu , nm Definizione genia de pannu de ananti pitichedhu de apicare a su tzugu, calau in petorras, a is pipios po no s'imbrutare de abbau o papandho Sinonimi e contrari babajolu, babalina, babarola, babera, barbisa, baulera, cabitzola, parabbae Etimo srd.

babaròla , nf: vavarola Sinonimi e contrari babajolu, babarinu, babera, barbisa, baulera, cabitzola, parabbae.

bàbaru , nm: pàbaru 1 Sinonimi e contrari tzughitu Etimo itl. bavero.

babatzòne , nm: vavatzone Definizione genia de tumore o ufradura asuta de sa pedhe (pruschetotu de is animales) po puntura de bobboi Sinonimi e contrari babajone, caigioni, papajone*, tajone Terminologia scientifica mld.

babaúi, babaúli : babaói

babbachiútzi , nm Definizione unu de is tantos númenes chi si narant a su dimóniu, prus a brulla chi no abberu Sinonimi e contrari antzipirri, bibbiritzu, corroi, demóniu, dinghellu, foradenosu, pudidinosu Etimo srd.

babbacòrra , nf: bapacorra Definizione genia de sitzigorru mannu Sinonimi e contrari bacacorru, barracorru, bucagorra, cocoi, cocorra, croca, pissigorru 1, sicigorru, tabacorra Terminologia scientifica crp Etimo srd. Traduzioni Francese limace Inglese big snail Spagnolo caracol Italiano lumacóne Tedesco große Schnecke.

babbài , nm Definizione títulu chi a logos ancora narant a su babbu, o fintzes a su sorgu; títulu de arrespetu chi si narat a ómines mannos, preides, dutores; in s'antigóriu fut su númene chi is Sardos giaiant a Deus comente arresurtat de su témpiu de Antas (in is montes tra Iglésias e Fluminimagiore) Sinonimi e contrari babbu / bae 1, tziu Frasi candho babbai torrat dae monte ti at a contare cosas de ispantu ◊ tue a Deus tenes a babbai e no cheres in s'ànima unu neu (Piras)◊ si bolis a mei a mulleri domanda a babbai! ◊ ajaju at lassau sa sienda a babbai e babbai dh’at lassada a mei 2. babbai Casu at furriadu sa Divina Cummédia de Dante in limba sarda ◊ babbai Antoni, a bos ndhe comporades de trigu? Etimo srd. Traduzioni Francese papa, monsieur Inglese sir Spagnolo papá, don Italiano babbo, signóre Tedesco Vater, Papa, Herr, Gott.

babbaièca , nf Definizione s'orroca de s'iscabiossu o iscrébigu de inue in s'antigóriu nanca che betaiant is bècios po dhos fàere mòrrere.

babbaigàre , vrb Definizione iscrebigare is bècios betandhochedhos in s'iscrébigu, de un'orroca arta (comente nanca faiant is antigos) Frasi tandho andhaiant a babbaigare, fut cussa sa moda: che bogànt is bècios a monte e che dhos betànt in d-un'iscrébigu.

babbajòla , nf Definizione baca de Deu, de Babbu Mannu, de Nostra Segnora, de Santa Maria, de santu Giuanne, sa nigola, bobboi cun is primas alas orrúbias a sete o a deghe pintirighinos niedhos, o cun alas grogas a deghe puntos niedhos (is alas chi portat asuta de is primas duas funt fines fines e de colore mudóngiu segundu sa lughe); in cobertantza, dinare Sinonimi e contrari abbajola, abbasanta 1, bibbiolanda, majola, mammarosa, mandioba, mariapesabola, mariola, tzicamariola / dinai Frasi babbajola, babbajola piga su libbru e bai a iscola, piga su libbru e bai a Castedhu! 2. ndi tenit de bonas babbajolas, cussu!… Terminologia scientifica crp, coccinella septem-punctata, epilacna chrysomelina, adàlia decem-punctata Etimo srd.

babbajotzèdha , nf Definizione babbasaju piticu Sinonimi e contrari cadalana, partabúdiga, paulina, perta, sasàgia Terminologia scientifica crp Etimo srd.