A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

B, b , nf: (bi) Definitzione sa de duas líteras de su sistema alfabbéticu sardu rapresentat unu sonu chi si podet fàere aintru de foedhu in duos modos diferentes, unu bilabbiale sonoru aprossimante (débbile o lébiu) [β̞], de iscríere /b/, e unu forte o longu, oclusivu [b], /bb/, de iscríere in manera distinta ca distinghent fintzes significaos diferentes: lébiu dhu naraus in aba, arrúbiu, cabu, crobe, lébiu, meba, loba, nobu, obu, paba, raba, suba, tibe; su sonu forte o longu dhu naraus in abba, abberu, abbillu, babbu, crobbe, débbile, ebba, frebba, grabbu, istrobbu, orrobba, púbbricu, trubba; in cuménciu de foedhu, custu sonu bilabbiale est sèmpere oclusivu ma si capitat apustis de foedhu chi acabbat cun vocale (chi no siant is prep. a, che, tra, sa cng. e e is avb. ne/ ni, no), podeus fàere duas cosas: a) fàere su sonu forte o longu (es. una borta = nr. unabbòrta, su bene = subbène, sa bíngia = sabbíngia, su bonu = subbónu, sa boxi = sabbòxi, sa brenti = sabbrènti: solu a sa nuoresa dha narant lébia), b) ndhe dhu bogaus deunudotu (sa orta, sa entre/entri, su onu, sa oghe/oxi, su ene, sa íngia, cosa chi no si faet cun totu is foedhos cun /b–/) ma iscriendho tocat a regularizare s'iscritura e iscríere sèmpere sa /b/ in cuménciu (e no mancu pònnere unu singiale de aféresi ca su matessi 'giogu' dhu faent àteras cunsonantes puru); su sonu de /b/, deasi comente a bortas che dhu bogant, a bortas dhu ponent chentza bisóngiu, in foedhos inue no dhue depet èssere: bidea = idea, beréntzia = eréntzia, bessire = essire, bereghina = ereghina, e àteros (ma méngius a regularizare s'iscritura fintzes de is foedhos deosi, iscriendhodhos chentza /b/ a manera de no fàere mancu cun custos duas iscrituras diferentes de su matessi foedhu). Custa lítera s'impreat manna, B, po inditare unas cantu vitaminas e in chímica est símbulu de su boro.

bàba , nf: vava Definitzione ispruma de buca, salia meda Sinònimos e contràrios bàbula, bae Sambenados e Provèrbios smb: Baba Ètimu ltn. *baba.

babàda , nf Definitzione genia de salia chi essit de buca Sinònimos e contràrios abbaolga, abbau, abbaúgine, babosina, bàbula, baulada, saliatzu Frases de sa maladia chi portat, dhi calat sa babada a funis Ètimu srd.

babàh! , iscl Definitzione genia de isclamu, unu pagu po abbétia Frases babàh!… za ti che ruet totu, za, si no daes tentu! ◊ babàh!… prima fit pagu e como est tropu!

babajólu , nm Definitzione trastighedhu chi si apicat a su tzugu de su pipiedhu, pendhendho in petorras, po no s'imbrutare de abbau, o de àteru papandho Sinònimos e contràrios babalina, babarinu, babera, barbisa, bauginu, baulera, parabbae, vavajola Terminologia iscientìfica bst Tradutziones Frantzesu bavoir, bavette Ingresu bib Ispagnolu babero Italianu bavaglino Tedescu Lätzchen.

babajòne , nm: vavajone Definitzione maladia, genia de tumore o guronedhu ufrau asuta de sa pedhe po puntura de bobboi Sinònimos e contràrios babatzone, caigioni, malàndura, papajone*, tajone Frases sa puntura de s'ape li est dolendhe e li at essiu unu babajone rúbiu rúbiu Terminologia iscientìfica mld.

babalína , nf Sinònimos e contràrios babajolu, babarinu, babera, parabbae.

babaói, babaóli , nm, nf: babauli, babaui, babbaoi, babbaua, babbaulu Definitzione arrosa pisciagani, de porcu, rosa putzinosa: genia de erba chi faet meda in mesu de is laores, faet unu frore prus che àteru orrúbiu (ma fintzes in colore de orrosa): cumprit su sèmene (a granighedhos niedhos piticos) in d-una genia de upighedhu o càlighe tupau (dormidera); una calidade, babauli ispinosu = papaiu màsciu o tandha ispinosa (Papaver somniferum var. setigerum) est tóssicu Sinònimos e contràrios atandha, bibiriboi, pabàiri, pabaoi, papàile, papaiu, papaosu, paparre, papaurru, parabàule, pitzirilloi, pupusa 1, tzantza, zizia 1 Frases est circhendi in sa tenta babaoi infroriu ◊ portàt unu frocu mannu arrúbiu pariat una babbaua ◊ Mundicu si est fatu arrúbiu che su babbaoi ◊ dha tzérriant "Fac'e babbaua" Terminologia iscientìfica rba, Papaver rhoeas Ètimu ltn. papaver Tradutziones Frantzesu coquelicot, pavot Ingresu poppy Ispagnolu amapola Italianu papàvero Tedescu Klatschmohn, Klatschrose, Kornrose.

babarínu , nm Definitzione genia de pannu de ananti pitichedhu de apicare a su tzugu, calau in petorras, a is pipios po no s'imbrutare de abbau o papandho Sinònimos e contràrios babajolu, babalina, babarola, babera, barbisa, baulera, cabitzola, parabbae Ètimu srd.

babaròla , nf: vavarola Sinònimos e contràrios babajolu, babarinu, babera, barbisa, baulera, cabitzola, parabbae.

bàbaru , nm: pàbaru 1 Sinònimos e contràrios tzughitu Ètimu itl. bavero.

babatzòne , nm: vavatzone Definitzione genia de tumore o ufradura asuta de sa pedhe (pruschetotu de is animales) po puntura de bobboi Sinònimos e contràrios babajone, caigioni, papajone*, tajone Terminologia iscientìfica mld.

babaúi, babaúli : babaói

babbachiútzi , nm Definitzione unu de is tantos númenes chi si narant a su dimóniu, prus a brulla chi no abberu Sinònimos e contràrios antzipirri, bibbiritzu, corroi, demóniu, dinghellu, foradenosu, pudidinosu Ètimu srd.

babbacòrra , nf: bapacorra Definitzione genia de sitzigorru mannu Sinònimos e contràrios bacacorru, barracorru, bucagorra, cocoi, cocorra, croca, pissigorru 1, sicigorru, tabacorra Terminologia iscientìfica crp Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu limace Ingresu big snail Ispagnolu caracol Italianu lumacóne Tedescu große Schnecke.

babbài , nm Definitzione títulu chi a logos ancora narant a su babbu, o fintzes a su sorgu; títulu de arrespetu chi si narat a ómines mannos, preides, dutores; in s'antigóriu fut su númene chi is Sardos giaiant a Deus comente arresurtat de su témpiu de Antas (in is montes tra Iglésias e Fluminimagiore) Sinònimos e contràrios babbu / bae 1, tziu Frases candho babbai torrat dae monte ti at a contare cosas de ispantu ◊ tue a Deus tenes a babbai e no cheres in s'ànima unu neu (Piras)◊ si bolis a mei a mulleri domanda a babbai! ◊ ajaju at lassau sa sienda a babbai e babbai dh’at lassada a mei 2. babbai Casu at furriadu sa Divina Cummédia de Dante in limba sarda ◊ babbai Antoni, a bos ndhe comporades de trigu? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu papa, monsieur Ingresu sir Ispagnolu papá, don Italianu babbo, signóre Tedescu Vater, Papa, Herr, Gott.

babbaièca , nf Definitzione s'orroca de s'iscabiossu o iscrébigu de inue in s'antigóriu nanca che betaiant is bècios po dhos fàere mòrrere.

babbaigàre , vrb Definitzione iscrebigare is bècios betandhochedhos in s'iscrébigu, de un'orroca arta (comente nanca faiant is antigos) Frases tandho andhaiant a babbaigare, fut cussa sa moda: che bogànt is bècios a monte e che dhos betànt in d-un'iscrébigu.

babbajòla , nf Definitzione baca de Deu, de Babbu Mannu, de Nostra Segnora, de Santa Maria, de santu Giuanne, sa nigola, bobboi cun is primas alas orrúbias a sete o a deghe pintirighinos niedhos, o cun alas grogas a deghe puntos niedhos (is alas chi portat asuta de is primas duas funt fines fines e de colore mudóngiu segundu sa lughe); in cobertantza, dinare Sinònimos e contràrios abbajola, abbasanta 1, bibbiolanda, majola, mammarosa, mandioba, mariapesabola, mariola, tzicamariola / dinai Frases babbajola, babbajola piga su libbru e bai a iscola, piga su libbru e bai a Castedhu! 2. ndi tenit de bonas babbajolas, cussu!… Terminologia iscientìfica crp, coccinella septem-punctata, epilacna chrysomelina, adàlia decem-punctata Ètimu srd.

babbajotzèdha , nf Definitzione babbasaju piticu Sinònimos e contràrios cadalana, partabúdiga, paulina, perta, sasàgia Terminologia iscientìfica crp Ètimu srd.