A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

babiài , vrb: abbabiai, baliai, baliare, balliai, bariai, paliare 1 Definitzione pigare cun passiéntzia, padire, aguantare ifadu, istrobbu, unu male, un'ofesa o àteras cosas chi no praghent o chi faent male Sinònimos e contràrios agguantai, apoderae, apompiai, bagiulai, dighire, repetire, subbacare, sumportai Frases no bàliat chi àtere s'intrudhet in sos fatos de sa famíllia sua ◊ bàliat pagu a dhi tocai sa punta de su nasu ◊ est a tzichírrius che cuadhu chi no bàbiat abruda! ◊ innanti fist maseda, andhendhe parias topa… como sa manu in sa gropa no bàlias! (G.Budroni) Sambenados e Provèrbios prb: a mala boza si bàliant calches Ètimu ltn. baiulare Tradutziones Frantzesu supporter Ingresu to tolerate Ispagnolu aguantar Italianu sopportare Tedescu ertragen.

babizòne , nm: papigione* Definitzione coment'e un'umbragu o barracu de linna, remiarzu de linna apitzu de bàtoro frucàgios, a manera de si dhue pòdere aprigare bestiàmene asuta / unu b. de… = unu muntone de…, cosa meda Sinònimos e contràrios balluardu, biga 1, linnàgliu, cidraxi, tidarzu Frases che at a èssere rutu carchi babizone o carchi barra de muru ◊ in sa corte manna bi at locu ube fàchere su babizone de sa linna e pònnere suta su cabadhu ◊ su babizonedhu est prenu de linna de ramu 2. sos seros de iberru babbu mi contabat babizones de ammentos.

babórdu , agt, nm: balodru, balordu, baodru Definitzione chi o chie, unu pagu tontatzu, faet cosas chi no andhant bene, tontesas Sinònimos e contràrios baliodha, bichimmeo, bucalloto, gingiorre, prantamone, tóciu, tolondro | ctr. abbistu, cabosu Frases cussu lolledhu puru a èssi bófiu cudha baborda!…◊ allabai un'ómini baodru! Ètimu itl. balordo.

babòsa , nf Definitzione genia de pische de mare: una calidade (blennius fluviatilis) est de abba druche e si agatat in Sardigna puru Terminologia iscientìfica psc, blennius ocellaris, b. pavo, b. gattorugine, b. galerita Tradutziones Frantzesu blennie fluviatile Ingresu blenny Ispagnolu babosa Italianu bavósa Tedescu Schleimfisch.

babosína , nf: babusina Definitzione salia chi essit in buca coment'e abba, calandho a cora Sinònimos e contràrios abbau, abbaúgine, bàbula, baulada / ibbàmbiu, lolluine, sciapidóriu, scimpresa Frases fint chin su murru pienu de babusina pariant rodendhe ossu o masticandhe peta 2. isse at sichiu a issollórios e babusinas in mesu de sa zente Ètimu srd.

babosinàre , vrb: babusinare Definitzione bogare bàula, fàere abbau o babusina de buca; nàrrere machines, isciolórios, cosas chi est ladinu chi no funt abberu Sinònimos e contràrios babulare 2. ite ses babosinandhe, si fiza tua, mischinedha, est fachendhe su dovere suo?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu baver Ingresu to slaver Ispagnolu babear Italianu sbavazzare Tedescu geifern.

babosinéri , agt, nm: babusineri Definitzione chi o chie narat isciolórios, o fintzes chi faet improdhos Sinònimos e contràrios illeriadu, irbentiadu, isambrulidu Ètimu srd.

babósu , agt, nm: baosu, vavosu Definitzione chi portat sa bàula, chi est sèmpere cun s'abbau calandho; a logos, satzauga, tzintzigorru chentza corgiolu / caldu baosu = zenia de bardu, cardu abbosu, piscioni, piscialetu Sinònimos e contràrios abbaosu, babuleri, babulosu / tzabagugu Frases est chin sos ocros ispitzudhaos e sa buca azicu babosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu baveux Ingresu slavering Ispagnolu baboso Italianu bavóso Tedescu geifernd.

bàbula , nf: bàula, bàvula, vàvula Definitzione salia, genia de abba chi essit in buca Sinònimos e contràrios abbaolga, abbau, baba, bae, baulada, saliàciu, tzàula Frases sa bàula a sogas dhi calat ◊ at rispostu arrabbiadu a bàvula in buca ◊ su ciculate fuit cosa bona pro nondhe fàghere calare sa bàula (U.Curcu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bave Ingresu slaver Ispagnolu baba Italianu bava Tedescu Geifer.

babulàre , vrb: vavulare Definitzione bogare, fàere sa baulada, bogare abbau o bàvula de buca Sinònimos e contràrios atzaulare, babosinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu baver Ingresu to slobber Ispagnolu babear Italianu sbavare Tedescu geifern.

babúle , nm Sinònimos e contràrios baliodha, ballullu, bichimmeo, bucalloto, gingiorre, tolondro.

babuléri , agt Definitzione chi portat bàula Sinònimos e contràrios abbaosu, babosu Ètimu srd.

babulósu , agt, nm: baulosu, vavulosu Definitzione chi giughet o dhi calat abbau (nau de criadura o fintzes de gente manna chi istat a buca aperta che atontada) Sinònimos e contràrios abbaosu, babuleri Frases ómine baulosu, fertu a machine! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu baveux Ingresu slavering Ispagnolu baboso Italianu bavóso Tedescu geifernd.

babusína babosína

babusinàre babosinàre

bàca , nf: baga 3, vaca 1 Definitzione sa fémina de su pegus bulu, cun is peis galigaos, agiummai sèmpere cun is corros ma fintzes múdula / min. bachedha, bachita Maneras de nàrrere csn: baca de Deu, de Babbu Mannu, de Nostra Segnora, de Santa Maria, de santu Giuanne = babbajola (b. de santu Giuanne lu narant fintzas pro àteru babbautzu, su chi in aterue narant "baca ruja" o "de santu Millanu", zenia de préigu de sas àrbures); èssere in sas bacas (nau de su pastori) = èssiri pascendi o castiendi is bacas Frases sas bacas unu tempus su póveru las poniat pro arare puru ◊ sas bacas sunt animales chi daent late meda ◊ a tui ti apu pesau a lati de baca ◊ si pesat orrorosu s'órulu de sas fémminas violadas che bagas in s'istalla (G.Brocca) Sambenados e Provèrbios smb: Acca Terminologia iscientìfica anall, bos taurus Ètimu ltn. vacca Tradutziones Frantzesu vache Ingresu cow Ispagnolu vaca Italianu vacca, mucca Tedescu Kuh.

bàca 1 , nf: baga 1 Definitzione genia de birilla, su frutighedhu chi faet su tzinníbiri, su lidone, su laru Sinònimos e contràrios arrulloni, bòdhero / meladidone / bilisone, lasarione, lisone Frases is bagas de su lau funt su frutu chi bogat su lau Terminologia iscientìfica rbr Ètimu ltn. baca Tradutziones Frantzesu baie Ingresu juniperberry, arbutusberry Ispagnolu baya Italianu còccola del ginépro, del corbézzolo, dell'allòro Tedescu Beere.

bacacórru , nm: vacacorru* Definitzione genia de tzintzigorru Sinònimos e contràrios babbacorra, barracorru, cocoi, cocorra, corrobaca, croca, pissigorru 1, sicigorru, tabacorra Frases in mesu de sa saghina v'at bacacorros e tunna bianca (T.Pinna) Terminologia iscientìfica crp.

bacadíba , nf, agt: bagadia, vagadia Definitzione chi, o chie, fémina, no si est ancora cojuada / b. manna = fémina manna chentza cojada; bagaria indúllia = betza, ingobbedhada Sinònimos e contràrios bachiana, vacanza | ctr. cojada Frases mi nat s'idea ca is bagadias ti at a tocai de dhas lassai assébiu… is bagadias e is cojadas! ◊ mi as a connòschere a is pannos si seo isposa o bagadia ◊ sa dí de sa festa is féminas cojadas e is bagadias mannas incingiànt gunnedhas e giponis 2. is piciocas bagadias si atopant in domu de is cumpàngias ◊ ite ses isetandhe, a imbetzare e mòrrere bagadia? Ètimu ltn. vacantiva Tradutziones Frantzesu célibataire, vieille fille Ingresu spinster Ispagnolu soltera, solterona Italianu nùbile, zitèlla Tedescu Ledige, Jungfer.

bacadíbu , agt, nm: bacatiu, bagadiu, bagariu, vacadivu Definitzione chi est líbberu de impícios de trebballu, chi no si trebballat; si narat de su bestiàmene chi no at angiau, de persona chi no si est cojuada; die nódida, de festa Sinònimos e contràrios laghinza / bachianu, irgaitzu, solteri | ctr. madricau / cojadu / faturivu Frases pòrtalu sempre a s'imbesse si cheres chi duret meda, si no est die bagadia (P.Pisurzi)◊ si ponias mente a mie lu tias portare in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ chie l'isposat si dúbbiu apena bi at chi siat de ratza bagantia? (S.Casu) 2. su serbidori càstiat su bagadiu, su meri portat is brebeis angiadas ◊ su pastoredhu est pascendi su bagadiu ◊ su cuíndixi in bidha est sa festa de is bagadios 3. is fillas dhas tenit totu bagadias ◊ issu est arricu, ma est abarrau bagadiu 4. in sos bagadios, cun sos cumpagnos de iscola andhaio a linna ◊ sos bagadios, custos zòvanos andhant a cantare Ètimu ltn. vacantivus Tradutziones Frantzesu stérile, célibataire, fête Ingresu barren, single, festivity Ispagnolu estéril, soltero, fiesta Italianu stèrile, cèlibe, festività Tedescu unfruchtbar, steril, Ledige, Feiertag.