àlla!, allà! , iscl Definizione (fintzes allae!), isclamu, si narat po meravíglia e arrennegu: m'abbàida a bídere, oh! Sinonimi e contrari allabai!, allazi!, lampu!, mih! / allodhu! Frasi alla ca dhui nd'aiat de prendas e orerias! ◊ alla, pobidhu miu, candu mai ti at a èssi nóxia s'àcua!…◊ alla, ite mi contas? ◊ alla it'ómini tontu! ◊ alla ite fémina atzuda, oh! ◊ alla ite amore folte su chi ponzei a tie! 2. allà su mortu torrau a biu!◊ alla sa rughe de Gavinu! Etimo srd. Traduzioni Francese diable! Inglese good heavens Spagnolo ¡caramba!, ¡córcholis! Italiano càpperi!, cànchero! Tedesco Donnerwetter.

allichíru , nm Definizione su allichidiri Sinonimi e contrari allichidimentu, allichidóngiu, remonimentu Etimo srd. Traduzioni Francese nettoyage, rangement Inglese cleaning, good order Spagnolo limpieza, aseo Italiano pulizìa, assètto Tedesco Sauberkeit, Ordnung.

assentadéru , nm: assenteru Definizione / ponnirisí a. = zúghere bonu sensu Sinonimi e contrari assentadura, assentu Traduzioni Francese rangement, mise en ordre Inglese good order Spagnolo posición Italiano assètto Tedesco Ordnung.

bàncina! , iscl Definizione foedhu chi narant pruschetotu po prexu o ispantu Sinonimi e contrari bartzalina!, bartzas! Traduzioni Francese dame! Inglese good heavens Spagnolo ¡caramba! Italiano càspita! Tedesco potztausend.

bartzalína! , iscl Definizione genia de foedhu chi si narat coment'e po ispantu Sinonimi e contrari bàncina!, bartzas!, càspita!, caspitolina! Etimo srd. Traduzioni Francese dame! Inglese good heavens Spagnolo ¡caramba! Italiano caspitina! Tedesco potztausend.

bonardíes! , iscl Definizione foedhu chi si narat po saludare, a parte de mengianu (ma su saludare, in sardu, est meda àteru) Traduzioni Francese bonjour! Inglese good morning! Spagnolo ¡buenos días! Italiano buongiórno! Tedesco guten Tag!.

bónu , agt, nm: vonu Definizione chi o chie (o cosa chi) tenet calidades chi andhant bene po calecunu iscopu, chi praghent, faent bene; chi no tenet pecos, difetos, chi est intreu, chi no faet male o dannu; cosa chi andhat bene; chi est bundhante, sa parte prus manna de calecuna cosa; paperi chi balet dinare, coment'e órdine de pagare, de arrecire cosa / a/c.: si est agt. si ponet apustis de su nm., ma nau tzerriandho a ccn. o cun is vrb. de modu inf. impreaos a númene si ponet innanti (as: su b. fàghere, su b. tratare, su b. chèrrere)/ min. bonedhu = unu pagu bonu, chi no dispraxit Sinonimi e contrari acristianadu / bene / prus | ctr. malu, gastu 1, difetosu Modi di dire csn: fàchere a b. = istai atentu, donai cura a fai bèni, a pònniri in menti; torrare in b. = pònneresi in bene, andai bèni; essíreche in bonu (de carchi faina, o dificurtade)= andhare bene, àere resurtadu bonu; torrare, èssere in bonas, a sa bona = fai sa paxi tra duus chi fiant a primma, a iscórriu; pessare in su b. = pentzai a cosas bonas, crèiri, aspetai ccn. cosa de bonu; nàrrere, fàghere una cosa a sa bona = chentza critériu pertzisu, chentza métidu, itl. in modo approssimativo; bonus ca…, bonus chi… = candho…; fàgheresi a bonu, èssere bonu de una cosa, de unu = iscabbullirisindi, intrare o èssere in posse de una cosa pro ndhe godire, de unu pro lu cumandhare, bínchere gherrendhe cun carchi cosa, cun ccn., àere sa capatzidade; bonu a (+ vrb. inf.) = fàtzile a…(vrb.); èssere bonu a… = èssiri bellu, capassu de…; leare, nàrrere in bonas, in sas bonas, a bonas = a peràulas cun delicadesa, chentza brigare, chentza si arrennegare, chirchendhe de fàghere a cumprèndhere sa cosa; bènnere a bonu (nadu de una cosa) = andai bèni, fai a… (+ vrb.); bonu a late (nadu de bestiàmine) = chi daet late meda; bonu a erba (nadu de terrinu) = chi bi at erba meda; pàrrere bonu de… = crere urzente, netzessàriu de…; lassare a unu o una cosa a bonu sou = comente cheret, a s'afaiu, a fàghere su chi cheret, líbberu (si est cosa: irbandhonadu); est bonu, no est bonu = giuat, no giuat; a bonu fut chi… = e acabbonu chi… tambene si…; e de a bonu chi!… = acabbonu, tambene si!…; su bonu de… (ccn. cosa) = sa parti prus manna, su prus; su ’onu = sa parti bona, bella, sana (de ccn. cosa) Frasi si unu arrennescit a èssi veramenti bonu est un'ómini veru ◊ e ita est circhendi, bona fémina? ◊ bon'ómine, chissai chi mi potazas indissiare? ◊ su bonu chèrrere est virtude manna ◊ isetamos chi in coro torret sa bona amistade ◊ si su tempus est bonu essimus a campu ◊ cussu pisedhu at unu bonu fàghere ◊ est bonu che a su pani ◊ sa zente bona za si connoschet ◊ a bonos, pitzocos, lah! 2. de bonu tenit chi no perdit mai sa passiéntzia ◊ in su bonu e in su malu paris si bi devet istare ◊ chi Deus nos mantenzat sempre dados a su bonu! ◊ a bos lu torrare in cosas de bonu! ◊ su bonu lu lassas, su malu che lu frundhis ◊ su tempus si est postu in bonu ◊ si sa domandha benit a bonu li dant sa pentzione ◊ candho mai sas cosas no ant a torrare in bonu?! ◊ gasi apemus bonu comente ti nesi sa veridade! ◊ si lu faghes, bonu, e sinono làssalu! ◊ dae sa die custa tzòvana no at àpitu piús una die de bonu 3. lea cussu bonu e bae a ti dare sa cosa in butega ◊ pro ti dare sa linna depes andhare cun su bonu chi ti lassat sa comuna 4. nos cheret duas oras bonas de triballu ◊ su bonu de sas famíllias tenent sas provistas ◊ su bonu de sa zente la pessat gai 5. calandi de sa cruxi, chi ses bonu! ◊ custa est cosa de mannos, ca unu minore no bi est bonu ◊ si est posta a fàghere cussa faina ma no bi est bona ◊ istudiados mannos, no sezis istados bonos a tènnere contu sa limba de sa zente! ◊ sa robba in beranu est bona a late, ca bi at erba meda 6. si no ti faghes a bonu ti ndhe bogant fintzas sos ogros! ◊ si l'est trubbadu su trau e si no si faghet a bonu a si partare a lestru l'aiat mortu! ◊ che lis fint furendhe totu e no ischiant su contu de si ndhe fagher bonos ◊ no mi so fatu bonu a nche lu torrare a su caminu zustu ◊ de issa ndhe so prus bonu ◊ no ndhe so prus bonu a fàghere irfortzos mannos 7. no irroches ca no est bonu! ◊ su pane no s'imbolat, ca no est bonu: a imboladura si daet a sos canes! ◊ no est bonu a zurare, no si zurat! ◊ no ti paret bonu, no, a ti ndhe pesare?! ◊ ello no ti paret bonu a che istupare a triballare?! 8. si dhus pigas in bonas, si bi lis naras in bonas, za t'iscurtant! ◊ si est pigau a bonas gei trabballat ◊ no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas! ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ pedendhemilu a sa bona leadu ti as su meu che padrona! 9. lassemus volare a bonu issoro sos puzones! ◊ nesciune cheriat ispèndhere pro sos acontzos e sa chéjia benzeit lassada a bonu sou ◊ a bonu fut chi aiat própiu cras! ◊ si fimus istados fortes, e de a bonu!…◊ a bonu mannu essi tentu una filla! ◊ mantzanu, bonus chi fachet die, pesamus deretos ◊ bonus chi fint tocatas sas duas mi so postu a mannicare Cognomi e Proverbi smb: Bonu / prb: chie no est bonu a servire no est bonu a cumandhare ◊ a cadhu bonu no li mancat sedha ◊ in su bonu onzunu b'ischit istare Etimo ltn. bonus Traduzioni Francese bon Inglese good Spagnolo bueno Italiano buòno, vàlido, pregévole Tedesco gut, wertvoll, Gutschein.

bonumòre , nm Definizione mota, ispétzia bona, candho unu est alligru Sinonimi e contrari ganaona Frasi oe est de bonumore e cheret brullare ◊ est unu de bonumore, sempre cun su risu in laras Traduzioni Francese bonne humeur Inglese good humour Spagnolo buen humor Italiano buonumóre Tedesco gute Laune.

càpara! , iscl: caparina!, caparinedha! Definizione foedhu de meravíllia, de ispantu Sinonimi e contrari càtara! Traduzioni Francese diable! Inglese good heavens Spagnolo ¡caramba! Italiano càpperi! Tedesco Donnerwetter!

caperína! , iscl Sinonimi e contrari càtara! Traduzioni Francese diable! Inglese good heavens Spagnolo ¡caramba! Italiano càpperi! Tedesco Donnerwetter!

capitòla! , iscl Definizione peràula nada po meravíglia, ispantu Sinonimi e contrari càspita!*, caspitolina! Traduzioni Francese dame! Inglese good gracious Spagnolo ¡caramba! Italiano càspita! Tedesco Donnerwetter!

càtara! , iscl Definizione foedhu de meravíglia Sinonimi e contrari càpara! Traduzioni Francese dame! Inglese good gracious! Spagnolo ¡caramba! Italiano càspita! Tedesco Donnerwetter!

céssu! , iscl: cesu!, essu!, gessu!, tzessu! Definizione Gesu = si narat po isarcu, isporu, meravíglia, po unu dannu Sinonimi e contrari esummaria! Frasi cessu it'arrori chi m'at costau! ◊ cessu, e como comente fato?! ◊ cessu ite as fatu a pònnere fogu! ◊ cesu cantu risplendhet sa luna in su chelu! ◊ cessu ita fillus malus chi seus! ◊ cessu, cessu it'apu biu!… Etimo srd. Traduzioni Francese mon Dieu! Inglese good lord! Spagnolo ¡Dios mio! Italiano oh Dio!, Gesù! Tedesco ach Gott!

cífiri , nm: tzífiri Definizione su chimentu o burdellu chi si faet divertindho; dannu chi si faet chentza giare atentzione Sinonimi e contrari bodas, falóldia / desacatu, desatinu Etimo srd. Traduzioni Francese bombance, dégât Inglese good fun Spagnolo jaleo, parranda, desatino Italiano baldòria, malèstro Tedesco Lustigkeit.

conchistài, conchistàre , vrb Definizione impreare sa cosa o su tempus a manera de ndhe bogare unu arresurtau bonu / conchistare su tempus, sa cosa = impreare su tempus, sa cosa, cun cabu, cun lúcuru, chentza ndhe pèrdere in debbadas Sinonimi e contrari acanciare, lucurare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Frasi est prus su tempus chi perdet in inghírios chi no su chi conchistat triballendhe ◊ a fàghere gai est a la frundhire, sa cosa, no a la conchistare! ◊ bi est chie su tempus lu perdet e chie lu cunchistat: su primu si ndhe agatat male, su de duos bene Etimo spn. conquistar Traduzioni Francese fructifier Inglese to put to good use Spagnolo prosperar Italiano méttere a frutto Tedesco nützen.

crianciànu, criangiànu , agt: crianzanu, criongianu, crionzanu Definizione nau de pudha, chi est criandho, chi criat meda Sinonimi e contrari criadora, criajolu Frasi cussa ratza de pudhas crionzanas sunt un'ammiru! ◊ arragodadindi ca Ramundu est bagadiu mannu, e chi agatat una pudhixedha crianzana!…◊ chie cheret oos friscos comporare de una pudhighina crionzana!… Etimo srd. Traduzioni Francese pondeuse Inglese good layer (hen) Spagnolo clueca Italiano ovàio, ovaiòlo Tedesco eierlegend.

diàcili , nm, iscl Definizione foedhu chi si narat prus che àteru cun afuta e in cobertantza po diàulu, mescamente brigandho is piciochedhos Sinonimi e contrari dianna, diàntzili, diàschici, diàschini, diaundi, tiàmini, tiardu, tiàschili Etimo srd. Traduzioni Francese diable! Inglese good heavens Spagnolo ¡diantre! Italiano diàmine Tedesco zum Teufel!

ganaòna , nf Definizione gana bona, su istare bene, su èssere alligros, de bona ispétzia Sinonimi e contrari bonumore, cuntentesa, prégiu | ctr. tristura Etimo srd. Traduzioni Francese bonne humeur Inglese good humour Spagnolo buen humor Italiano buonumóre Tedesco gute Laune, Heiterkeit.

giuài , vrb: ciuare 1, giuare, giuari, giuvare, zuare Definizione èssere cosa de bonu, fàere bene, èssere de agiudu, serbire a calecuna cosa de bonu / giuai che sa manu de Deus = fàghere bene meda Sinonimi e contrari agiadai, ajuai, atuai, bàlere, ingiuai, proicare, serbire, sufragai | ctr. nòcere Frasi sa strossa chi at fatu at a giuari a is funtanas ◊ faidí sa cruxi ca giuat! ◊ mancai unu arrennèsciat a guadangiai su mundu intreu, si perdit s'ànima sua a ita dhi giuat? (Ev)◊ isperaus chi is mexinas mi giuint! ◊ su tempus presente est su chi ti podet giuare ◊ ingolle su cuadhu a monte ca s'aera de monte dhi giuat! 2. de sa ruta chi at dadu no ndhe giuat piús ◊ matratant sa limba nostra e narant chi no giuat ◊ cussas terras no rendhent e ne giuant a gràscia peruna ◊ immoi chi est béciu no ndi giuat prus a nudha Cognomi e Proverbi prb: si s'ómini no giuat no balit sa sienda Etimo ltn. iuvare Traduzioni Francese être utile, servir Inglese to be of use, to be good Spagnolo servir, ser útil Italiano giovare Tedesco nützen, gut tun.

ingastài , vrb Definizione fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant) Sinonimi e contrari galtare, ispèndhere | ctr. balanzare, gadangiai Frasi nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!… Cognomi e Proverbi prb: fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa Etimo srd. Traduzioni Francese dépenser Inglese to spend, to put in a good word Spagnolo gastar Italiano spèndere Tedesco ausgeben.

«« Cerca di nuovo