A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

Tz , nf: [tizeta] Definition su digramma /tz/ est manigiau po arrapresentare su sonu dentale africau surdu siat aintru de foedhu (che in betzu, bratzu, matza, petza, pratza, putzu) e siat in cuménciu (che in tzacu, tzecu, tzicu, tzocu, tzudha), faendho contu chi custu est unu sonu distintivu chi podet fàere fintzes significau diferente de su dentale africau sonoru (es. atzudu no est azudu, catzare no est cazare, botza no est boza, imbartzare no est imbarzare, tzocu no est zocu e àteros) e deosi no serbit mancu a iscríere cun dópia ne unu e ne àteru sonu; est sonu chi currispondhet o podet currispòndhere a unu de is duos sonos chi inditaus cun sa /c/ (sonu africau palatale surdu, es. betzu/béciu, tzúcuru/ciúcuru), o a su sibbilante surdu /–ss–/ (es. petza/pessa, tzúcuru/súcuru), a su dentale oclusivu surdu /t/ (es. putzu/putu, tzonca/tonca), cosa chi faet s'efetu de no cambiare mai in foedhos deosi (variantes cun su matessi significau) su sonu de /c/ e /t/ intr'e duas vocales in cuménciu de foedhu in fonética sintàtica. A/c. su digramma /tz/ est in parte de /ts/ e /Θ/ impreaos in su DES, fintzes si sa /Θ/ Wagner dh'at posta po unu sonu surdu chi si faet faendho essire su sulu cun sa punta de sa limba in mesu de is dentes (fricativu interdentale, a bortas iscritu cun su digramma /th/ in is Autores), ma chi is Sardos funt cambiandho a /t/ o a /tz/ e chi a dónnia modu narat una parte pitica de su sardu e méngius semplificau a /tz/ chi narat totu su sardu.

tza , art: cià, sa* Definition artículu impreau po acumpangiare e distínghere unu númene fémina singulare, a logos candho s'art. dh'agatant apustis de sas prep. cun o in Sentences cun tza genti creidora si fait benammodiu (G.Moi)◊ custu est unu dannu de tenni in tza menti.

tzàba! , iscl Definition nau a su cane po dh'asseliare: prestu!, prest'a un'ala! (itl. passa via!) Synonyms e antonyms tzeulè!

tzabàda , nf Definition genia de bàula chi faent in buca is canes malàidos Synonyms e antonyms abbau, babada, babosina, bàbula, saliàciu.

tzabagúgu , nm, nf: tzalacruca, tzalacuca, tzalacucu, tzelacuca, tzilicucu, tziligugu Definition genia de tzintzigorru longu, chentza corgiolu Synonyms e antonyms ataligughe, satzaluga, sosoga / cdh. tziricucu Scientific Terminology crp Etymon srdn.

tzabài , vrb: aciaulai*, ciaulai, saulai, tzaulai, tzaulare Definition betare apédhidos comente faent is canes (manigiau fintzes cun valore transitivu); nau in cobertantza, istare naendho, abboghinandho, a murrúngiu cun ccn. Synonyms e antonyms alloroscare, apedhae, atocare, baulai, imbauai, inciauai Sentences is canis candu bint ca su pegus est cassau tzabant a girada ◊ sa càscia chi ant afidau a mei tui dha tzàulas e no dha tocas! (Frigau) 2. sos àteros aiant acussentidu, pro fàghere paghes e no istare a su tzàula tzàula e po dha segare in curtzu (A.Cossu).

tzabbàta , nf: ciabbata, sabbata* Synonyms e antonyms babbúcia, caciola.

tzabbatéri , nm: ciabbateri, sabbateri* Synonyms e antonyms botinarju, cartzolaju, mastruiscarpas Sentences custu fit unu tzabbateri càrrigu de famíllia.

tzàbiu, tzàbidu , nm Definition sa boghe de su cane Synonyms e antonyms apédhida, apedhu, inciau, itzàbiu, tzàulu Sentences dogna tanti ndi arribbat unu tzàbiu de canis ◊ s’est inténdiu unu tzàbidu mannu… fiat su cani de tziu Mundicu Scientific Terminology bga Etymon srd.

tzàca , nf, nm: tzacu Definition múngia de arrennegu, de fele, crepu / tzaca de frebba, de fritu, de sole = callentura forte, fritu meda, sole budhiu Synonyms e antonyms afuta, arràbbiu, arrennegu Sentences aiat iscultadu chena faedhare ma regollinne e ingullinne tzacu ◊ li fuint boltuladas sas istintinas de su tzacu e de sa birigonza ◊ faghimis peus pro bos dare tzacu ◊ soe bidre de su tzacu!◊ fiaus trabballanno a tzaca de sole Translations French dépit English anger Spanish bronca, rabia Italian stizza German Ärger.

tzacabingiàdas , nf Definition genia de martigusa chi narant fintzes binistra màsciu, iscova de bíngia, de bòi, de preidi, de argiolas e faet coment'e unu frutighedhu a birilledha orrúbia Synonyms e antonyms cadhamaridos, iscorravoe, líbida, libidana, scovioi Scientific Terminology mt, Osyris alba Etymon srd.

tzacàda , nf Definition su tzacare; fintzes cropu chi faet tzàcurru, iscutulada, addobbada Synonyms e antonyms tzacadura / colpu, isciuta, isdobbiada Sentences fiat cument'e a mi fai intendi in pitzus de su corpus sa tzacada de su martedhu ◊ in su giogu de tzacheponi si depit insertai de chini est sa tzacada. Etymon srd.

tzacadínu , agt: ciacarinu, tzacarinu Definition chi si tzacat, crepat, segat a cropu, chi tzàcurrat (nau de cosa de papare, chi faet unu pagu a tzàcurru); nau de persona, chi deretu si ofendhet, si primmat, chi si che artzat foedhandho / ferru tz. = chídrinu, atarzinu, chi si truncat po dh'atrotigare Synonyms e antonyms abberiditu / àrridu, bídrinu, chídrinu, fracadinu, stocatzinu, tzacaditu / tzacarrosu | ctr. lentu Sentences portu fustigalla tzacadina po allui su fogu ◊ custu est linnàmini chi no s'istruncat ma est tzacadinu, s'isperrat totu 2. gei ses tzacadina, no fait a ti nàrriri nudha! ◊ piciochedha tzacadina, prangiat po dónnia cositedha Etymon srd. Translations French fissile English cleavable Spanish hendible Italian fìssile, fendìbile German spaltbar.

tzacadítu , agt Definition chi si tzacat, chi si segat a cropu, si aperit Synonyms e antonyms abberiditu / àrridu, bídrinu, chídrinu, fracadinu, isperraditu, stocatzinu, stochinu, tzacadinu Sentences materiale malu cussu tubbu, tzacaditu: a sa pressione de s'abba si est abbertu in duos tretos Etymon srd.

tzacàdu , pps Definition de tzacare Synonyms e antonyms fichidu, stichidhiu.

tzacàdu 1 , agt: tacadu Synonyms e antonyms aciacosu, magagnosu, maladióngiu, malesanu, temósigu, tunconidu, tzimiliosu | ctr. líaru, sanu Sentences zeo so minadore de purmones tzacados.

tzacadúra , nf: itzacadura, sacadura, tzacarura Definition su tzacare; segadura de cosa chídrina, tostada, deasi comente dha faet sa canna chi si aperit de longu, ma chentza èssere segada deunudotu Synonyms e antonyms tracadura, tzàchida / abbelta, afilada, afiladura, cannidura, calpidura, filidura, isperrada Idioms csn: tz. a manus, a peis, me is laus = trapadas chi faghet su fritu in sa pedhe; tz. de ossos = tracada de ossu chi si segat Sentences sa porta de linna portat tzacaduras ◊ is tzacaruras de sa fentana Etymon srd. Translations French fêlure, rhagade English crack, rhagas Spanish raja, hendedura, grieta Italian incrinatura, fessura, ràgade German Riß, Schrunde.

tzacài , vrb: ciacai, sacai, tzacare 1, tzacari Definition fàere tzàcurru coment'e de cosa chi iscópiat, isperrare, afilare, apèrrere a cropu, segare a crepadura, crepare de su fritu o de àteru: in cobertantza, su si pigare arrennegu, foedhare male po fele, po tzacu; fintzes iscúdere (po su sonu a cropu chi faet), fàere camminu, andhare, intrare Synonyms e antonyms abbèrrere, afilai, calpire, cannire, cherpai, filiri, fresai, ischisciai, iscopiare, iscrafangiai, issacai, scanniri, sinniai, tzacarrai, tzocare / incrivire, iscúdere Idioms csn: tzacai a perda = iscúdere a pedra; tzacai is peis a terra = istribitare (pro arrennegu); pratu tzacau = afiladu, cannidu; fai su crepatzaca a unu = fai su crepa crepa, fàchere su derre, fàghere carchi cosa a crebu, mancari crebet, s'àteru Sentences nemus ghetat binu nou in istrexus bècius, poita su binu dhus tzacat ◊ sa canna si tzacat si pagu pagu dha fortzant ◊ portat is manus tzacadas de su frius ◊ e innui si depit tzacai s'ou, in punta o in mesu? ◊ papendi cussa cosa gei no si ant a tzacai sa brenti, no! ◊ mi depit pagai su chi mi depit, mancai tzachit… o crepit! ◊ po s'isfortzu de ai arrísiu tropu, dhi fiat tzacada una vena ◊ tzaca, manedha, ca benit babbai! ◊ tzacant is guetus arendi su celu ◊ est tzachendi de s'arrennegu ◊ in su fogu tzacat sa linna frisca, pruscatotu sa folla 2. a su fillu dhi at tzacau una bussinara ◊ lah ca ti tzacu, chi no abarras chietu! ◊ at tzacau su pratu a terra candu at ghetau sa gràtzia a is isposus ◊ mi benit ganas de dha tzacari a su muru ◊ si ti ponit chinta ti tzacat a frastimu, lah! ◊ castiadí e circa de nci tzacai su nuncu! ◊ ci fio a su postu tuo, dhi aio tzacau unu lampu e dhos io abbruscaos cummente a is tiauledhos de s'inferru! 3. toca, tzaca stradoni! Etymon srd. Translations French fendre, éclater, crépiter English to crack Spanish hender, reventar, crepitar Italian fèndere, fessurare, scoppiare, crepitare German spalten, bersten.

tzacamanèdha , nm Definition tzàcurru de manos Etymon srd.

tzacamànu , nm Synonyms e antonyms tzacarramanu.