Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbèlta , nf: abberta, aperta Definition su abèrrere; filidura, isperradura in cosas tostadas coment'e is muros, sa linna, cimentu, fintzes me in sa terra candho est sicada meda / avb. faedhare, fàghere a s'a. = in manera crara Synonyms e antonyms afilada, afiladura, cannidura, filidura, irganzada, isperrada, tzacadura | ctr. serrada 1 Sentences a s'abberta de sos ojos chi apo fatu t'apo connotu ◊ a s'abberta de sa buca ti che ingullo! ◊ sa terra si unfrat a s'abberta de su semen chi si abbiat ◊ a cada aperta de buca, candho favedhabat issu, féminas e ómines l'acumpanzabant a cuncordu de tzocadas de manos Etymon srd. Translations French lézarde, fissure English crack Spanish apertura, abertura, grieta Italian apertura, spacco German Öffnung.

afiladúra , nf: afilatura, fibadura* Definition su si cannire, tzacare, filare de cosa tostada; genia de aperta, una síngia fine che filu, chi faet sa cosa tostada mescamente chídrina (linna, pedra, bidru) candho leat cropu o fintzes comente sicat; passada de pedra (o de àteru) po bogare s'atza a un’aina po segare Synonyms e antonyms abbelta, abbeltura, afilada, filidura, sinnigada, tzacadura / acutadura, arrodada, arrodadura Translations French lézarde, fissure English crack Spanish grieta Italian crèpa German Spalt.

calancólu , nm: carancolu Definition genia de istampu o gruta pitica Synonyms e antonyms calanca, pentorzu, percolu Sentences ti apo chircadu in donzi carancolu ◊ su tilibbriu est carrandhe tzilighertas a intro de unu carancolu Etymon srd. Translations French fissure, trou English crack, hole Spanish hendidura, agujero Italian fessura, fóro German Schlitz.

canníre , vrb Definition apèrrere che canna, fàere una tzacadura a cosas de linna, de imbidru, terra, pedra e àteru de tostau (es. broca, pratu) Synonyms e antonyms abbèrrere, afilai, chinnire 1, filiri, fresai, intzignai, iscricai, sacai, scanniri, sinniai Sentences su becu s'est impercau e s'at canniu un'anca ◊ ti canno sas costas, si ti ponzo manu a fuste! ◊ a tibe no ti si cannit sa conca dae sos pessamentos!… Etymon srd. Translations French fêler English to crack Spanish rajar, resquebrar Italian incrinare German Sprünge machen.

ciascàre , vrb: ciaschiai Definition fàere brullas, nàrrere agudesas, erríere Synonyms e antonyms abbefiare, befai, brugliare, ciasconare, collonare, inciascai, tzaschidare Sentences in su saucu como riet sa morte, cuasi ciaschendhe ◊ comintzant totu a si ndhe ciascare, a fàghere ispassos ca sunt cosas de pònnere in gazeta ◊ cussu ciàschiat annomingendu sa genti ◊ ridindhe e ciaschendhe faghizis sa brulla a una bella pisedha! Etymon spn. chasquear Translations French plaisanter English to crack jokes Spanish bromear Italian scherzare, dire facèzie German scherzen.

crebàda , nf: crepata, cribada Definition su crebare; sa segada chi si dhue faet in sa cosa chi si tzacat; carda de arrennegu; foedhandho a disprétziu, cagada Synonyms e antonyms crebadura, tzacadura Etymon srd. Translations French lézarde, crevasse, fêlure English crack Spanish grieta Italian crèpa German Riß.

crebulàre , vrb Definition su si tzacare o filare de is cosas Synonyms e antonyms afilai, cheprinare, ischerchedhare, iscrafangiai, sacai 2. fit chena piòere paritzos annos e sa terra fit tota crebulada e sica Etymon srd. Translations French crevasser English to crack Spanish agrietarse Italian screpolarsi German aufspringen.

ischerchedhàre, ischerchedhiàre , vrb: iscrachedhare, iscrechedhare, iscrechedhiare, iscrechidhare, iscrichiedhare Definition apèrrere, tzacare, nau de unos cantu frutos chi de cantu funt prenos, bene lómpios, si aperit su corgiolu (figu, figumorisca, arenada): a sa figu chi faet deosi dha narant iscrita, iscrachedhada Synonyms e antonyms crebulare, scaravangiai Sentences s'ischerchedhat sa méndhula candho est lómpia ◊ bella, custa figu: si est totu iscrachedhendhe de cantu est cota e crispa ◊ dogna pane si unfràt e s'iscrichiedhàt 2. sa madrighe canno est bene pesada est totu iscrichiedhada ◊ sas pedras postas a tríbide in su fogu si sunt ischerchedhiadas e iscantadas Translations French crevasser English to crack Spanish regañar Italian screpolare German rissig machen.

ischinníri , vrb: scanniri Definition apèrrere che canna, tzacare, fàere una segada a sa broca, pratu, tianu o àteru deasi chídrinu, tostau Synonyms e antonyms abbèrrere, afilai, cannire, chinnire 1, filiri, fresai, sacai, sinniai Sentences a corpu de perda ant ischinniu su bustu de un'istàtua Etymon srd. Translations French fêler English to crack Spanish desportillar, mellar Italian incrinare German einreißen.

isciopài, isciopàre , vrb: iscopiai 1, iscopiare, issopare, ixopare, sciopai Definition su si apèrrere a crepadura, a tzàcurru, po sa fortza chi ispinghet de sa parte de aintru, o fintzes po pesu meda de fora; su si pesare o pònnere a s'ingrundha a nàrrere, cumenciare calecuna cosa de forte o grave totinduna / isciopa! = foedha! (nau cun tzacu) Synonyms e antonyms cherpai, ciopai, scuartarai Sentences gei nau ca funt isciopendusí, in cussa bidha: gei ses un'isparatoriedhu!…◊ no cabet su coro in sa càscia e si no làgrimo isciopat ◊ s'ambesue daghi si atatat meda ixopat ◊ arresètadi, gai no iscópias che sa buscica de su porcu! ◊ una granata dhi fut iscopiada a pagu tretu e dh'iat pesau a bolai ◊ mi apo issopau unu fruschedhu cun s'agu (P.La Croce) 2. gasi isciopesit pro tantu penare isfoghendhe in piantos e lamentos ◊ si trínnigat, no podet faedhare, poi isciopat in risu tristu e feu ◊ in cussu prammu de terrinu fit iscopiada sa gherra ◊ cudhas si sunt pilisadas chi pariat iscopiandhe su locu Etymon itl. schioppare Translations French éclater, crever English to explode, to crack Spanish reventar Italian scoppiare, crepare, esplòdere German bersten.

istochidàre , vrb: stochidai Definition fàere a tzàcurru, a tzàcurros meda aifatu de pare coment'e cosa chi sighit a iscopiare Synonyms e antonyms sacai, trachedhare, tzacarrai, tzacazare, tzocai Etymon srd. Translations French crépiter, craquer English to creak, to crack Spanish crepitar, crujir Italian crepitare, scricchiolare German knistern.

sàbixi , nm: axi, sàgili, sàighi, sàliche, sàlige, sàlighe, sàligi, sàlixi 1, sàlligi, sàxibi, sàxili Definition genia de linna modhe e lenta de logos de abba, no tanti manna, faet pértigas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi / ollastedhu de arriu est sa calidade orrúbia = Salix purpurea; sàlighe pianghendhe = Salix babylonica Synonyms e antonyms sarpa, toa / cdh. sàliciu Surnames and Proverbs smb: Sàlisci, Salixi Scientific Terminology mt, Salix alba, S. fragilis Etymon ltn. salice(m) Translations French saule blanc, saule fragile English white willow, crack willow Spanish sauce Italian sàlice bianco, fràgile German Silber Weide, Bruchweide.

scaravangiài , vrb: iscrafangiai*, scrafangiai Definition su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere Synonyms e antonyms afilai, cheprinare, crebulare, sacai, spreciai / acarrongiai, afrangillonai, afrascillonai, aggraminzonare, aggruncire, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, cipirodhare, frongire / ischerchedhare Sentences su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast! 2. custus pannus si funt scrafangiaus 3. no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?! Translations French se crevasser, fendre English to crack, to get chapped Spanish hender, agrietar Italian fèndersi, screpolarsi German sich spalten, bersten, rissig werden.

schinnidúra , nf: schinnirura Definition isperradura de cosa chídrina, tostada, deasi comente dha faet sa canna chi si aperit de longu, ma chentza èssere segada deunudotu Synonyms e antonyms abbelta, afilada, afiladura, cannidura, filidura, isperrada, tzacadura Sentences est iscorrovonendi sa fentana in dogna schinnirura ◊ sa luxi passat in is schinniduras de is portellitus de sa fentana Etymon srd. Translations French lézarde, crevasse English cleft, crack Spanish grieta, hendidura Italian fenditura, lesióne German Riß, Beschädigung.

tòa , nf: (sa t. = nr. satòa) atoa* toba 1, tzoa Definition calidades de sàlighe, genia de linna modhe e lenta de logos de abba, faet pertighedhas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi Synonyms e antonyms sàbixi, sciova, tzarpa Sentences picat pacas fronzas de toba pro cosire unu moju Surnames and Proverbs smb: Zoa Scientific Terminology mt, Salix aurita, S. fragilis, S. viminalis Translations French saule cendré, saule fragile English common sallow, crack willow Spanish sauce, mimbrera Italian sàlice cenerògnolo, fràgile German Silberweide.

tracàre , vrb: atracare 1 Definition su chi faet sa linna candho s'isperrat, s'iscratzat, si aperit a isperradura (mescamente in is frochidhaduras): faet una genia de sonu de cosa àrrida isperradho, faet unu tzàcurru (tracada)/ t. focu = tzacare, apuntai fogu Synonyms e antonyms sacai Sentences faladindhe impresse de cussa nae ca l'intendho trachendhe! 2. dae meda chena piòere, sa terra est intostada e tracada Etymon srd. Translations French crépiter, fendre English to crack (apart) Spanish chascar Italian crepitare, fèndere German knistern, spalten.

trachedhàre , vrb: atrachedhare, traghedhare, trochedhare Definition matzigare cosa àrrida, a tzàcurru; fàere sa moida de su nie candho si càtzigat passandho in pitzu o si movet, su fogu abbruxandho sida frisca, o chi si faet isparandho, tronandho, coment'e segandho cosa àrrida (chi tracat)/ traghedhare fogu = isparai, apuntai fogu Synonyms e antonyms atracare 1, istochidare, sacai, trachidare, strechedhai, tzacarrai, tzacazare, tzocai / abbruxai, isparai Sentences fit totu addolimadu in sa carena, trachedhendhe che carruledhu de canna ◊ su porcu s'intendhet traghedhendhe fae sica ◊ papandhe si trachedhat su pane carasau àrridu ◊ isse vienne vinu e geo trochedhanne caramellas 2. traghèdhali fogu a su ruo! ◊ li ant traghedhadu una fusilada, a su grodhe ◊ nechidau che berre, picat su fusile e trachedhat focu! Etymon srd. Translations French crépiter English to crack Spanish crepitar, chascar, crujir Italian crepitare, scricchiolare, crocchiare German knistern, knarren.

tzacadúra , nf: itzacadura, sacadura, tzacarura Definition su tzacare; segadura de cosa chídrina, tostada, deasi comente dha faet sa canna chi si aperit de longu, ma chentza èssere segada deunudotu Synonyms e antonyms tracadura, tzàchida / abbelta, afilada, afiladura, cannidura, calpidura, filidura, isperrada Idioms csn: tz. a manus, a peis, me is laus = trapadas chi faghet su fritu in sa pedhe; tz. de ossos = tracada de ossu chi si segat Sentences sa porta de linna portat tzacaduras ◊ is tzacaruras de sa fentana Etymon srd. Translations French fêlure, rhagade English crack, rhagas Spanish raja, hendedura, grieta Italian incrinatura, fessura, ràgade German Riß, Schrunde.

tzacài , vrb: ciacai, sacai, tzacare 1, tzacari Definition fàere tzàcurru coment'e de cosa chi iscópiat, isperrare, afilare, apèrrere a cropu, segare a crepadura, crepare de su fritu o de àteru: in cobertantza, su si pigare arrennegu, foedhare male po fele, po tzacu; fintzes iscúdere (po su sonu a cropu chi faet), fàere camminu, andhare, intrare Synonyms e antonyms abbèrrere, afilai, calpire, cannire, cherpai, filiri, fresai, ischisciai, iscopiare, iscrafangiai, issacai, scanniri, sinniai, tzacarrai, tzocare / incrivire, iscúdere Idioms csn: tzacai a perda = iscúdere a pedra; tzacai is peis a terra = istribitare (pro arrennegu); pratu tzacau = afiladu, cannidu; fai su crepatzaca a unu = fai su crepa crepa, fàchere su derre, fàghere carchi cosa a crebu, mancari crebet, s'àteru Sentences nemus ghetat binu nou in istrexus bècius, poita su binu dhus tzacat ◊ sa canna si tzacat si pagu pagu dha fortzant ◊ portat is manus tzacadas de su frius ◊ e innui si depit tzacai s'ou, in punta o in mesu? ◊ papendi cussa cosa gei no si ant a tzacai sa brenti, no! ◊ mi depit pagai su chi mi depit, mancai tzachit… o crepit! ◊ po s'isfortzu de ai arrísiu tropu, dhi fiat tzacada una vena ◊ tzaca, manedha, ca benit babbai! ◊ tzacant is guetus arendi su celu ◊ est tzachendi de s'arrennegu ◊ in su fogu tzacat sa linna frisca, pruscatotu sa folla 2. a su fillu dhi at tzacau una bussinara ◊ lah ca ti tzacu, chi no abarras chietu! ◊ at tzacau su pratu a terra candu at ghetau sa gràtzia a is isposus ◊ mi benit ganas de dha tzacari a su muru ◊ si ti ponit chinta ti tzacat a frastimu, lah! ◊ castiadí e circa de nci tzacai su nuncu! ◊ ci fio a su postu tuo, dhi aio tzacau unu lampu e dhos io abbruscaos cummente a is tiauledhos de s'inferru! 3. toca, tzaca stradoni! Etymon srd. Translations French fendre, éclater, crépiter English to crack Spanish hender, reventar, crepitar Italian fèndere, fessurare, scoppiare, crepitare German spalten, bersten.

tzócu , nm: tzoncu 1 Definition su sonu surdu chi faet unu cropu, mescamente in cosa chi no est fata po sonare (es. linna, pedra, terra) o una cosa chi orruet de artu, o fintzes cosa chi iscópiat / min. tzochitu, tzochighedhu Synonyms e antonyms cocu, corpedhu, istódhicu, tzàchidu, tzóchida / píchiu / cdh. ciocu Idioms csn: tènnere musca a tz. = fai un'istampu in s'àcua, no arrènnesciri, picai o pretèndiri in debbadas; basu a tzocu = manera de basare lassendhe andhare a corpu sas laras serradas afissas; ríere a tz. = a iscracàllios; èssere in su tz. de… = in su grofu, própiu in su menzus…, in mesu; èssere chin su tzocu in s'ischina = èssere ispetendhe carchi cosa de grave Sentences si est intesu su tzocu de un'isparu ◊ sos tzocos de sas manos ◊ iscatat su grillete de s'archibbusu: unu tzocu introneit in s'aera ◊ apo intesu unu tzocu in su tauladu: bae a bídere ite che at rutu! ◊ cun cussos tzocos de martedhu mi ndhe as ischidadu ◊ at iscutu una pedra a intro de sa perca e at fatu tzoncu de abba 2. cudhu aturdidu, sos àteros riendhe a tzocu, no apeint sos àschidos de lu frimmare ◊ de su fele, de s'arrennegu, bi ndhe at de fàghere tzocu! ◊ za ti n'as a tènnere de musca a tzocu!… Surnames and Proverbs smb: Zoncu Etymon srd. Translations French coup, éclatement English stroke, percussion, crack, crash Spanish golpe, chasquido, estallido Italian bòtto, schiòcco, schianto, cólpo, percussióne German Krach, Knall, Schlag.